Klimaatverandering leidde ook in eerdere beschavingen tot vluchtelingencrisis en oorlog

Ook in eerdere beschavingen leidde klimaatverandering tot ingrijpende demografische veranderingen die uitmondden in geweld en conflict, blijkt uit nieuw onderzoek. Dit kan conflicten in de toekomst helpen voorkomen, zeggen de onderzoekers. 

Steeds vaker zien we dat geweld tussen mensen – van individuele moorden tot oorlog – toeneemt met klimaatverandering. Amerikaanse wetenschappers wilden graag weten: is dit iets van de laatste eeuwen, of een terugkerend kenmerk van menselijke samenlevingen?

Om deze vraag te beantwoorden, onderzocht een team wetenschappers van de Universiteit van Utah hoe klimaatverandering en bevolkingsdruk het aantal moorden en oorlogen in de Nazca-hooglanden van het oude Peru beïnvloedden. 

Hun bevindingen tonen aan dat klimaatverandering in potentie alle bevolkingsgroepen, direct of indirect, kan schaden door destabilisatie en vluchtelingencrises. De studie, gepubliceerd in de Proceedings of the National Academy of the Sciences, kan gebruikt worden om de omstandigheden te begrijpen die geweld en oorlog in het verleden, heden en in de toekomst kunnen aanjagen.

Geweld, klimaat en demografie 

‘We wilden weten welke omstandigheden consequent dodelijk geweld bevorderen’, vertelt antropoloog Weston McCool, postdoctoraal onderzoeker en hoofdauteur van de studie. ‘Dit kan helpen bij het verminderen van conflicten in de toekomst.’

‘We wilden weten welke omstandigheden consequent dodelijk geweld bevorderen.’

Het team werkte samen met Peruaanse archeologen en lokale gemeenschappen om oude graven op te graven. Wat ze daar vonden, gebruikten de onderzoekers om de niveaus van geweld te meten – door te zoeken naar door wapens veroorzaakte verwondingen op 270 menselijke skeletten. Ze combineerden deze gegevens met klimaatinformatie, samen met kwantitatieve schattingen van de bevolkingsgroei en de beschikbare hulpbronnen per hoofd van de bevolking.

Samen vormen deze gegevens de langetermijnontwikkelingen van dodelijk geweld, klimaat en demografie over een periode van zevenhonderd jaar, tussen 750 en 1450 na Christus. In deze periode werden mensen getroffen door dramatische klimaat- en demografische veranderingen en chronische oorlogvoering.

Migratie 

Verrassend genoeg ontdekten de wetenschappers dat geweld en oorlogvoering een hoogtepunt bereikten tijdens een relatief stabiel en gunstig klimaat. Dit leek onlogisch, totdat de auteurs demografische veranderingen in de berekeningen meenamen.

‘Gunstige lokale klimaatverandering verbeterde de omstandigheden in de Nazca-hooglanden. Tegelijkertijd hadden aangrenzende regio’s juist te maken met droogte’, legt McCool uit. ‘Mensen uit die gebieden migreerden dus naar de hooglanden in wat een bevolkingsexplosie genoemd kan worden. Dat legde een aanzienlijke druk op de landbouweconomie. Toegenomen concurrentie om beperkte hulpbronnen en landbouwgrond leidden zodoende tot chronische oorlogsvoering.’

Het onderzoek biedt een benadering om te analyseren hoe variaties in klimaat en demografie in het verleden hebben geleid tot geweldstoenamen. 

‘Toegenomen concurrentie om beperkte hulpbronnen en landbouwgrond leidden zodoende tot chronische oorlogsvoering.’

‘Als we verder teruggaan in de tijd, zien we meer variatie dan in de recente geschiedenis’, zegt Brian Codding, universitair hoofddocent antropologie en coauteur van de studie. ‘Dat is belangrijk, omdat toekomstige klimaatverandering en bevolkingsgroei verder gaan dan wat in ons collectieve geheugen zit.’

Geglobaliseerde wereld

De huidige dreiging van antropogene klimaatverandering motiveert onderzoekers om te voorspellen hoe dit de bevolkingspopulaties zal beïnvloeden. Onderzoek naar hoe bevolkingsgroepen in het verleden reageerden op klimaatveranderingen kan hierbij helpen.  

Deze bevindingen bevestigen de theorie dat geweld en bredere sociale instabiliteit zeker ten dele worden aangedreven door minder beschikbare hulpbronnen, als gevolg van zowel een klimatologische als een demografische dynamiek. 

De boodschap van dit onderzoek is duidelijk: in een geglobaliseerde wereld kunnen klimaatschokken in de ene regio een negatieve invloed hebben op andere. ‘Waar klimaatverandering massale migratie uitlokt, kunnen ook plaatsen die door de eerste klimaateffecten worden gespaard meer geweld en sociale instabiliteit ervaren’, zegt McCool.