Leerlingen willen meer dan enkel één minuut stilte

Wanneer een mogelijk traumatische gebeurtenis, zoals de aanslagen in Brussel, zich voordoet, krijgen schooldirecties instructies via Schooldirect, een wekelijkse nieuwsbrief voor schooldirecties die rondgestuurd wordt door Klasse. Zo kregen alle scholen ook vorige dinsdag een mail met daarin onder andere “tips om met jongeren over controversiële thema’s te praten”. Daarna is het aan de leerkrachten om met die tips aan de slag te gaan.

De onderwijskoepels, waaronder Katholiek Onderwijs Vlaanderen, onderschrijven deze nieuwsbrieven mee. Chris Wyns, pedagogisch begeleider bij Katholiek Onderwijs Vlaanderen, benadrukt dat een goede cultuur van dialoog op scholen cruciaal is om ook op moeilijke momenten in gesprek te kunnen gaan.

‘Het allerbelangrijkste is dat

niemand zijn mening opdringt’

Maar ook wanneer die cultuur van dialoog er niet is, zijn er verschillende tips om het toch goed aan te pakken volgens Wyns. ‘Een goede voorbereiding kan heel betekenisvol zijn. Zowel de leerkrachten als de leerlingen kunnen voorbereiden wat ze willen bespreken. Voor een gesprek over een delicaat thema kan een leerkracht ook altijd in een team werken. Dat verlaagt de druk op één persoon. Maar het allerbelangrijkste is dat niemand zijn mening opdringt. Want polarisering is voor niemand goed.’

‘Er moet over gesproken worden’

‘Als er iets indringends gebeurt, zoals de aanslagen, dan moet daar de dag nadien op school meteen over gesproken worden’, vindt Erik de Soir, traumapsycholoog die ook de brandweermannen die aanwezig waren in Zaventem na de bomaanslagen begeleidt. ‘Er moet wel een zekere dosering zijn. De school moet een plaats van rust blijven waar de routine behouden wordt. Een soort van “safe haven” voor de leerlingen.’

‘De verwerking van dit soort situaties speelt zich altijd af tussen twee polen. Aan de ene kant heb je de herbeleving en aan de andere kant heb je momenten van vermijding en ontkenning. En zeker kinderen hebben het nodig om af en toe met hun kop bij iets anders te zijn in plaats van voortdurend bij die aanslagen.’

Enkel één minuut stilte

‘Ze willen gepolariseerde reacties

tussen leerlingen vermijden’

‘Met kleutertjes of kinderen uit de basisschool praten is niet zo erg moeilijk. Maar als je met adolescenten moet praten en dan vooral in scholen waar veel moslimkinderen zitten, denk ik dat veel leerkrachten het onderwerp liever uit de weg gaan. Zo willen ze gepolariseerde reacties tussen hun eigen leerlingen vermijden’, aldus nog De Soir.

‘Ik hoor dat veel mensen hierover raad vragen omdat de gebeurtenissen voor wrijving zorgen tussen de leerlingen en omdat er zelfs moslimleerlingen zijn die de aanslagen bijna verdedigen. In dat geval vermijden leerkrachten het onderwerp dus om geen herrie te krijgen in de klas.’ Hetzelfde geldt ongetwijfeld voor klassen of scholen waar onder leerlingen net een uitgesproken anti-islam sfeer heerst.

Dat neemt natuurlijk niet weg dat het geven van een juiste omkadering van de gebeurtenissen noodzakelijk is. Ook minister van Onderwijs Hilde Crevits riep op om over de aanslagen in Brussel te spreken. Toch bleef het op veel scholen enkel bij die ene minuut stilte. Misschien konden de leerkrachten in kwestie niet gebrieft worden door de directie, omdat ze zoals veel klassen net voor de paasvakantie, op schoolreis waren. Maar dan zouden die leerkrachten toch uit zichzelf de juiste reflexen moeten hebben?

Moeilijkheden met eigen emoties

Erik de Soir legt uit dat er verschillende verklaringen kunnen zijn voor het vermijdingsgedrag van scholen of leerkrachten, want ook in scholen zonder veel leerlingen die moslim zijn, schuwden sommige leerkrachten het onderwerp. ‘Sommige leerkrachten willen niet in moeilijkheden komen door hun eigen emoties’, vertelt De Soir. Wanneer je zelf existentieel met een onderwerp in de knoop zit, is het uiteraard moeilijk om erover te praten.

Erik de Soir benadrukt ook dat het hoe dan ook niet evident is om genuanceerd met het onderwerp om te gaan. ‘Leerkrachten zeggen soms zo weinig mogelijk, omdat de kans altijd bestaat dat ze iets verkeerd zeggen. Het zou niet de eerste keer zijn dat ouders naar de school stappen en hun manier van aanpakken in twijfel trekken.’

Een middelbare school in Mechelen die dinsdag op uitstap was, koos ervoor om de leerlingen niet op de hoogte te brengen. ‘Om hen te beschermen’, luidde het. De kinderen moesten hun telefoon inleveren. ‘Een krampachtige reactie’, aldus de Soir. ‘Ik zie geen enkele reden waarom leerlingen zichzelf niet mogen informeren. Misschien heeft men dat in dit geval gedaan omdat er toch wel veel filmpjes van gruwel te zien waren. Dat kan ik begrijpen.’

Leerlingen maken Eiffeltoren

Gelukkige zijn de klassen waar niet over Brussel, of vorig jaar over Parijs, gesproken werd in de minderheid. Veel scholen grijpen de gebeurtenissen net aan om hun leerlingen bewust te maken van wat er speelt in onze maatschappij. Ze nodigen experts uit om te vertellen over de maatschappelijke tendensen. Uiteraard kunnen deze sprekers niet overal tegelijk zijn. Het is dus essentieel dat de leerkrachten ook zelf de juiste reflexen hebben.

Andere scholen zorgen er voor dat het onderwerp aangekaart wordt in bepaalde lessen. In de afdeling mechanica van het Sint-Jozefinstituut in Geel maakten de leerlingen na de aanslagen in Parijs bijvoorbeeld een ijzeren Eiffeltoren. Daarna kan in een groepsgesprek gepeild worden naar reacties en er kan dieper worden ingegaan op de onderwerpen.