Mapuche-volk vindt excuses van president onvoldoende

De socialistische president Bachelet bood op 23 juni de Mapuche haar excuses aan voor de “fouten en gruweldaden” die door de Chileense staat tegen hen zijn begaan. Tegelijk lanceerde ze een ontwikkelingsplan voor Araucanía, de smalle strook tussen de Andes en de Grote Oceaan, waar de meeste Mapuche wonen.

Gruweldaden

‘In 1860 viel de Chileense staat het Mapuche-gebied binnen, wat met een foute benaming als de “Pacificatie van Araucanía” wordt aangeduid’, zegt Adolfo Millabur, burgemeester van het stadje Tirúa, het centrum van het Mapuche-gebied.

‘Dat een Chileense president nu haar excuses aanbiedt en erkent dat er fouten zijn gemaakt en vooral dat er gruweldaden hebben plaatsgevonden, is belangrijk.’

De Pacificatie van Araucanía bestond in een harde militaire campagne. Die eindigde in 1881 met een nederlaag voor de inheemse bevolking, duizenden doden en een verkleining van het grondgebied van tien miljoen naar amper een half miljoen hectare.

Excuses volstaan niet

De erkenning en de excuses volstaan niet. De Mapuche eisen ‘concrete maatregelen om de schade te herstellen’, zegt Millabur. ‘Een demilitarisering van de zone zou een goed gebaar zijn.’

De Vereniging van Gemeenten met Mapuche-burgemeesters erkende in een communiqué dat de excuses van Bachelet ‘op een verbetering van de verhouding tussen het Mapuche-volk en de staat wijzen.’ Maar tegelijk vraagt ze dat de president de daad bij het woord voegt. Zo moeten er nieuwe dialoogvormen komen en moet de antiterreurwet worden geschrapt.

‘Het is waardevol dat het staatshoofd vergiffenis vraagt, maar dat volstaat niet als dat niet vergezeld gaat van een billijke compensatie’, zegt de christelijke priester Carlos Bresciani, die in Tirúa een jezuïetencongregatie leidt.

Antiterreurwet van Pinochet

Mapuche-indianen die ervan verdacht worden vrachtwagens in brand te hebben gestoken, worden vervolgd volgens de antiterreurwet die nog van de militaire dictatuur van Augusto Pinochet dateert. Verdachten mogen gedurende langere tijd zonder proces in de cel blijven, getuigen mogen met bedekt gelaat voor de rechter verschijnen, en de straffen zijn aanzienlijk zwaarder.

De Mapuche eisen ook dat er een einde komt aan het herhaalde politiegeweld tegen hen. Het laatste incident deed zich voor op 14 juni in Temucuicui, toen de militaire politie daar traangas inzette tegen de leerlingen van een plaatselijke school.

De advocaten van het Nationaal Instituut voor Mensenrechten, een overheidsinstantie, hebben op 27 juni de rechter een beschermende maatregel gevraagd voor de school.

Zelfbestuur

Volgens de laatste volkstelling, die van 2012, noemt 11 procent van de 17,7 miljoen Chilenen zich inheems. Van deze 1,9 miljoen inheemse Chilenen behoort 84 procent tot het Mapuche-volk.

Bresciani ziet een dialoog mogelijk ‘als men over politieke thema’s zoals zelfbeschikking en zelfbestuur wil praten en als men hierover met alle strekkingen een dialoog wil aangaan, ook met de meest radicale.’

De priester alludeert op de schaarse deelname van Mapuche-leiders in de Presidentiële Adviescommissie van Araucanía. Die commissie, die in januari 2015 werd aangesteld, rondde in januari haar opdracht af met een reeks voorstellen, waaronder een verzoek om vergiffenis.

In Bachelets Ontwikkelingsplan voor Araucanía is nergens sprake van het recht op zelfbeschikking en zelfbestuur, zegt Bresciani. Nochtans heeft Chili conventie 169 van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) ondertekend en daarin worden deze rechten voor inheemse volkeren erkend.

Controle over grond en water

Historicus Jorge Pinto van de La Frontera-universiteit in Araucanía maakte deel uit van de adviescommissie. Hij noemt het ontwikkelingsplan “solide” en ziet de excuses van Bachelet als een gebaar dat de dialoog moet herstellen.

Maar eerst moet de repressie verminderen, zegt hij, ‘want repressie brengt meer geweld met zich mee’. Hij roept op tot een dialoog ‘met de verschillende actoren in de regio die tot nog toe niet bij de dialoog werden betrokken’. Zelfbestuur wordt belangrijk, zegt Pinto. ‘Grond en water zullen niet volstaan. Onze inheemse volkeren zullen ook controle moeten krijgen over hun grond en autonomie om die hulpbronnen te beheren.’