VN-comité roept op gevangenen vrij te laten om het risico op corona-besmetting te verkleinen

Massaal veel gevangenen op vrije voeten

Pxfuel (public domain CC0)

Nog nooit werden in korte tijd zoveel gedetineerden vrijgelaten als nu. Wereldwijd nemen landen die beslissing om een corona-uitbraak in de gevangenissen te vermijden of minstens te beperken. De criteria voor vrijlating zijn ruim, alleen gewetensgevangenen maken zelden kans.

Landen nemen wereldwijd maatregelen om het coronavirus uit de gevangenissen te houden. Toch lijkt het vrijwel onmogelijk om de pandemie tegen te houden. In ons land zijn zo al negen gedetineerden en 49 personeelsleden – zowel bewakend als administratief personeel – besmet geraakt. Dat heeft minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gezegd in de Kamer.

Ook al is bezoek voor gevangenen voorlopig opgeschort, cipiers kunnen het virus nog steeds van buitenaf meebrengen. Om de risico’s zo klein mogelijk te houden neemt België extra maatregelen door wegwerphandschoenen, handgels en dergelijke ter beschikking te stellen van het personeel en van gedetineerden.

In veel landen bestaan deze maatregelen amper. Het gebrek aan medische zorg of onhygiënische omstandigheden waren al aanwezig in veel gevangenissen voor het virus ter sprake kwam. Vandaag zorgen ze bij gevangenen wereldwijd voor onrust. Gevangenissen zijn immers niet opgewassen tegen grootschalige epidemieën. Gedetineerden vrezen daarom voor een razendsnelle verspreiding van het coronavirus.

Weinig gevangenissen kunnen voldoen aan de richtlijnen van de WHO.

In Italië, Thailand, Brazilië, Iran, Peru, Venezuela, Argentinië en Colombia hebben mensen in gevangenissen al geprotesteerd. In het Colombiaanse Bogota en in het Italiaanse Modena en Rieti vielen daarbij zelfs doden. Ook bij ons kwamen gedetineerden in opstand, maar dan tegen de strenge coronamaatregelen. Het gaat vooral over gedetineerden die niet naar binnen willen gaan na de wandeling. Op drie april werden zo 21 incidenten geteld in België.

Het grootste struikelblok is zich houden aan “social distancing”. Gevangenissen zijn wereldwijd vaak overvol, concludeert de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Zij geven nu richtlijnen aan gevangenissen en detentiecentra om zich voor te bereiden op de pandemie.

Weinig gevangenissen kunnen echter voldoen aan die richtlijnen. Naast minder welvarende landen, staakten gedetineerden ook in Australië, Canada, de Golfstaten, de Verenigde Staten en verschillende landen in Europa tegen de overbevolking en het gebrek aan hygiënische producten zoals handzeep. In ons land gaat het vaak om verouderde gevangenissen met slechte omstandigheden en is er sprake van overbevolking.

Corona-amnestie

Wat het probleem van overvolle gevangenissen van de baan zou helpen, is gevangenen vrijlaten. Het comité tegen foltering van de Verenigde Naties, een samenwerking tussen 193 landen, roept zijn lidstaten daarom op om gevangenen vervroegd, voorlopig of tijdelijk vrij te laten. Ook VN-mensenrechtencommissaris en oud-presidente van Chili, Michelle Bachelet, roept landen op om gevangenen vrij te laten.

Verschillende landen gaan, elk op hun eigen manier, in op de oproep. In Noord-Ierland gaan 200 gevangenen vrijuit die nog drie maanden van hun straf moesten uitzitten, in Jemen lieten de rebellen 1600 gevangen vrij, Chili gaat ongeveer 1300 gevangenen gratie verlenen, in Ethiopië is een amnestiemaatregel afgekondigd waardoor meer dan 4000 gevangenen binnenkort vrijkomen. Ook de Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen is van plan 1000 gevangenen (tijdelijk) vrij te laten.

Zware criminelen – zoals moordenaars en verkrachters – blijven achter de tralies.

In België worden dan weer bewust minder mensen opgesloten. Er zitten momenteel 9870 gedetineerden in de gevangenissen, het laagste cijfer in tijden. Het aantal gedetineerden nam daarmee in een maand tijd met tien procent af. Dat komt deels door de gedaalde criminaliteit na de coronamaatregelen. De Centrale Toezichtsraad stelt daarbij voor om in deze coronatijden ‘alle gevangenen vrij te laten die kunnen vrijgelaten worden.’

Voor elk land is het dan een kwestie van wikken en wegen. De vraag die elk land moet beantwoorden, is welke gevangenen de gevangenis mogen verlaten en welke niet? In theorie zijn dat gedetineerden die geen gevaar (meer) vormen voor de maatschappij. In de praktijk zijn deze criteria voor deze gevangenen heel ruim. Meestal gaat het om gevangenen die een straf van minder dan vijf jaar moeten uitzitten, mensen die in voorhechtenis zitten of gevangenen die nog maar enkele maanden hun straf moeten uitzitten. Zware criminelen – zoals moordenaars en verkrachters – blijven achter de tralies.

In de Verenigde Staten heeft het coronavirus al enkele gevangenissen bereikt. In die van Chicago zijn reeds 500 gedetineerden en personeelsleden besmet. In New York zijn dat 160 gevangenen en 664 personeelsleden. Hier zijn al 300 gevangenen vrijgelaten die nog enkele maanden moesten zitten. De staat New York spreekt nu over 1100 gevangenen die in de nabije toekomst zullen vrijkomen. Dan gaat het vooral over gevangenen die ouder zijn dan 55 en nog maar negentig dagen hun straf moeten uitzitten.

In het noorden van Syrië is het vrijwel onmogelijk om gevangenen vrij te laten. In deze regio houdt de Koerdische Autonome Regio duizenden IS-terroristen en hun familieleden vast in gevangenissen en detentiecentra. Nu het coronavirus er dreigt uit te breken, zijn al verschillende opstanden geweest. Koerdische bewakers dreigen er de controle te verliezen en vragen om internationale steun.

Gewetensgevangenen

100.000 Turkse gevangenen kunnen vervroegd vrij komen. Kritische journalisten, mensenrechtenactivisten, academici, advocaten die om politieke redenen vastzitten in de cel, maken echter geen kans.

In tegenstelling tot democratische landen, volgen veel repressieve landen andere criteria om gevangenen vrij te laten. Een gewetensgevangene – of iemand die gevangen zit omdat hij of zij anders is of anders denkt dan de autoriteiten voor juist houden – valt in deze landen buiten de vrijlatingsmaatregel. Mensenrechtenorganisaties zoals Amnesty International en Human Right Watch voeren al sinds het begin van de pandemie campagne voor deze gevangenen.

Turkije voerde op 13 april 2020 een nieuwe wet in waardoor zo ‘n 100.000 gevangenen vervroegd vrij kunnen komen. Dat is maar liefst een derde van alle gevangenen in het land. Kritische journalisten, mensenrechtenactivisten, academici, advocaten en dergelijke die om politieke redenen vastzitten in de cel maken echter géén kans om vrij te komen. De Turkse staat beschouwt hen als ‘nog gevaarlijker dan echte criminelen’. Dit zijn vooral mensen die na de mislukte staatsgreep van 2016 werden opgepakt als “terroristen”. In de praktijk is iedereen die zich verzet tegen de Turkse staat een potentieel gevaar – of een mogelijke terrorist – en wordt dan ook meteen achter slot en grendel gezet.

Dit probleem stelt zich vooral in het Midden-Oosten, verschillende Noord — en Oost-Afrikaanse landen en in Aziatische landen. Zo stelde Iran ruim 70.000 gevangenen in vrijheid, waaronder ook enkele politieke gevangenen. De staat verleent echter geen amnestie aan een groot deel van de critici die in de gevangenis zitten. VUB-wetenschapper Ahmadreza Djalali is één van de critici die is opgepakt voor vermeende spionage in Iran, naast mensenrechtenactivisten als Saba Kordafshari die opgesloten zit omdat ze protesteerde tegen de verplichte hoofddoek, en Nasrin Sotoudeh die vastzit omdat ze opkwam voor vrouwenrechten.

Ook het oliestaatje Bahrein liet zo’n 1500 gevangenen vrij, onder wie zwangere vrouwen. Kritische journalisten en mensenrechtenactivisten blijven vastzitten, ondanks dat zij volgens mensenrechtenorganisaties ouder of ziek zijn.

De Chinese regering heeft besloten dat de 1 miljoen Oeigoeren in hun heropvoedingskampen moeten blijven omdat ze meer risico zouden lopen als ze buiten de hekken lopen.

In het Oost-Afrikaanse Eritrea zijn door de jaren heen veel gevangenen gestorven door ondervoeding en een gebrek aan basisgezondheidszorg. Medische zorg is vaak niet beschikbaar voor gedetineerden. In Eritrea worden vele gevangenen al tientallen jaren achter tralies gehouden vanwege hun politieke opvattingen of geloof. Alleen al in 2019 nam de overheid meer dan 200 personen gevangenen vanwege hun geloofsovertuiging. De vrees voor een corona-uitbraak is voor hen het topje van de ijsberg. Mensenrechtenorganisaties eisen ook hier de vrijlating van deze gevangenen.

In Azië bevinden zich vijf van de tien landen met de grootste gevangenispopulatie ter wereld. In China hebben ze zelfs het op één na grootste aantal gevangenen ter wereld. De één miljoen Oeigoeren, een islamitische etnische minderheid, die er vastzitten in detentiekampen, worden daar niet bijgerekend. De regering heeft voor de Oeigoeren besloten dat ze voorlopig in hun concentratiekampen moeten blijven. Deze moslimminderheid loopt volgens de communistische partij meer risico als ze buiten de hekken lopen.

Ook India staat in de top tien van de landen met de grootste gevangenispopulatie ter wereld. Ruim 67 procent van deze gevangenen is echter nooit veroordeeld voor een misdaad. Velen wachten jaren op een proces. Ondertussen dreigt ook daar het coronavirus binnen te breken.

In Kasjmir, waar burgers al jaren worden onderdrukt door de Indiase overheid, voelen artsen zich machteloos. Terwijl artsen en wetenschappers wereldwijd informatie over het coronavirus delen, blokkeerde de Indiase regering in augustus het internet. Hoewel de inwoners begin maart weer toegang kregen tot het internet, begrensde de overheid de snelheid tot 2G. Volgens verschillende gezondheidswerkers in Kasjmir verhinderen de Indiase autoriteiten hen toegang tot cruciaal advies van de wereldwijde medische gemeenschap. Ondertussen wordt de vraag om het vrij laten van gevangenen in Kasjmir genegeerd door India.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
#releasetheprisoners

Protesteren of betogen voor de vrijlating van gewetensgevangenen is in veel landen intussen niet mogelijk, vanwege de lockdown en de strenge antiprotestmaatregelen. Deze manifestanten riskeren hierdoor zelf in de gevangenis te belanden.

In Egypte voeren ze daardoor op sociale media een manifest met de hashtag #releasetheprisoners. Mensenrechtenactivisten – en organisaties vragen aandacht voor de duizenden politieke gevangenen. Ze vragen de vrijlating van op zijn minst diegenen die in voorlopige hechtenis zitten. Vorige maand nog, arresteerde de Egyptische politie vier vrouwen die protesteerden voor de vrijlating van gewetensgevangenen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.