Meer vrouwen dan ooit in Amerikaanse gevangenissen

Hervormingen in de afgelopen tien jaar om de kosten van het gevangenissysteem in de VS omlaag te brengen, lijken voor het eerst vruchten af te werpen. Sinds 1970 verveertienvoudigde het aantal vrouwelijke gevangenen echter, van minder dan 8000 tot 110.000, staat in het rapport van het Vera Institute of Justice, en de Safety and Just Challenge van de MacArthur Foundation.

Poging om te overleven

‘Bij vrouwen die in aanraking komen met justitie, is dat vaak het gevolg van een poging om te overleven’, zegt Liz Swavola van het Vera Institute of Justice, een van de auteurs van het rapport. ‘Het gaat voornamelijk om gekleurde vrouwen en een overgrote meerderheid is arm.’

De meeste vrouwen in de gevangenis zijn alleenstaande moeders.

Swavola en de andere auteurs constateren dat een overgrote meerderheid van de vrouwen vast zit voor lichte, niet-gewelddadige vergrijpen zoals drugsbezit of vermogensdelicten. Terwijl 30 procent van de vrouwen in de gevangenis afhankelijk is van een uitkering, geldt dat voor slechts 8 procent van de mannen. Van alle vrouwen in de gevangenis heeft 80 procent een kind. De meeste vrouwen zijn alleenstaande moeders. Bij de gedetineerde mannen ligt dat anders, zij zijn meestal niet alleen verantwoordelijk voor hun kinderen.

Vrouwelijke gevangenen hebben ook twee keer vaker dan mannen te maken met ernstige mentale problemen, zoals bipolaire stoornissen, schizofrenie of depressie, staat in het rapport.

Zero tolerance

Omdat de politie en openbare aanklagers in de afgelopen jaren meer tijd gingen besteden aan lichte vergrijpen – vanuit een omstreden zero tolerance-beleid waar een preventieve werking vanuit zou moeten gaan – belandden meer vrouwen in de gevangenis. Swavola en haar coauteurs merken op dat verscherpt optreden tegen niet-gewelddadige overtredingen, met name op het gebied van drugs, heeft geleid tot een verdriedubbeling van het aantal arrestaties van vrouwen in de jaren tachtig en negentig. Het aantal arrestaties van mannen verdubbelde in diezelfde periode.

‘Deze mensen horen voor het merendeel niet thuis in het strafrechtsysteem’

Sommige steden herbezinnen zich op hun beleid bij kleine vergrijpen. In de afgelopen twee jaar hebben New York City en Philadelphia hun politiek op het gebied van marihuanabezit gewijzigd. Als mensen een kleine hoeveelheid drugs bezitten, delen ze boetes uit in plaats van mensen te arresteren. Ook voor andere lichte overtredingen werken de steden liever met bekeuringen dan met strafrechtelijke dagvaardingen. ‘Deze mensen horen voor het merendeel niet thuis in het strafrechtsysteem’, zegt Francis Healy van de politie in Philadelphia. ‘De straf moet in verhouding staan tot de overtreding.’

Healy verwijst naar de Democratische Nationale Conventie in juli in Philadelphia, als een voorbeeld van hoe mensen uit de gevangenis worden gehouden. Bij demonstraties tijdens de conventie, telde hij 106 mensen die een waarschuwing kregen zonder gearresteerd en vastgezet te worden.

De auteurs van het rapport noemen het beleid in Philadelphia als een voorbeeld van hoe plegers van kleine vergrijpen, in het bijzonder vrouwen, buiten het gevangenissysteem gehouden kunnen worden. Daarnaast werd de begeleiding voorafgaand aan de rechtszaak in de afgelopen vier jaar verbeterd, om er zekerder van te zijn dat alleen mensen die echt een risico vormen hun zaak in de gevangenis afwachten.

Bij minder ernstige zaken wordt bij verdachten beter gekeken naar de begeleiding die ze nodig hebben om in de toekomst niet weer in de fout te gaan. Ze worden in contact gebracht met bijvoorbeeld hulpverlening op het gebied van drugsmisbruik of huiselijk geweld.

Rehabilitatie

‘We proberen niet alleen iets te doen aan het probleem dat aan de oppervlakte verschijnt, maar ook te kijken naar de oorzaken daarvan’, zegt Derek Riker, in Philadelphia verantwoordelijk voor de begeleidingsprogramma’s. ‘We krijgen meer waar voor ons geld als we het besteden aan rehabilitatie, in plaats van aan hechtenis.’

‘Voor mannen is meer begeleiding beschikbaar dan voor vrouwen’

Ondanks het succes van de programma’s als het gaat om het tegengaan van recidivisme – slechts 1 procent van de deelnemers aan een programma tegen huiselijk geweld viel bijvoorbeeld in herhaling – heeft de stad nog steeds moeite om iedereen hulp op maat te bieden, zegt Riker. Vooral voor moeders ligt het soms moeilijk. ‘Hulpinstanties richten zich soms alleen op mannen. Voor hen is meer begeleiding beschikbaar dan voor vrouwen’, zegt Riker. ‘We merken vaak dat vrouwen wel hulp willen, maar de verantwoordelijkheid voor de kinderen brengt met zich mee dat ze geen tijd hebben voor zichzelf.’

De auteurs van het rapport konden voldoende informatie vinden over de toename van het aantal vrouwen in de gevangenis en de oorzaken daarvan, maar ze kwamen ook hiaten tegen in de informatievoorziening. Het samenvoegen van soms gedateerde informatie uit verschillende nationale en lokale systemen bleek een uitdaging.

‘Vrouwen volgen van hun arrestatie en vervolging tot hun detentie en vrijlating, kan erg lastig zijn, omdat in deze fasen op verschillende manieren gegevens verzameld worden die niet aan elkaar gekoppeld zijn’, zegt Swavola. ‘We hebben nog steeds geen volledig beeld van wie deze vrouwen zijn en waarom ze steeds vaker in de cel belanden.’