Mensenhandel in Malawi teert op corruptie en armoede

Een groep Malawische jongeren engageert zich in de strijd tegen mensenhandel.

Charles Mpaka/IPS

In augustus onderschepte de politie in Malawi de smokkel van 31 mensen naar Mozambique. De slachtoffers, onder wie zeventien kinderen en zes vrouwen, waren afkomstig uit Malawi.

Mensenhandelaren hadden hen geronseld in een plattelandsdorp in het district Lilongwe, met de belofte van werk in Mozambique. Maar dorpsgenoten hadden alarm geslagen.

Volgens de Malawische politie kon de mensensmokkel onderschept worden omdat er een tip binnenkwam uit het dorp. In Malawi wordt zogenoemde ‘dorpspolitie’ ingezet om criminaliteit tegen te gaan. James Kadadzera, nationaal woordvoerder van de politiediensten, zegt dat dat systeem de politie veel bruikbare informatie oplevert.

Burgerparticipatie

De dorpspolitie handelt niet op eigen houtje. Het is een groep vrijwilligers die goed oplet en verdachte situaties doorgeeft. ‘Zij zijn onze ogen en oren op plaatsen waar we zelf niet zijn. Ze zijn een aanvulling op het werk van onze rechercheurs en maken mensen bewust van veiligheidsrisico’s’, legt Kadadzera uit.

Burgers betrekken bij de strijd tegen mensenhandel, betekent dat het probleem bij de bron kan worden aangepakt en dat transitroutes geblokkeerd kunnen worden. Ondanks dergelijke inspanningen staat Malawi echter nog steeds bekend als een belangrijk herkomst-, bestemmings- en doorgangsland voor mensenhandel.

Corrupte ambtenaren

In een dit jaar verschenen rapport van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken staat dat Malawi ‘ondanks aanzienlijke inspanningen’ nog niet voldoet aan de minimumstandaarden om mensenhandel te elimineren.

De mensenhandelaren zouden hulp gehad hebben van politie- of immigratieambtenaren.

Het rapport noemt de zaak van Nepalese vrouwen die vorig jaar naar Malawi werden gesmokkeld en die wijst op witteboordencriminaliteit.

De mensenhandelaren zouden hulp gehad hebben van politie- of immigratieambtenaren. Bovendien plaatste de regering de klokkenluider over, naar verluidt om verder onderzoek naar de zaak en de betrokken ambtenaren te voorkomen.

‘In twee gevoelige zaken lieten de rechters verdachten op borgtocht vrij, en in één geval zijn er geloofwaardige berichten dat de mensenhandelaar in afwachting van zijn zaak doorging met het ronselen van vrouwen voor werk in het Midden-Oosten’, stelt het rapport.

Lucratieve business

McBain Mkandawire, directeur van Youth Net and Counselling (Yoneco), een organisatie die zich inzet voor bescherming van jongeren tegen mensenhandel en uitbuiting, zegt dat ‘een combinatie van medeplichtigheid van ambtenaren en rijken aan de top en grote armoede in de onderlaag van de bevolking’ de strijd tegen mensenhandel bemoeilijkt.

Mensenhandel is een lucratieve business voor mensen met geld en macht, zegt Mkandawire. ‘Er gaat veel geld in deze industrie om. Hooggeplaatsten faciliteren dit op een of andere manier. Ze financieren het en frustreren justitie omdat de ellende van armen hen geld oplevert.’

‘Deze armen komen vaak terecht bij mensen met geld en macht. Die weten hoe hun werknemers gerekruteerd worden. Ze faciliteren deze criminaliteit omdat ze ervan profiteren: goedkope arbeid en slechte arbeidsomstandigheden. Ze doen er alles aan om deze mensenhandel in stand te houden’, zegt hij.

Hij voegt eraan toe dat arme Malawiërs vaak niet weten hoe de mensenhandel werkt, en daardoor een eenvoudige prooi zijn als mensenhandelaren hen elders een beter leven beloven.

Tabaksplantages

In het district Machinga in Zuid-Malawi is kinderhandel een grote zorg van Youth Response for Social Change (YRSC). De jongerenorganisatie, gevestigd aan de grens met Mozambique, zit dicht bij de spoorlijn naar Nacala Port in Mozambique.

Samen met dorpshoofden en de politie probeert YRSC te voorkomen dat kinderen uit Malawi op tabaksplantages in Mozambique terechtkomen. Directeur Lamecks Kiyare vertelt dat het probleem verergert tussen augustus en november, als het landbouwseizoen begint in Mozambique.

‘Het is niet eenvoudig’, zegt hij. ‘We kampen met barrières zoals slechte coördinatie tussen betrokken partijen, gebrek aan politieke wil in de regio en gebrek aan geld om teruggehaalde kinderen te helpen.’

Onwetendheid

Volgens Maxwell Matewere van het VN-Bureau voor Drugs en Misdaad (Undoc) in Malawi is mensenhandel uitbannen onmogelijk als de onderliggende oorzaken niet worden aangepakt. ‘Het probleem blijft voortbestaan omdat er geen goede strategie is om de oorzaken aan te pakken. De strijd tegen mensenhandel zullen we niet winnen zolang er armoede, werkloosheid en onwetendheid bestaan.’

‘De strijd tegen mensenhandel zullen we niet winnen zolang er armoede, werkloosheid en onwetendheid bestaan.’

Matewere zegt dat de politie in sommige gevallen doortastend optreedt, maar dat zaken vervolgens bij de rechter stranden. “De lagere rechtbanken zijn geneigd de wet in het voordeel van de mensenhandelaren uit te leggen. We zien een groeiend aantal gevallen waarin veroordeelden andere voorwaardelijke straffen krijgen dan een gevangenisstraf.”

Vertraging van rechtszaken

Yoneco heeft ook negatieve ervaringen met rechtbanken. De organisatie probeert de zaak van een jonge vrouw die in de hotelsector in Malawi terechtkwam voor de rechter te krijgen.

De verdachten verschenen voor het eerst in de rechtszaal in februari 2019, maar tot op heden is nog geen datum vastgesteld voor de berechting. ‘We krijgen niet te horen wat hier de oorzaak van is’, zegt Mkandawire van Yoneco. ‘Intussen is de mensenhandelaar op borgtocht vrij, struint hij rond en benadert hij misschien nieuwe slachtoffers.’

Dat justitie in Malawi steken laat vallen, erkende de rechtelijke macht zelf in zijn Strategische Plan (2019-2024). Daarin wordt gesproken over slechte werkethiek onder het personeel, corruptie en vertraging van zaken.

Wangedrag advocaten

Esmie Chombo, rechter aan het Hooggerechtshof, schreef in januari 2018 een brief over wangedrag van advocaten aan het Malawische Rechtelijke Genootschap.

Ze beschuldigde advocaten van ‘winkelen bij rechters’. Ook zouden advocaten zich ’s nachts ophouden rond de rechtbanken om corruptieplannen uit te voeren. Daarnaast beschuldigde ze hen van het omkopen van griffiers, om hun zaak met voorrang behandeld te krijgen of documenten van de tegenpartij te laten verdwijnen om zo de rechtbank te misleiden.

Dergelijke praktijken zijn diep doorgedrongen in het gerechtelijke apparaat in Malawi, zegt Mkandawire. Volgens hem doen gewone Malawiërs wat ze kunnen. Maar ondermijnende praktijken op hogere niveaus maken de strijd tegen mensenhandel een complexe taak.

‘Als we corruptie niet uitroeien op elk niveau en op elke plaats en de wortels van het probleem niet aanpakken, zal dit probleem nog heel lang blijven bestaan’, zegt hij.