Natte gebieden gaan zich vaker als woestijnen gedragen

Satellietbeelden tonen het landschap in Denemarken tijdens een typische maand juli (links) en de omstandigheden tijdens de hittegolf van juli 2018 (rechts).

Jose Gruenzweig, The Hebrew University of Jerusalem, European Space Agency (CC BY-SA 3.0 IGO)

Gegevens van de NASA tonen dat we sinds het jaar 2000 al 19 keer zomers met recordtemperaturen hebben gehad. 2016 en 2020 waren de absolute uitschieters, maar ook deze zomer haalt nu al wereldwijd de krantenkoppen. Sneeuw smelt in hooggelegen gebieden, hevige bosbranden nemen toe, stortregens gevolgd door droge perioden worden de norm.

Om te kunnen inschatten wat dit veranderende weerpatroon betekent voor bossen en akkers in gematigde klimaatgebieden, keek onderzoek gepubliceerd in Nature Ecology & Evolution naar de unieke aanpassingen van het leven in de woestijn. Daar gelden vaak eigen regels die lang werden beschouwd als uniek voor droge gebieden.

Unieke leefregels in droge gebieden

Het internationale onderzoeksteam, onder leiding van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem en de Universiteit van Arizona, stelde een lijst op van unieke leefregels die de ecosystemen van droge gebieden aandrijven. Momenteel is meer dan een derde van het landoppervlak van de aarde droog.

Momenteel is meer dan een derde van het landoppervlak van de aarde droog.

Veel van de sleutelprocessen die daar gelden werden vroeger alleen relevant geacht voor droge gebieden. Ze omvatten onder meer de snelle omschakeling tussen natte en droge omstandigheden die de activiteit van planten en dieren beïnvloeden, herverdeling van water in de bodem door plantenwortels en de vorming van levende korsten op bodemoppervlakken door microscopische organismen.

In totaal identificeerde het team twaalf verschillende drooglandmechanismen die van invloed zijn op de vegetatieverdeling, de plantengroei, de waterstroming, de energiebalans, de koolstof- en voedingsstoffencyclus en de afbraak van dood materiaal. Deze mechanismen komen routinematig voor in droge gebieden. Ze werden daarmee nog maar zelden aangetroffen of bestudeerd in nattere systemen, zoals bijvoorbeeld het gematigd zeeklimaat van de Benelux.

Drooglandmechanismen

Voor deze studie onderzocht het team hoe waarschijnlijk het is dat de drooglandmechanismen in de toekomst in nattere systemen zullen voorkomen. Een groot deel van Europa kende bijvoorbeeld een ernstige droogte en hittegolf in de zomer van 2018. Als gevolg daarvan heeft de lage plantbedekking in landbouwvelden gedurende deze periode waarschijnlijk geleid tot woestijnachtige processen.

De droogte en hittegolf in Europa in de zomer van 2018 leidde waarschijnlijk tot woestijnachtige processen in landbouwvelden.

Volgens het onderzoek zullen deze nieuwe omstandigheden ook hier de gekende drooglandmechanismen, zoals de distributie van bodemwater via plantenwortels, gaan stimuleren. De veranderingen in de vegetatie zullen het mechanisme stimuleren waarbij bepaalde organismen die bodemoppervlaktekorsten vormen, zullen toenemen.

‘De nieuwe inzichten van deze studie kunnen bijdragen tot de verbetering van het vermogen van de samenleving om klimaatextremen te weerstaan en de gevolgen daarvan voor de natuur en de mens te verminderen’, zegt Heather Throop van de Universiteit van Arizona.

‘Sommige van deze voorspelde veranderingen zullen zich voordoen in regio’s met een grote menselijke bevolking, en dus een aanzienlijke invloed hebben op het welzijn van de samenleving in deze regio’s.’

De onderzoekers concluderen dat we de waarschuwingen van de natuur ter harte moeten nemen. Maar een helder inzicht in de werking van woestijnsystemen kan ertoe leiden dat de samenleving beter begrijpt wat de gevolgen van de klimaatverandering zijn voor historisch nattere gebieden.