Europese wet over conflictmineralen is zwak compromis

De nieuwe wet over de handel in conflictmineralen die het Europees Parlement vorige week goedkeurde, wordt op teleurstelling onthaald. ‘Toch vinden we ook dat de wetgeving een belangrijke stap vooruit is. Ze is zeker niet over de hele lijn negatief’, zegt Wies Willems van Broederlijk Delen.

  • Sasha Lezhnev/Enough Project (CC BY-NC-ND 2.0) Ze worden ingevoerd in hun ruwe vorm, maar ook als afgewerkt producten in alledaagse producten zoals laptops en mobiele telefoons, maar ook motoren en juwelen. Sasha Lezhnev/Enough Project (CC BY-NC-ND 2.0)
  • Garry Knight (CC BY 2.0) Doordat de wet zo beperkt is, kunnen consumenten kunnen nog steeds niet bij de fabrikant van hun smartphone of auto terecht met vragen over de herkomst van de mineralen in hun producten. Garry Knight (CC BY 2.0)
  • Kevin White (CC BY-NC-ND 2.0) De Europese Commissie stelde twee jaar geleden een volledig vrijwillig systeem voor, een meerderheid in het Europees Parlement stemde echter voor bindende regels voor alle bedrijven die conflictmineralen gebruiken. Kevin White (CC BY-NC-ND 2.0)
  • Sasha Lezhnev/Enough Project (CC BY-NC-ND 2.0) Rebellengroepen smokkelen mineralen de grenzen over om ze te verkopen. Hun inkomsten komen vooral van illegale handel in conflictmineralen. Sasha Lezhnev/Enough Project (CC BY-NC-ND 2.0)

De EU is met 500 miljoen consumenten een van de belangrijkste afnemers van mineralen, kostbare grondstoffen die in hun land van herkomst vaak de motor van conflict zijn. Bedrijven brengen de mineralen in verschillende vormen naar ons continent. Ze worden ingevoerd in ruwe vorm, maar ook als afgewerkte producten in laptops en mobiele telefoons, auto’s en juwelen.

Na twee jaar onderhandelen zijn de Europese instellingen tot een akkoord gekomen over een wet die moet voorkomen dat bedrijven bijdragen tot conflict en mensenrechtenschendingen in landen als de Democratische Republiek Congo en Colombia. Helaas gelden de regels slechts voor een paar bedrijven.

Waterig compromis

De Europese wet beperkt zich tot de vier mineralen tin, tantalum, wolfraam en goud, die in ruwe vorm worden geïmporteerd en een bepaald jaarlijks volume hebben. Volgens cijfers van de Europese Commissie gaat het om minder dan 1% van het totaal aantal bedrijven dat deze vier mineralen gebruikt.

‘Wij hadden liever gezien dat ook onrechtstreekse importeurs in de wet werden opgenomen.’

Importeurs van halffabricaten en eindproducten worden niet verplicht om de herkomst van grondstoffen na te gaan. Nochtans komen heel wat grondstoffen op die manier op de Europese markt terecht.

‘Wij hadden liever gezien dat ook onrechtstreekse importeurs van conflictmineralen in de wetgeving werden opgenomen. Pas dan komt het bedrijfsleven helemaal tegemoet aan haar internationale verplichtingen op vlak van mensenrechten”, aldus Wies Willems , beleidsmedewerker natuurlijke rijkdommen bij Broederlijk Delen.

De Europese Commissie stelde twee jaar geleden een volledig vrijwillig systeem voor, een meerderheid in het Europees Parlement stemde echter voor bindende regels voor alle bedrijven die conflictmineralen gebruiken. Het akkoord dat door het Nederlandse voorzitterschap van de EU werd gesloten, is een waterig compromis tussen die twee uitersten.

Kevin White (CC BY-NC-ND 2.0)

De Europese Commissie stelde twee jaar geleden een volledig vrijwillig systeem voor, een meerderheid in het Europees Parlement stemde echter voor bindende regels voor alle bedrijven die conflictmineralen gebruiken.

Teleurstelling

In internationale normen werd al jaren geleden vastgelegd dat alle bedrijven mensenrechten dienen te respecteren. De wet schiet daarin erg tekort. Michael Gibb van Global Witness getuigde aan het Europees Netwerk voor Centraal Afrika (EurAc): ‘We zijn teleurgesteld dat de EU haar woorden niet in daden omzet. Nu de wetgeving van de EU achteropgeraakt op andere landen, wordt de EU een zwakke schakel binnen de bevoorradingsketen van mineralen.’

‘Uit onderzoek blijkt dat Europese bedrijven alleen nagaan waar hun grondstoffen vandaan komen als ze daartoe verplicht worden. Amerikaanse wetgeving verplicht een ruime groep bedrijven die conflictmineralen verwerken dat wel te doen. Het is een gemiste kans van de EU om bedrijven die conflictmineralen in verwerkte vorm invoeren buiten beschouwing te laten’, verklaart Gisela ten Kate, onderzoeker voor Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), in een persbericht van ActionAid, SOMO en Cordaid.

‘Er is veel druk vanuit de bedrijfswereld zelf’

Maria van der Heide, beleidsadviseur voor ActionAid in Nederland, voegt daaraan toe: ‘De EU heeft als een van de grootste consumentenmarkten de mogelijkheid om de handel in conflictmineralen te beteugelen. Door de regels alleen te laten gelden voor een kleine groep bedrijven loopt de EU het risico dat bedrijven om de wet heen werken.’

Het beleid van de EU komt tegemoet aan de wensen van grote bedrijven in verschillende lidstaten door de grote meerderheid van het Europese bedrijfsleven dat in mineralen handelt uit de wet te laten. ‘Er is veel druk vanuit de bedrijfswereld zelf om niet te veel regeltjes op te leggen. Ze zeggen dat ze met een strikte regelgeving niet meer competitief kunnen zijn’, verklaart Wies Willems.

Garry Knight (CC BY 2.0)

Doordat de wet zo beperkt is, kunnen consumenten nog steeds niet bij de fabrikant van hun smartphone of auto terecht met vragen over de herkomst van de mineralen in hun producten.

Belangrijk precedent

‘Dat de EU wettelijk bindende regels oplegt aan bedrijven in de handelsketen van deze vier mineralen, is een belangrijk precedent’, zegt Willems, ‘de technische details van de wetgeving moeten nog verder worden uitgewerkt. De Europese Commissie heeft gezegd dat ze zeker ook ruimte wil laten om in de toekomst meer bedrijven en mineralen in de wetgeving op te nemen. We hopen dat dat ook zal gebeuren.’

Na twee jaar volgt er een evaluatie van de wetgeving. Stefan Reinhold, coördinator van de campagne tegen conflictmineralen van het Internationaal Samenwerkingsverband voor Ontwikkeling en Solidariteit (CIDSE), in een persbericht: ‘Die evaluatie is essentieel. Er zullen waarschijnlijk alleen kleine verbeteringen worden waargenomen terwijl gemeenschappen nog steeds worden mishandeld door gewapende groepen als gevolg van de grote gaten in de wet.’  

Gewapende conflicten

De ontginning en handel in mineralen gaan gepaard met conflicten en mensenrechtenschendingen wereldwijd. In landen als de Democratische Republiek Congo en Colombia vormen ze een belangrijke inkomstenbron voor gewapende groepen. Door de conflicten zijn wereldwijd meer dan 9,4 miljoen mensen gevlucht. De handel in conflictmineralen is een globaal probleem.

Sasha Lezhnev/Enough Project (CC BY-NC-ND 2.0)

Rebellengroepen smokkelen mineralen de grenzen over om ze te verkopen. Hun inkomsten komen vooral van illegale handel in conflictmineralen.

Een studie van Enough project, een Amerikaanse ngo met als doel genocide en misdaden tegen de mensheid te stoppen, schatte dat in 2008 de inkomsten van de illegale handel in mineralen goed waren voor zo’n 185 miljoen dollar. Als gevolg van het gewapende conflict stierven er in Congo de afgelopen decennia miljoenen mensen.

‘Het hele dossier is sterk verbonden met het conflict in Oost-Congo en dat is ook de aanleiding geweest tot de wetgeving, maar het gaat bij uitbreiding ook over conflictgebieden in de hele wereld. In Colombia zijn er de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC). Naast cocaïnehandel haalt die rebellengroep haar geld voor wapens uit illegale handel. Zo heffen ze tol op de mineralen of persen ze mijnwerkers af’, aldus Willems.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.