Nieuwe “uraniumbank” moet kernwapens tegengaan én kernenergie helpen verspreiden

Het Internationaal Atoomagentschap (IAEA) heeft deze week een zogeheten ‘uraniumbank’ geopend in Kazakhstan. Een mijlpaal voor de non-proliferatie volgens de voorstanders, een stap terug voor de kernuitstap volgens tegenstanders.

Foto: NTI CC0

 

In Kazakhstan heerste deze week euforie. In een voor de gelegenheid prachtig gedecoreerde kerncentrale nabij de hoofdstad Astana klopten mannen in pakken elkaar op de schouder. De Directeur-Generaal van het IAEA stak een geladen speech af over wereldvrede en de klimatologische voordelen van kernenergie.

Waarom die euforie over een ‘uraniumbank’, iets wat toch wat luguber en industrieel klinkt? ‘Wat we deze week vierden was een nooit geziene internationale samenwerking: China, Rusland en de VS, maar ook de donorlanden en de EU kwamen samen om het nucleaire gevaar drastisch te verminderen’, zegt Andrew Bieniawski, Vicepresident van Nuclear threat Initiative (NTI). Die Amerikaanse ngo stond samen met het IAEA aan de wieg van het project. Het NTI heeft er onder meer voor gezorgd dat de bekende miljardair Warren Buffet €40 miljoen in het project investeerde.

Non-proliferatie

De bank is in essentie een fysieke reservevoorraad van 90 ton laag verrijkt uranium. Dat is de brandstof voor kerncentrales. De bedoeling is dat landen daardoor ontmoedigd worden om zelf een zeer duur en complex verrijkingsprogramma op te starten om eventuele tekorten op de markt op te vangen. Zo’n kernprogramma kan men namelijk ook gebruiken om kernwapens te ontwikkelen.

‘Landen kunnen nu nucleaire energie nastreven zonder het risico op nucleaire proliferatie te verhogen.’

Hoe meer die technologie zich verspreidt hoe gevaarlijker de wereld wordt. Als landen door politieke strubbelingen of door tekorten geen laag verrijkt uranium kunnen kopen op de commerciële markt, kunnen ze altijd terecht bij de Low-Enriched Uranium (LEU) Bank in Kazakhstan. Dat is de gedachte achter het initiatief volgens de officiële communicatie.

Om belangenconflicten te vermijden wordt de bank niet beheerd door een land maar door het Internationaal Atoomagentschap, een autonome VN-organisatie waarvan 168 landen lid zijn om samen te werken op vlak van nucleaire energie en het vreedzaam gebruik daarvan.

‘De LEU-Bank maakt de wereld veiliger door al die potentiële verrijkingscentrales te vermijden’, zegt Bieniawski. ‘Landen kunnen nu nucleaire energie nastreven zonder het risico op nucleaire proliferatie te verhogen.’

Promotie van kernenergie

Een uraniumbank, hoe ziet dat eruit? Het lijkt alleszins niet op een doordeweeks bankkantoor. De klanten mogen de verworven goederen, het uranium, houden. Een LEU-winkel zou dus een meer passende naam zijn. De meeste klanten zullen de bank nooit bezoeken, en idealiter zal de bank zelfs nooit klanten hebben. - Dat zou namelijk betekenen dat de uraniummarkt onverstoord blijft – Het gaat om een grote witte hangar met tientallen cilinders gevuld met de kernbrandstof. Die ziet eruit als een waxachtige vloeistof. Potentiële klanten moeten lid zijn van het IAEA en volledig in orde zijn met alle veiligheidsnormen. Ze moeten een overeenkomst tekenen dat het uranium enkel gebruikt wordt als brandstof in een kernreactor en niet voor eender welke wapenactiviteiten. De overeenkomst houdt ook in dat het IAEA dat mag controleren in de toekomst. Als de klant betaald heeft stuurt de cilinders gevuld met LEU per trein, via Rusland of China, naar de eindbestemming

Non-proliferatie, veiligheid en vrede; de LEU-bank blijkt een zeer ambitieus project. De grote nucleaire landen – India, China Rusland, de VS, de EU, … – hebben echter allemaal een eigen vorm van ‘uraniumbank’. Zij zijn in alle omstandigheden zeker van de aanvoer van brandstof voor hun kerncentrales.

De LEU-bank bevat naar nucleaire normen ook niet veel uranium. Negentig ton is genoeg voor een grote stad drie jaar van energie te voorzien. De Belgische kerncentrales samen verbruiken al snel zo’n 120 ton per jaar. De LEU-bank richt zich dus blijkbaar op kleine staten die nog niet over kerncentrales beschikken.

‘Het gaat veel meer om het promoten en verspreiden van kernenergie dan om non-proliferatie’

‘Het gaat veel meer om het promoten en verspreiden van kernenergie dan om non-proliferatie’, zegt Jan Haverkamp. De expert nucleaire energie van Greenpeace is minder lyrisch over het initiatief. De kleine hoeveelheid uranium doet hem vermoeden dat het vooral dient om kleine landen die met kernenergie willen beginnen te verzekeren dat ze altijd aan kernbrandstof kunnen geraken, om hen over de streep te trekken als het ware.

Landen als Kenia, Ghana en Bangladesh hebben al aangegeven dat ze willen inzetten op kernenergie, maar ook Turkije en Saoedi-Arabië.

De IAEA stelt dat zo’n landen nu minder gaan geneigd zijn om zelf uranium te gaan verrijken omdat ze zeker zijn van de toevoer ervan. Dat zou wereldwijd voor minder verrijkingsprogramma’s zorgen die kernwapens kunnen maken. Dat impliceert dat landen die kernwapens ontwikkelen eerst een verrijkingsprogramma hadden met het oog op kernenergie, en daarna pas besloten om daar ook wapens mee te gaan maken.

Foto: NTI CC0

 

Dubbel mandaat

‘Landen die in het verleden een verrijkingsprogramma opstartten, deden dat bijna altijd met proliferatie in het achterhoofd’, volgens Haverkamp. Hij geeft Iran en Noord-Korea als voorbeeld, maar ook India en Pakistan.

‘De oprichting van de bank verandert daar helemaal niets aan’, zegt de nucleaire expert. Het is inderdaad zo dat niets landen tegenhoudt om een programma op te starten om uranium te verrijken. Hoe gaat de LEU-bank dan voor wereldvrede zorgen?

De oprichting van de bank houdt landen niet tegen om een verrijkingsprogramma op te starten als ze dat willen.

‘Als een staat nu nog een duur verrijkingsprogramma opstart zal de internationale gemeenschap dat extra verdacht vinden’, antwoordt Andrew Bieniawski als hij geconfronteerd wordt met die opmerking. ‘Als ze niet op de markt terecht kunnen, kunnen ze wel nog bij de bank terecht.

Het IAEA, of he Internationaal Atoomagentschap, is niet enkel een nucleaire watchdog met de controlerende taak om de proliferatie van atoomwapens tegen te gaan. In de statuten van de organisatie staat nog een tweede mandaat: een promotionele taak voor de verspreiding van civiele nucleaire technologie, waaronder dus ook kernenergie.

Onverzoenbaar dubbel mandaat van Atoomagentschap

Kernenergie is duur en het produceert kernafval waar nog steeds geen milieuvriendelijke oplossing voor gevonden is. Verder is er het risico op ongelukken of een aanslag op een kerncentrale. Dat zou potentieel een tweede Tsjernobyl-ramp opleveren. Voorstanders stellen echter dat kernenergie de enige manier is om energie-onafhankelijk te zijn en toch de uitstoot van broeikasgassen drastisch te verminderen.

Of de promotie van kernenergie nog wenselijk is in een wereld waar groene energiebronnen zich steeds verder ontwikkelen, is voor discussie vatbaar. Maar de oprichting van de uraniumbank toont nogmaals aan dat het dubbel mandaat van het Internationaal Atoomagentschap onverzoenbaar is. Een kernwapenregulator die ook kernenergie promoot verliest geloofwaardigheid bij het uitvoeren van een van die taken, of bij beide.

Info: NTI

Overzicht van de landen die van plan zijn om in te zetten op kernenergie. In het blauw zie je de landen die al over kernreactors beschikken.

 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

  • Schrijft over klimaat, conflict en geopolitiek

    Willem schrijft over klimaatopwarming, conflicten en geopolitiek. Geografisch volgt hij voornamelijk, maar niet uitsluitend, Afrika en het Midden-Oosten.

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.