Nog geen Slovaaks excuus aan gesteriliseerde Roma

De Tsjechische regering maakte afgelopen week publiekelijk excuses aan de Romavrouwen. Ook maakte zij bekend dat er maatregelen zijn genomen om te voorkomen dat iets soortgelijks in de toekomst opnieuw kan plaatsvinden.
Tussen 1970 en 1990 werden Romavrouwen systematisch gesteriliseerd onder een overheidsprogramma dat gericht was op het verminderen van het “ongezond hoge” geboortecijfer onder de Roma, die ook bekend zijn als ‘zigeuners’.
Anders dan de Tsjechische regering, hebben Slovaakse politici de kwestie tot nu toe laten liggen. “We hopen dat deze stap van de Tsjechische regering de Slovaakse autoriteiten aanspoort om meer te doen aan deze zaak en de slachtoffers van gedwongen sterilisatie te compenseren”, zegt Ostalinda Maya, specialist in vrouwenzaken bij het European Roma Rights Centre (ERRC) in Boedapest.

Ongewenste groei

Mensenrechtengroepen stellen dat de autoriteiten in het voormalige Tsjechoslovakije Romavrouwen dwongen tot de sterilisaties, door hen financiële steun te beloven of te dreigen met uithuisplaatsing en onder staatstoezicht plaatsen hun al geboren kinderen.
De gedwongen sterilisaties kregen pas aandacht in 2003, toen vrouwen met hun verhaal naar buiten kwamen. Meer dan tachtig vrouwen dienen een klacht in bij de Nationale Ombudsman. Na onderzoek kwamen documenten van plaatselijke autoriteiten boven water, daterend uit het communistische tijdperk, waarin aanbevolen werd de “ongewenste groei van Romagezinnen” te “beperken”. In het rapport van de Ombudsman werd geconcludeerd dat het bij de sterilisaties niet om incidentele gevallen ging maar om een gecoördineerd beleid.
Sommige vrouwen werden zonder het te weten gesteriliseerd, in andere gevallen hadden ze niet uitdrukkelijk toestemming gegeven. Sommige vrouwen klaagden dat ze formulieren hadden gekregen die ze niet begrepen. Die formulieren kregen ze toen ze al op de operatietafel lagen.

Opportunistisch

Door gebrek aan bewijsmateriaal en juridische bijstand, bleek het echter moeilijk om schadevergoedingen los te krijgen. Vrouwenrechtengroepen hopen dat het excuus van de regering “een eerste stap op weg naar gerechtigheid” is.
Ze zijn tegelijkertijd kritisch over de Slovaakse regering, die weigerde een soortgelijke stap te zetten. In onderzoeken uit 2003 en 2007 werd volgens het Slovaakse ministerie van Gezondheid geen bewijs gevonden voor gedwongen sterilisaties. Volgens binnen- en buitenlandse mensenrechtengroepen zijn de onderzoeken echter niet onafhankelijk.
“Er moet een onafhankelijke commissie komen die dit fatsoenlijk onderzoekt. Daarna moet er een excuus komen en compensatie voor de slachtoffers”, zegt Vanda Durbakova, advocate bij het Centrum voor Burger- en Mensenrechten. Het centrum verleende Romavrouwen juridische bijstand bij rechtszaken.
“In de Tsjechische Republiek vonden precies dezelfde praktijken plaats en daar heeft de regering verontschuldigingen aangeboden. Het standpunt van de Slovaakse politieke elite is opportunistisch en kortzichtig.”