Portret van Bobi Wine
Oeganda: zelfverklaarde ‘gettopresident’ legt Museveni vuur aan de schenen
Bobi Wine (YouTube)
Meer dan drie decennia nadat Museveni met zijn guerrillaleger zegevierend Kampala innam, bestormt vandaag een andere rebel het politieke toneel in Oeganda. Ditmaal zijn het geen kalasjnikovs, maar protestliedjes en tonnen charisma die de doos van Pandora openden. De troon van de oude krokodil Museveni wankelt, dankzij één man: Bobi Wine.
Toen Museveni in 1986 als 41 jarige rebellenleider de macht greep, had waarschijnlijk ook hij niet gedacht dat hij drie decennia later nog steeds aan de macht zou zijn. Het presidentiële paleis in Kampala had tot dan toe immers vooral weg van een duiventil. Het was er een komen, gaan en terugkomen van meedogenloze dictators, dan wel politieke eendagsvliegen die coups pleegden aan de lopende band.
Maar Museveni bleef. Na een doortastend optreden tegen de aidsepidemie en door mooie economische groeicijfers te presenteren, voelde hij zich voldoende geruggensteund door zowel de Oegandezen als het westen om aan te blijven. ‘African new breed’, noemden ze hem in Washington en Parijs met een buzzword, doelend op een nieuwe generatie van veelbelovende presidenten op het continent. Ook Kagame in Rwanda en Afewerki van Eritrea werden tot het beloftevolle clubje gerekend. Hun landen waren de stabiele bakens in een regio die vooral gekenmerkt werd door chaos, geweld en corruptie.
De leiders vervelden in de loop der jaren tot antidemocratische machtswellustelingen en de term raakte in onbruik. Net als alle anderen ontpopte ook Museveni zich in de loop der jaren tot een tiran pur sang.
De internationale gemeenschap fronste de wenkbrauwen toen Museveni in 2005 het verbod op meerdere ambtstermijnen uit de grondwet liet schrappen. Maar het werd pas ronduit gênant toen de inmiddels 73 jaar oude president de leeftijdslimiet van 75 jaar voor presidentskandidaten succesvol wist te omzeilen door de grondwet aan te passen. Kampala en andere steden werden het decor van gewelddadige protesten.
Net als alle anderen ontpopte ook Museveni zich in de loop der jaren tot een tiran pur sang.
De politieke ruimte verkleinde, politieke tegenstanders werden opgesloten en gefolterd, journalisten gevangengezet en kranten opgedoekt. Helemaal absurd werd het toen de regering een taks op het gebruik van sociale media aankondigde, nagenoeg in één adem met de aanschaf van een ‘pornodetector’ om schunnigheden op diezelfde media op te sporen. Mensenrechtenorganisaties zoals Human Rights Watch keken voorbij de absurditeit en zagen er een manier in om het sociale middenveld verder te beteugelen.
Heeft deze oude man nog wel voeling met zijn eigen land, begon de overwegend jonge bevolking van het Oost-Afrikaanse land zich intussen steeds luider af te vragen. Naar schatting zo’n zeventig procent van de bevolking heeft nooit een andere president gekend dan Museveni.
H.E Yoweri Kaguta Museveni, President of Uganda at the Somalia Conference in London, 7 May 2013.
Flickr: Foreign and Commonwealth Office
Held van de Oegandese jeugd
Toen was daar Bobi Wine – doopnaam: Robert Kyagulangi Ssentamu – met zijn 36 jaar zowat de helft van de leeftijd van Museveni. Geboren in een sloppenwijk rond Kampala werd hij het toonbeeld van de ‘Oegandese Droom’. Flutjob na flutjob spaarde hij de centen bijeen om zijn eerste singles op te nemen. Het waren deze, in dikke marihuanawolken gedrenkte liefdesliedjes die hem aanvankelijk populair maakten bij de Oegandese jeugd.
De bandleider van de ‘Ghetto Republic of Uganja’ doofde zijn joint en herrees als His Excellency Bobi Wine: schijnbaar vanuit het niets werd hij in april 2017 verkozen tot parlementslid
Gaandeweg begon Wine zich te interesseren voor politiek. De dreadlocks werden afgeschoren. Een strak pak en militante rode baret kwamen ervoor in plaats. De bandleider van de ‘Ghetto Republic of Uganja’ doofde zijn joint en herrees als His Excellency Bobi Wine: schijnbaar vanuit het niets werd hij in april 2017 verkozen tot parlementslid. Daarbij versloeg hij twee kandidaten van de NRM-partij van Museveni en ’s lands grootste oppositiepartij FDC.
De zelfverklaarde ‘gettopresident’ verklaarde na zijn verkiezing aan BBC dat hij ‘gekomen was om jonge mensen vertrouwen te geven.’ Na zijn verkiezing weigert hij om zich politicus te noemen. ‘Noem me een leider’, verklaart hij aan de Oegandese krant New Vision, ‘dat sluit meer aan bij wie ik ben.’
In zijn toespraken hekelt hij vooral het feit dat Museveni zich schaamteloos aan de macht blijft vastklampt. Wine’s slogan is People Power. Hij doet zijn toehoorders dromen van belangrijkere zaken dan een pornodetector. Niets minder dan een revolutie wil hij.
‘De parel van Afrika is aan het bloeden’, rapt Wine, reeds parlementslid, in het nummer Freedom. ‘See our leaders become misleaders/ see our mentors become tormentors/ freedom fighters become dictators’, gaat het nog verder, in een niet mis te verstane uithaal naar de erfenis van de revolutie van Museveni. In de videoclip zit Wine afwisselend in de gevangenis, dan weer spreekt hij juichende massa’s mensen toe. De clip bleek profetisch te zijn.
Staatsgevaarlijk
Op 13 augustus wordt het voertuig van Wine na een drukbezochte campagnemeeting onder vuur genomen door de Oegandese politie in de noordelijke stad Arua. Het is zijn chauffeur die de kogels opvangt en sterft. Wine insinueert dat de kogels voor hem bedoeld waren. Hij wordt opgepakt en verdwijnt in de gevangenis, waar hij zich voor de krijgsraad moet verantwoorden voor illegaal wapenbezit en – nadien – hoogverraad.
Het luidt dat Wine zijn aanhangers opgehitste om het presidentiële konvooi aan te vallen. Eén van die wagens uit Museveni’s konvooi zou inderdaad geraakt zijn door stenen. Beide heren waren in Arua aanwezig om campagne te voeren voor de vervanging in het parlement van een in juli neergeschoten parlementslid.
‘Hij is met een ijzeren staaf toegetakeld tot hij bewusteloos neerviel’
Een statement van de Oegandese Mensenrechtencommissie stelt dat Wine gefolterd werd tijdens zijn gevangenschap. ‘Hij is met een ijzeren staaf toegetakeld tot hij bewusteloos neerviel’, staat er te lezen.
Een zichtbaar afgetroefde Wine werd vrijgesproken voor wapenbezit en andermaal vervolgd voor hoogverraad, ditmaal voor een burgerrechtbank. Niet alleen zijn advocaten zien een politieke afrekening in zijn arrestatie, vanuit heel de wereld kwamen er verschillende reacties om Wine vrij te krijgen. Dat gebeurde op 27 augustus – op borg.
Maar de drang naar politieke verandering in Oeganda is daarmee allerminst uitgedoofd. Zo krijgt Museveni na zijn zogenaamde bush war, de strijd tegen het LRA van Joseph Kony, de aidsepidemie en jaren van straatprotesten een nieuwe, geduchte uitdager voor zijn politieke ambities.
Hij laat zich Bobi Wine noemen en heeft amper politieke ervaring. Maar hij doet de jeugd wel dromen. Daarvoor zijn er zelfs geen concrete programmapunten nodig, laat staat een politieke partij. Voorlopig volstaat charisma, gecombineerd met een afkeer van de politiek van ‘s lands gehate president.
Volgens zijn tegenstanders, Museveni op kop, is Wine een verwarde man die zich tegoed doet aan marihuana. Maar het lijkt erop dat de oude krokodil uit een ander vaatje zal moeten tappen, wil hij de protesten de kop indrukken en aanblijven als president. Dat hij zelfs maar de presidentsverkiezingen van 2021 haalt, is voorlopig allerminst duidelijk.
UPDATE: op donderdag 30 augustus werd Wine voor de tweede keer gearresteerd op de internationale luchthaven van Entebbe. Wine wou volgens een medewerker naar Washington vliegen voor een medische check-up. Getuigen beweren dat het er andermaal gewelddadig aan toe ging tijdens de arrestatie.