Politieke versnippering verlamt Brazilië

De laatste dertig jaar is het altijd al moeilijk geweest een betrouwbare coalitie op de been te brengen in het Braziliaanse parlement. Nu is dat onmogelijk geworden, een gevolg van de recessie, de hoge inflatie, het zware begrotingstekort en het zware corruptieschandaal rond staatsoliebedrijf Petrobras.

President Dilma Rousseff staat met de rug tegen de muur. Ze slaagde er niet in de begrotingswijziging door het parlement te laten goedkeuren. Daardoor neemt de onzekerheid over economie en politiek nog toe.

Volgens de laatste peiling, die het Instituto Datafolha begin augustus deed, is 71 procent van de Brazilianen gekant tegen de president, een historisch record.

28 partijen

De versnippering van de politieke krachten in Brazilië merk je in de aanwezigheid van maar liefst 28 partijen in het parlement. Maar het gaat nog veel verder. ‘De partijen zelf zijn ook verdeeld, ze hebben geen sterke leiders die hun collega’s een bepaald stemgedrag kunnen opleggen’, zegt politicoloog Antonio Augusto de Queiroz.

Hij merkt dat parlementsleden over de partijgrenzen heen nieuwe fronten vormen. Zo is er sprake van een plattelandsfront, zo’n 180 parlementsleden, een derde van de Kamer van Volksvertegenwoordigers, die de belangen van de grootgrondbezitters verdedigen, een evangelisch front, dat de ongeveer 70 leden van de pinksterkerken groepeert, een strekking met groeiend gewicht in Brazilië, en een zogeheten kogelfront, dat de wapenindustrie steunt.

Het evangelische front slaagde er bijvoorbeeld al in beperkingen af te dwingen in het homohuwelijk en het abortusrecht.

Conservatiever parlement

De groei van deze fronten is een gevolg van de verkiezing van een conservatiever parlement in oktober vorig jaar. Het aantal parlementsleden met vakbondsbanden ligt ook bijna 40 procent lager, het aantal ondernemers is fors toegenomen.

Rousseff begon dit jaar aan een tweede ambtstermijn, met de steun van negen partijen, haar eigen Arbeiderspartij (PT) voorop.

‘In crisistijden spelen de economische of religieuze banden van de parlementsleden veel sterker.’

In crisistijden spelen de economische of religieuze banden van de parlementsleden veel sterker, zegt Fernando Lattman-Weltman, professor politieke wetenschappen aan de Staatsuniversiteit van Rio de Janeiro.

‘Alle parlementsleden hebben verschillende banden en verbintenissen. In normale, rustige omstandigheden passen die zich aan, maar in een crisis speelt de onmiddellijke behoefte meer. In crisistijd verliest de regering de capaciteit om banden te smeden, zoals de partijen doen. Iedereen legt eisen op tafel, iedereen wapent zich tegen de economische tegenslagen.’

Het onderzoek naar het Petrobras-schandaal vergroot die chaos nog. Heel wat politici zijn erbij betrokken, van verscheidene partijen, maar vooral van de Arbeiderspartij. PT-kopstukken en belangrijke zakenmensen zijn al opgepakt.

‘Men is de doos van Pandora aan het openen’, zegt Lattman-Weltman. Daardoor is een oplossing nog veraf, vreest hij.

‘Het Braziliaanse politieke systeem werkt alleen als de president het controleert, met leiderschap. Met een zwak presidentschap verglijdt het systeem naar anarchie. Het is de perfecte storm, waarbij verschillende factoren tot meer onzekerheid leiden en alle sectoren zich bedreigd voelen.’