Puerto Rico gaat Griekenland achterna

Puerto Rico, een vrijstaat die geassocieerd is met de Verenigde Staten, bevindt zich al zeven jaar in een economische recessie. De schuldenberg is enorm. Volgens gegevens van gouverneur Alejandro García Padilla is de openbare schuld van 1987 tot 2012 gestegen 10 naar 60 miljard dollar (van 7,2 naar 43,4 miljard euro).

Junkniveau

Kredietbeoordelaars Standard & Poor’s en Moody’s verlaagden in februari hun credit rating voor Puerto Rico naar het junkniveau.

Volgens Luis Pedraza-Leduc, woordvoerder van een koepelorganisatie die een tiental vakbonden groepeert, voerden de achtereenvolgende gouverneurs steeds meer neoliberale maatregelen door. Er werd massaal geprivatiseerd, onder meer de gezondheidszorg, de telefoonmaatschappij, het waterbedrijf en begin dit jaar de internationale luchthaven van San Juan.

Om de schuldenberg te verkleinen keurt het parlement allerlei maatregelen goed maar de vakbonden verzetten zich daartegen. Zo is er fel protest tegen de pensioenhervorming bij het onderwijspersoneel. Op 11 april kregen de vakbonden daarbij gedeeltelijk gelijk van het Hooggerechtshof.

Minder overheid

De begrotingscrisis toont dat het economisch model van Puerto Rico als geassocieerde vrijstaat mislukt is, zegt Pedraza-Leduc. “Ons economisch model bestaat erin goedkope arbeidskrachten te leveren voor de farmaceutische, petrochemische en lichte industrie. Dat model is helemaal versleten”, zegt Pedraza-Leduc.

“De laatste decennia was de tendens wereldwijd om de rol van de overheid in de economie terug te dringen. Wat vroeger als een basisdienst werd beschouwd waarin de overheid moest voorzien, is nu handelswaar in handen van privébedrijven. En niet alleen zijn die essentiële diensten verminderd, de regering heeft zich ook nog eens flink in de schulden gestoken.”

Dezelfde crisis als Griekenland

Volgens econoom Martha Quiñones van de Universiteit van Puerto Rico bevindt het eiland zich “in dezelfde crisis als Griekenland en Detroit.” Maar “door onze koloniale situatie is de crisis nog ruimer. Onze economie trok buitenlandse bedrijven aan dankzij goedkope arbeidskrachten en fiscale stimuli.”

Met zo’n “exogeen” model ben je helemaal afhankelijk van het buitenland. “Het heeft niet gewerkt. Er zijn onvoldoende banen gecreëerd, en de werklozen betalen geen belastingen. Uiteindelijk betaalden de binnenlandse bedrijven de belastingen waarvan de buitenlandse waren vrijgesteld. Veel bedrijven moesten daardoor sluiten. Er was geen sprake van eerlijke concurrentie tussen binnen- en buitenlands kapitaal.”

Het Noord-Amerikaanse Vrijhandelsverdrag en andere vrijhandelsakkoorden van de VS betekenden de nekslag. Die maakten de arbeid in andere regio’s nog goedkoper waardoor zelfs het kleine voordeel dat Puerto Rico had verdween.

Goedkopere olie uit Venezuela

Quiñones pleit voor een “endogeen” economisch model dat de binnenlandse capaciteit versterkt in plaats van naar het buitenland te lijken. “De regering moet bedrijven met binnenlands kapitaal steunen. Dat zijn de bedrijven die banen creëren en belastingen betalen.”

Er is ook een belastinghervorming nodig, zegt hij. Rijken die belastingen ontduiken, moeten voor de rechter komen. Er moeten onderzoeken komen naar bedrijven die nu alleen cashbetalingen aanvaarden.

De vakbonden vragen ook dat de relatie met de VS opnieuw wordt bekeken. “Onze huidige status laat ons niet toe om handelsakkoorden met andere landen te sluiten”, zegt Pedraza-Leduc. “We zouden associaties met andere landen kunnen aangaan en goedkopere olie uit Venezuela kunnen krijgen. Nu kan dat niet.”