Red uw geld, red het klimaat

Het staat in zowat elk klimaatrapport in vette letters: het gebruik van fossiele brandstoffen afbouwen is essentieel om de klimaatopwarming aan te pakken. Er is geen weg meer naast.

De opwarming binnen de 2°C houden, betekent dat de broeikasgasconcentratie onder de 400 ppm (parts per million) moet blijven. Dat niveau hebben we inmiddels al overschreden. Tussen 2015 en 2020 moeten de emissies pieken en moet de emissiecurve ombuigen. 

Intussen regent het mooie verklaringen. Op de recente G7-top in Beieren waren de grootmachten VS, Japan, Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Canada en Italië het er over eens dat we tegen het midden van deze eeuw de economie moeten “decarboniseren”en dat de uitstoot met 40 tot 70 procent moet dalen in de komende 35 jaar.

Op het Wereld Economisch Forum van Davos vorig jaar sprak de voorzitter van de Wereldbank Jim Yong Kim al even duidelijke taal: als we de komende generaties een kans willen geven, moeten we naar een koolstofarme economie. Hoe?  ‘We kunnen desinvesteren en een zware belasting leggen op wat we niet willen: de koolstofuitstoot die een reële bedreiging is voor wat we de voorbije 20 jaar op het vlak van ontwikkeling gerealiseerd hebben.’

In 2012 werd 674 miljard dollar besteed aan prospectie naar nieuwe reserves van fossiele brandstoffen. 

Toch blijft de sector van fossiele brandstoffen erin slagen miljarden euro’s naar zich toe te trekken. Volgens een recent rapport van de Britse onderzoeksbureaus Carbon Tracker Initiative en het Grantham Research Institute on Climate Change & the Environment werd er in 2012 liefst 674 miljard dollar besteed aan prospectie naar nieuwe reserves van fossiele brandstoffen. 

Die voorraden zullen nooit opgebruikt kunnen worden. Men weet nu immers al dat 60 tot 80 procent van de gekende steenkool-, olie- en gasvoorraden die door de grote bedrijven als bewezen reserves zijn aangegeven, niet opgebruikt kunnen worden als we de toekomstige generaties een kans willen geven op deze planeet.

Red het klimaat, red de banken

Als overheden en bedrijven enige coherentie aan de dag leggen en besluiten om echt de overgang te maken naar een lagekoolstofeconomie, bestaat het gevaar dat een groot deel van de financiële producten in de sector van de fossiele brandstoffen waardeloos wordt. 

Het rapport Unburnable Carbon 2013: Wasted Capital and Stranded Assets waarschuwt voor duizenden stranded assets, waardepapieren die in rook zullen opgaan en een nieuwe bankencrisis kunnen veroorzaken.  

Volgens de onderzoekers kan het bedrag van een koolstof-zeepbel oplopen tot 6 triljoen dollar in het volgende decennium.

Volgens de onderzoekers kan het bedrag van zo’n carbon bubble oplopen tot 6 triljoen dollar in het volgende decennium.  Ze roepen regeringen, investeerders en de bankenwereld op om hun businessmodellen in die sector te herzien en naar de lange termijn te kijken.

‘Slimme beleggers  zien dat investeren in bedrijven die in zeer hoge mate of uitsluitend vertrouwen op voortdurend nieuwe voorraden fossiele brandstoffen een riskante optie is. Dit rapport stelt ernstige vragen bij het vermogen van het financiële systeem om te reageren op langetermijnrisico’s in de hele industrie’, aldus de Britse econoom Lord Nicolas Stern.  

De Bank van Engeland bijvoorbeeld neemt het risico op zo’n koolstofbubble ernstig en heeft al een onderzoek naar de risico’s ingezet.

Anderzijds kan het overbrengen van financiële stromen van de fossiele brandstoffen naar projecten voor hernieuwbare energie de overgang naar een lagekoolstofeconomie in een stroomversnelling brengen. Geld is immers een bepalende factor om de transitie te realiseren. Geen klimaatakkoord zonder geld om de overgang naar een groenere economie te financieren.

Desinvesteer voor het te laat is

Vanuit die overwegingen is in de VS drie jaar geleden de divestment-campagne opgestart, onder impuls van de klimaatbeweging 350.org en naar analogie met de boycot tegen het Apartheidsregime van Zuid-Afrika. Campagnevoerders vragen aan universiteiten, religieuze en openbare instellingen, lokale overheden en stichtingen om hun beleggingen of spaargelden weg te halen uit fondsen die voor een aanzienlijk deel gerelateerd zijn aan fossiele brandstoffen.

Ook het Rockefeller Brothers Fund, ontstaan uit de Standard Oil Company, voelde zich aangesproken. In september vorig jaar, na de klimaatmars in New York, kondigde voorzitter Stephen Heintz aan dat het onmiddellijk zijn beleggingen in steenkool en teerzanden zou weghalen, en die in olie en gas geleidelijk zou afbouwen.

De campagne is inmiddels overgewaaid naar Europa. Begin 2015 nam The Guardian de handschoen op, gedreven zowel door morele als door pragmatisch-financiële argumenten. Op 14 februari, de Global Divestment Day, stond ook in Brussel het thema op de agenda van Fairfin. 

Noorwegen zet de trend

Een campagne die begon als een druppel op een hete plaat heeft inmiddels zijn eerste “vette vis” binnen. In juni 2015 besliste Noorwegen, zelf een grote producent van olie en gas, om een groot deel van de beleggingen van zijn oliefonds, het Sovereign Wealth Fund, weg te halen uit steenkool gerelateerde bedrijven.

Het fonds is het grootste beleggingsfonds in de wereld, ter waarde van zo’n 900 miljard dollar. Het beheert 1,3 procent van de beursgenoteerde aandelen ter wereld. 

Het gaat om beleggingen in bedrijven waarvan de activiteiten voor 30 procent of meer op steenkool gebaseerd zijn (door energieopwekking of bij mijnbouwprojecten).

De maatregel gaat in januari in voege, maar de uittocht is ingezet. Zo’n 122 bedrijven zijn hierbij betrokken, waaronder E.ON, Vattenfall, Enel, Duke Energy en Dong, voor een bedrag van zeker 8 miljard dollar. 

De Kerk van Engeland besliste in mei dat ze haar investeringsfonds van 14 miljard dollar zou doorlichten en haar beleggingen in olie en gas zou terugtrekken. De Franse verzekeraar AXA beloofde 560 miljoen steenkool gerelateerde investeringen uit zijn portfolio af te stoten.

De beweging breidt inmiddels uit als een olievlek. In het Europees Parlement is er een informele Carbon Group opgericht, over de partijgrenzen heen. Het initiatief is vooral bedoeld als drukkingsgroep. 

Belfius Portfolio 21 

Het Noorse oliefonds is niet alleen het grootste in zijn soort, het zet ook de trend voor wie ethisch of verantwoord wil investeren. De jaarrapporten en gehanteerde criteria om bedrijven te screenen vormen een richtsnoer voor andere investeerders en beleggers. Daarom is het beleid van dit oliefonds zo belangrijk.

Begin 2015 maakte het fonds al bekend dat het de laatste drie jaar 144 bedrijven had gebannen van zijn lijst, waaronder 43 bedrijven verantwoordelijk voor massale ontbossing -onder meer in de palmolieindustrie. Idem met steenkoolontginning in Indonesië, bedrijven met een zware ecologische voetafdruk en waterverspilling, en 22 bedrijven met een zware CO2-uitstoot, in de steenkool-, teerzanden- of cementindustrie. Ook de tabaksindustrie, kernwapens en landmijnen worden systematisch geweerd.

Het fonds voor de pensioenen van onze Vlaamse ambtenaren, de zogenaamde tweede pensioenpijler, wordt beheerd volgens de criteria van dit Noorse fonds. Het gaat om het gemutualiseerde fonds Portfolio 21, dat als corebusiness vooropstelt om te investeren in milieuvriendelijke bedrijven, gebaseerd op hernieuwbare energie en efficiëntie in productie. Op de lijst van holdings waarin Portfolio 21 aandelen heeft, staan bedrijven als Siemens en Johnson Controls maar ook Apple, Google, Cisco Systems en American Express. De totale waarde van dat fonds bedroeg eind maart 2015 bijna 500 miljoen dollar. 

Het is Belfius dat deze pensioenen van de Vlaamse ambtenaren via deze Portfolio 21 beheert.

Of de Belgische banken zich voor hun algemene beleid laten inspireren door de desinvesteringscampagne en hoe ver ze daarin al dan niet willen gaan, leest u hier.