Sierra Leone plaatst aantrekken buitenlandse investeerders voor armoedebestrijding

Volgens de Verenigde Naties moeten de minst ontwikkelde landen minstens twintig procent van hun bruto binnenlands product (bbp) uit belastingen halen, willen ze tegen 2015 de millenniumdoelstellingen verwezenlijken. Sierra Leone haalt momenteel slechts elf procent van zijn bbp uit belastingen.

Dit maakt het onmogelijk voor de overheid om voldoende te investeren in gezondheid, onderwijs en landbouw en haar strategie voor armoedereductie uit te voeren. Hoewel Sierra Leone in 2012 de snelst groeiende economie van sub-Sahara Afrika was, leeft meer dan de helft van de bevolking onder de nationale armoedegrens.

Verloren inkomsten

Belastingvoordelen voor internationale mijnbedrijven en agrobusiness hebben Sierra Leone reeds honderden miljoenen dollar gekost. Het toegekende pakket aan belastingvoordelen bedroeg in 2012 maar liefst 59 procent van het totale overheidsbudget, oftewel meer dan acht keer het gezondheidsbudget en zeven keer het onderwijsbudget.

De coalitie van middenveldorganisaties die het rapport publiceerde, voorspelt dat Sierra Leone de komende jaren meer dan 240 miljoen Amerikaanse dollar per jaar zal mislopen als de huidige trend zich voortzet.

De ontwikkelingsfondsen die Sierra Leone van donoren ontvangt, betekenen een belangrijke steun voor het overheidsbudget, maar evenaren niet het bedrag dat het land uit belastingen zou kunnen halen. Om het begrotingstekort te kunnen dichten, zal Sierra Leone zijn beleid dus moeten aanpassen.

‘Het is een contradictie om een toename van de ontwikkelingshulp aan te moedigen, maar weg te kijken van de acties van multinationals en anderen die de belastingbasis van een ontwikkelingsland ondermijnen’, zei Trevor Manuel, toenmalig Zuid-Afrikaans minister van Financiën, in 2008.

Investeerders aantrekken met belastingvoordelen?

De overheid kan bedrijven vrijstellen van douanebelastingen en btw of de inkomstbelasting die ze moeten betalen verminderen. Deze voordelen worden toegekend om directe buitenlandse investeringen aan te trekken die op hun beurt jobs en welvaart moeten creëren, technologie overdragen en een wisselwerking met de binnenlandse economie faciliteren.  

Een rapport van het Afrika Departement van het IMF gebaseerd op onderzoek in Kenia, Oeganda en Tanzania stelt echter dat ‘voordelen voor investeerders – in het bijzonder belastingvoordelen – geen belangrijke factor zijn voor het aantrekken van buitenlandse investeringen’. Belangrijkere factoren zouden daarentegen een kwaliteitsvolle infrastructuur, lage administratiekosten, politieke stabiliteit en een voorspelbaar macro-economisch beleid zijn.

In het geval van Sierra Leone merkt Alvin Mosioma, directeur van het Tax Justice Network Africa, op dat een maatschappij baat kan hebben bij de jobs die investeerders creëren, maar dat mijnbouw en agrobusiness weinig jobs met zich meebrengen. ‘We zouden dan ook net profijt moeten halen uit de belastingen die investeerders betalen.’

Vergroot kans op corruptie

Het rapport waarschuwt dat een niet-transparant belastingsysteem waarin speciale voordelen achter gesloten deuren worden onderhandeld, een goed bestuur ondermijnt en het risico op corruptie verhoogt. Belastingvoordelen worden in veel landen immers toegekend om een systeem van patronage te promoten, niet om socio-economische verbetering na te streven.

Zolang er geen accuraat cijfermateriaal gepubliceerd wordt, is het onmogelijk voor parlementairen, de media en middelveldorganisaties om te bepalen of zulke overeenkomsten ook echt in het belang van het land zijn, verduidelijkt Cecilia Mattia, coördinatrice van de National Coalition on Extractives.

De middenveldorganisaties vragen dan ook voor de invoer van de Revenue Management Bill, een wet die de overheid zou verplichten om jaarlijks een gedetailleerd rapport over haar toegekende belastingvoordelen te publiceren. De minister van Financiën zou ook verplicht worden om alle belastingvoordelen te herzien en na te gaan of ze de beoogde doelstellingen wel behalen. Dit wetsvoorstel moest in 2011 reeds van kracht gaan, maar de implementatie laat nog steeds op zich wachten.