Waar natuur onder druk komt, krijgen ziektes vrij spel

Ontbossing in Brazilië: delen van het regenwoud worden afgebrand om landbouwgrond te winnen.

Planet Labs, Inc. (CC BY-SA 4.0)

Het Britse onderzoek analyseert 184 bestaande studies, samen goed voor zevenduizend diersoorten op zes verschillende continenten. Van 376 van de onderzochte soorten is geweten dat ze ziektes kunnen delen met de mens.

‘De manier waarop mensen landschappen over de hele wereld veranderen, van natuurlijk bos tot landbouwgrond, heeft gevolgen voor veel wilde diersoorten’, zegt hoofdauteur Rory Gibb van het University College London. ‘Sommige gaan achteruit, terwijl anderen standhouden of toenemen.’

Zoönose

Soorten die zoönotische pathogenen bevatten (ziekten die van dier op mens kunnen overspringen) blijken tot 2,5 keer vaker voor te komen in omgevingen die door mensen zijn beïnvloed of verstoord. Dat terwijl de meeste andere soorten minder vaak voorkomen.

Diersoorten die ziekten bevatten die van dier op mens kunnen overspringen, blijken 2,5 vaker voor te komen waar de natuur door de mens is beïnvloed of verstoord.

‘Andere studies hadden al aangetoond dat uitbraken van zoönotische infectieziekten steeds vaker voorkomen’, zegt medeauteur David Redding van het Institute of Zoology in Londen. ‘Onze bevindingen kunnen helpen dat patroon te verklaren, door de onderliggende ecologische veranderingsprocessen te verduidelijken die op elkaar inwerken en infectierisico’s stimuleren.’

De reden voor het succes van de soorten is waarschijnlijk dat ze vaak relatief klein en mobiel zijn, zich makkelijk kunnen aanpassen en zich snel voortplanten.

Wereldwijde evolutie

De auteurs wijzen erop dat veranderingen in landgebruik wereldwijd gebeuren. ‘Die globale veranderingen in landgebruik worden voornamelijk gekenmerkt door de omzetting van natuurlijke landschappen voor landbouw, en met name voor voedselproductie’, zegt hoogleraar Kate Jones, die meewerkte aan de studie. ‘Onze bevindingen onderstrepen de noodzaak van agrarische landschappen die de gezondheid van de lokale bevolking beschermen en tegelijkertijd de voedselzekerheid waarborgen.’

De onderzoekers zeggen dat, hoewel er tal van andere factoren zijn die opkomende ziekterisico’s beïnvloeden, de bevindingen kunnen wijzen in de richting van strategieën om het risico op verdere uitbraken te verminderen, en zo de kans op een nieuwe pandemie te verkleinen.

‘Voorspeld wordt dat het landbouwareaal en stedelijke gebieden de komende decennia zullen blijven groeien’, zegt Jones. ‘Daarom moeten we de bewaking van opkomende ziektes en de gezondheidszorg versterken in de gebieden met een sterke landverstoring, omdat daar steeds vaker dieren voorkomen die schadelijke pathogenen kunnen bevatten.’

Volgens de wetenschappers geven de bevindingen stof tot nadenken over hoe de veranderingen in landgebruik duurzamer kunnen verlopen, op een manier die rekening houdt met potentiële risico’s, niet alleen voor de biodiversiteit, maar ook voor de menselijke gezondheid.