Uitstoot van scheepsverkeer voor het eerst nauwkeurig gemeten

Het in kaart brengen van de uitstoot is belangrijk omdat de scheepvaart verantwoordelijk is voor ongeveer 15 procent van de wereldwijde uitstoot van stikstofoxiden (NOx). Tot op heden kon de wereldwijde uitstoot enkel geschat worden op basis van scheepsgegevens.

Satellietmetingen

‘Er was geen instrumentarium om de luchtkwaliteit boven open zee te monitoren,’ zegt Folkert Boersma van de leerstoelgroep Meteorologie en Luchtkwaliteit van Wageningen Universiteit. ‘We konden de uitstoot van de scheepvaart alleen inschatten op basis van gegevens als het brandstofverbruik van de schepen, het soort motoren, de lading, de vaarsnelheid en dergelijke.’

Samen met collega’s van het KNMI, de TU Eindhoven en het Franse Laboratoire d’Océanographie Spatiale deden de onderzoekers satellietmetingen boven scheepvaartroutes om zo de werkelijke verontreiniging te kunnen meten en de uitstoot van schepen te bepalen.

‘Dat hebben we gedaan voor de route van het Suez-kanaal via de Middellandse Zee, van noordwest Spanje naar het Kanaal, in de Noordzee en in de Oostzee’, zegt Boersma.

Slow steaming

Uit het onderzoek, dat gepubliceerd werd in Environmental Research Letters, bleek dat de NOx-uitstoot van de scheepvaart tussen 2005 en 2008 met zo’n 15 procent toenam, maar in 2009 met 12 procent afnam. Dat laatste was een direct resultaat van de economische crisis. Na 2009 groeide de uitstoot weer tot bijna het niveau van 2005.

‘Opvallend was echter dat de afname van de uitstoot in 2009 veel groter was dan je volgens de afname van het vrachtvolume zou verwachten’, zegt Boersma. ‘Uit de satellietgegevens konden we de oorzaak daarvan afleiden: slow steaming. Om brandstof te sparen bleken de schepen vanaf 2009 langzamer te zijn gaan varen. Dit heeft de uitstoot in bedwang gehouden, zodat de emissies in 2012 weer op het niveau van 2005 zitten, ondanks de aantrekkende economie en het weer toenemende vrachtvolume.’

Hulpzeilen en vliegers

In vergelijking met andere vervoerswijzen veroorzaakt de scheepvaart de laagste CO2-uitstoot per vervoerde ton/kilometer maar volgens gegevens van de Europese Unie zullen de emissies van broeikasgassen tegen 2050 met 150 tot 200 procent toenemen.

Omdat de schepen vrij dicht langs de Europese kusten varen, wordt het terugdringen van de uitstoot van de scheepvaart steeds belangrijker. ‘Langzamer varen helpt, dat hebben we gezien, maar daar zitten bedrijfseconomische haken en ogen aan’, zegt Boersma. ‘Verder kunnen technische ontwikkelingen zoals schonere motoren en duurzame aandrijving met hulpzeilen of vliegers tot verbetering leiden.’

Het internationaal klimaatpanel (IPCC) verwacht voor de komende decennia een forse toename van de uitstoot, onder andere door de economische ontwikkelingen in Azië en Latijns-Amerika. ‘Dan zal het vooral afhangen van internationale afspraken’, zegt Boersma. “Daar wordt wel aan gewerkt, maar de vorderingen gaan buitengewoon traag.’