Verkiezingsproces ontspoort in Burundi

De ontsporing van het verkiezingsproces brengt de fragiele vrede in Burundi terug in het gedrang. Ondanks het feit dat de situatie in Burundi alarmerend is, blijft de internationale gemeenschap voorlopig terughoudend. Broederlijk Delen bracht de academische wereld, de ngo-sector, de politiek en de diaspora samen voor een debat. 

Democratie vs. macht

Volgens Stef Vandeginste, professor aan Universiteit Antwerpen, kunnen verkiezingen op twee manieren benaderd worden: enerzijds als rol in het democratiseringsproces, anderzijds als manier van machtsverwerving.

‘Politieke macht biedt toegang tot de schaarse rijkdom van het land.’

‘In Burundi ligt de tweede manier aan de oorsprong van de verkiezingen. Politieke macht biedt namelijk toegang tot de schaarse rijkdom van het land. President Nkurunziza en zijn partij hebben er met andere woorden alle baat bij die macht in handen te houden.’

Volgens Dirk Van der Maelen, parlementslid van SP.A, is dat de reden waarom de politieke ruimte de laatste jaren verengd is.

Door de voorbije jaren en maanden de wetten over vrijheid van meningsuiting, manifestatie en vereniging in te perken, maakte Nkurunziza het leven van iedereen die zijn positie bedreigt onmogelijk.

Het verdrag van Arusha beperkt het aantal presidentsmandaten in principe tot twee. Ondanks het feit dat oppositiepartijen, middenveldorganisaties en internationale partners zich tegen een derde mandaat uitspraken, duidde de CNDD-FDD Nkurunziza op 25 april 2015 als kandidaat aan.

Op 5 mei 2015 verklaarde het Grondwettelijk Hof van Burundi dat een nieuw (en laatste) mandaat niet tegenstrijdig is met de grondwet. De vraag die Vandeginste zich stelt is of deze uitspraak wel legaal en legitiem is. Zo ontvluchtte de ondervoorzitter van het Hof het land omdat hij zich onder druk gezet voelde om de beslissing te ondertekenen.

Een land op zich

Een dag na het partijcongres waar Nkurunziza als kandidaat aangewezen werd, kwamen honderden Burundezen op straat, voornamelijk in de hoofdstad Bujumbura. Daarop volgden gewelddadige confrontaties tussen manifestanten en politie. Het protest duurt nu al bijna twee weken, het geweld blijft toenemen.

‘Het is moeilijk in te schatten in welke mate de protesten representatief zijn voor het land.’

Volgens Toon Vrelust, medewerker bij Broederlijk Delen, is er sprake van een dualiteit in Burundi. ‘Enerzijds heb je Bujumbura, dé hoofdstad, anderzijds heb je ruraal gebied. De hoofdstad kan je zien als een land op zich, net zoals Brussel niet te vergelijken valt met de rest van België. We merken dat op het platteland – in tegenstelling tot in de stad – het leven grotendeels zijn gewone gang gaat. Het is dus moeilijk om in te schatten in welke mate de protesten representatief zijn voor het land.’

Dat het op het platteland voorlopig rustig blijft heeft volgens hem meerdere oorzaken. Enerzijds is er een gebrek  aan informatie doordat verschillende radiostations afgesloten werden.

Anderzijds is er in ruraal gebied een zekere politieke desinteresse omdat CNDD-FDD geen landbouwbeleid heeft. En dan is er ook nog de angst onder Burundezen door bedreigingen en geweld van de jeugdpartij van het regime, de Imbonerakure.

Vijf voor of vijf na twaalf?

Dat bracht het debat bij de prangende vraag of er nog een vredevolle uitweg voor de verkiezingen in Burundi mogelijk is. Volgens Jean-Claver Nduwumwami, voorzitter van de Belgische vriendenkring van Burundi, is het nog niet te laat, al moeten Nkurunziza, zijn partij en de oppositie dringend rond de tafel gaan zitten om over oplossingen na te denken.

Van der Maelen vult hem aan. ‘Die gesprekken moeten door de internationale gemeenschap begeleid worden, ik denk aan de VN en de EU.’ Ook Vrelust vindt dat een internationaal kader essentieel is. Al moet volgens hem ook het middenveld betrokken worden bij de gesprekken, om zo de legitimiteit van het verkiezingsproces te vergroten.

Ze gaan er allen mee eens dat de klok in Burundi op vijf voor twaalf staat, als het al niet later is.

Mogelijke scenario’s

Een expert die vijftien jaar in Burundi werkte, wist op de avond van het debat te vertellen dat er  geruchten de ronde deden over de rol van het leger in het land. Het Burundese leger houdt zich voorlopig nog afzijdig, maar volgens de geruchten zou er mogelijks sprake zijn van een regeringsvorming van Burundese technici, ondersteund en begeleid door het leger.

Volgens de geruchten zou er mogelijks sprake zijn van een regeringsvorming van Burundese technici, ondersteund en begeleid door het leger.

Volgens Van der Maelen zou dat wel eens ‘de minst slechte oplossing’ kunnen zijn, op voorwaarde dat het tijdelijk is en gezien wordt als een soort van pauze in het land om de geesten te kalmeren. ‘Alles is beter dan een totaal uit de hand lopende situatie zoals in het verleden’, aldus Van der Maelen

Over mogelijke scenario’s valt natuurlijk uren te discussiëren, het blijft afwachten op wat de komende dagen voor Burundi zullen brengen. Volgens 11.11.11-directeur Bogdan Vanden Berghe lijkt het erop dat Burundi op amper tien dagen tijd geëvolueerd is van een postconflict- naar een conflictland.