Vijftig jaar Congolese muziek op één podium in Brussel

Het concert ter gelegenheid van ‘vijftig jaar Congolese muziek’ past in Bozar’s festival Visionair Afrika dat de hele zomer van 2010 de onafhankelijkheid van Afrikaanse landen viert.
Vandaag is het hoogtepunt van de aandacht die in juli aan de Congolese muziek geschonken wordt. Het kruim van de Congolese muziekscène speelt in Bozar nummers die de Congolese samenleving sinds de onafhankelijkheid mee hebben gevormd. Verschillende generaties Congolese artiesten staan er met elkaar op het podium. De bekendste namen zijn Papa Wemba en Werrason.
Papa Wemba wordt beschouwd als de ‘koning van de rumba’ en is een van Afrika’s meest populaire wereldmuzikanten. Hij is al sinds de jaren ’70 een echte ster. Werrason is een jongere artiest die behalve in Afrika ook groot is in Frankrijk. Zijn muziek is minder traditioneel en commerciëler van aard.

Muzikale taal

Hoewel de onafhankelijkheidsviering van Congo de aanleiding is voor het concert, maakt het volgens programmator van Bozar Tony Van der Eecken niet de essentie van het evenement uit. ‘We willen vooral de Congolese muziekcultuur presenteren aan België en bij uitbreiding aan Europa. Vele mensen kennen enkel het strijdlied “Indépendance cha cha” van Joseph Kabasele, alias Grand Kalle. Terwijl de Congolese traditie veel rijker is dan dat ene liedje aangeeft.’
Het toonaangevende genre in de Congolese muziek is de Congolese rumba (of de iets sneller variant soukous), die plaatselijke tradities vermengt met jazz- en Cubaanse elementen. Deze muziekstijl bloeide begin jaren 1950 op en verspreidde zich net voor de onafhankelijkheid van Congo over heel Afrika.
‘Artiesten zoals Papa Wemba, Ferre Gola en Werrason hebben de muziek van het hele Afrikaanse continent beïnvloed’, voegt Van der Eecken er aan toe. Papa Wemba zelf benadrukt hoe belangrijk de rumba is voor Congolezen. ‘Het is de muzikale taal van Congo en van Afrika in haar geheel. Hoe oud ze ook is, ze zal nooit aan kracht inboeten of uitsterven!’

Congolees concert

Normaal gezien was er ook in Kinshasa een concert gepland op 30 juli, maar dat is wegens organisatieproblemen uitgesteld. Programmator Van der Eecken liet weten dat het concert in Congo er zeker nog zou komen en dat het misschien positief was dat het na het Brussels optreden zal plaatsvinden. ‘Door op te treden tijdens de onafhankelijkheidsviering, stelde je je in feite ten dienste van de politiek. Dat is niet wat deze artiesten willen, hun publiek in Congo is het volk.’ De internationale weerklank van een concert in Brussel zal ook promotie betekenen voor het latere concert, vond hij.
Papa Wemba zag het als een gemiste kans dat hij er niet bij was in Congo op 30 juni. ‘Het is spijtig dat er niet meer werd georganiseerd dan een paar kleine concertjes hier en daar,’ zei hij. ‘We hadden niet enkel de Congolezen blij kunnen maken, maar we hadden de internationale gasten, zoals de Belgen, kunnen laten kennismaken met onze muziek.’ Gelukkig maakte dit concert in Bozar veel goed, zei hij. Ook de andere artiesten spraken hun fierheid uit om hier op een groot evenement in Brussel op te treden. ‘Het is een eer om op een dergelijk internationaal podium de Congolese muziekgeschiedenis te vertolken,’ vertelde saxofonist Georges Kiamwangana Verkys. ‘Het wordt ook tijd dat België en de wereld onze stijl leert kennen.’
Festival Visionair Afrika van Bozar loopt nog tot 26.09.2010

PAPA WEMBA: DE NIEUWE GENERATIE MAAKT COMMERCIËLE KUNST

MO* had een kort gesprek met Jules Shungu Wembadio Pene Kikumba oftewel Papa Wemba:

**Hoe ziet u de rol van uw muziek in de Congolese maatschappij?

Papa Wemba**: Met mijn muziek zet ik eenvoudig gezegd al veertig jaar mensen aan tot het leiden van een goed leven. Vooral jongeren probeer ik aan te sporen om onderwijs te volgen. Ik voel mij echt een soort muzikale ‘papa’ die hen leert hoe zich te gedragen tegenover hun naasten, tegenover hun geliefden.

**Hebt u concrete projecten om jonge Congolese muzikanten te helpen?

Papa Wemba**: Natuurlijk, na zo’n lange carrière is het tijd om iets terug te geven! Voor mijn laatste album ‘Notre Père Rumba’ heb ik allerlei Congolese muzikanten uitgenodigd om met mij samen te spelen. Ik hoop dat dat project voor velen onder hen een springplank betekent naar succes.

**Houdt u ook contact met de muziekscène in de Congolese diaspora in België?

Papa Wemba**: Zeker, ik bezoek regelmatig de Congolezen in Brussel, en interesseer mij in hun muziek. Maar hun stijl verschilt niet zo veel van de Congolese muziek in Kinshasa of in Parijs. Congolese muziek kent een brede stroom aan invloeden maar het blijft toch heel herkenbaar als genre.

**U wordt soms verpersoonlijkt met de Congolese rumba. Stoort u dat?

Papa Wemba**: Nee, omdat de rumba de stijl is waar we ons als Congolezen mee identificeren. Het is een bron van kracht en vreugde voor ons en zal dat altijd blijven. Maar ik ben ook een wereldmuzikant en krijg in dat muziekgenre even veel respect.

**Door welke muziekgenres laat u zich zoal beïnvloeden?

Papa Wemba**: R&B inspireert mij enorm maar in feite luister ik naar alles wat ik maar in handen kan krijgen. Er is zoveel rijkdom in de muziek, ik wil mij nergens toe beperken. Trouwens, ook de Congolese rumba is een vermenging van jazz en cubaanse muziek. Niets staat zomaar op zichzelf.

**Vindt u het jammer dat de nieuwe generatie Congolese muzikanten weinig politieke boodschappen uitdraagt in haar muziek?

Papa Wemba**: Nee, politiek moet je soms zijn gang laten gaan, denk ik. Wat mij wel stoort bij die jonge gasten is hun commercialiteit. Vroeger maakten wij ook geen politieke muziek, het was meestal ‘l’art pour l’art’. Maar de nieuwe generatie maakt ‘l’art pour le commerce’.