WHO kiest nieuwe baas

Eind volgende maand loopt het mandaat van Margaret Chan af als directeur-generaal van de Wereldgezondheidsorganisatie. Op de World Health Assembly van de Verenigde Naties, van 22 tot 31 mei, wordt haar opvolger aangewezen door de 194 lidstaten. Van de zes kandidaten in september 2016 blijven er nog drie over.

Ghebreyesus

Tedros Adhanom Ghebreyesus is geen arts van opleiding, maar wel gedoctoreerd in de Biologie en Immunologie. Hij is de voormalige Ethiopische minister van Volksgezondheid en geniet faam als malaria-onderzoeker.

Ghebreyesus maakte indruk met de uitbreiding van de basisgezondheidszorg in Ethiopië via een systeem van twee betaalde gezondheidswerkers in elk dorp, die vaak uit de gemeenschap zelf komen. Het programma heeft de kind- en moedersterfte in het land aanzienlijk verminderd. Ghebreyesus gelooft naar eigen zeggen sterk in het versterken van de gezondheidszorg en universele zorg.

Sania Nishtar

Zijn concurrent Sania Nishtar is cardioloog, voormalig Pakistaans minister van Volksgezondheid en co-voorzitter van de WHO-commissie rond Obesitas bij Kinderen. Ze is voorzitter van de denktank Heartfile, een ngo die de Pakistaanse gezondheidszorg analyseert en oplossingen aanbiedt.

Nishtar heeft door haar uitgebreid curriculum veel ervaring met de hervorming van gezondheidssystemen en met de strijd tegen niet-besmettelijke ziektes, maar ook met niet-gouvernementele organisaties en de academische wereld.

David Nabarro

De derde kandidaat, David Nabarro, is een Britse arts die veel ervaring heeft opgedaan met gezondheids- en voedselprogramma’s voor kinderen in Zuid-Azië, Oost-Afrika en Irak. Het grootste deel van zijn carrière speelde zich af binnen de WHO en de Verenigde Naties.

Zo werkte hij aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals of SDG’s), voedselzekerheid en noodgezondheidszorg. Momenteel is hij speciaal adviseur van de VN-secretaris-generaal voor Duurzame Ontwikkeling en Klimaatverandering.

Nabarro belooft vier prioriteiten als hoofd van de WHO: de organisatie in lijn brengen met de Duurzame Ontwikkelingsdoelen, het hoofd bieden aan crisissen en epidemieën, de banden met de lidstaten aanhalen en de mens centraal stellen in het gezondheidsbeleid.

Evenwichtsoefening

De nieuwe WHO-baas zal een moeilijke evenwichtsoefening moeten maken. Het takenpakket van de WHO is immers flink gegroeid, samen met de noden van de lidstaten.

Het takenpakket van de WHO is flink gegroeid, samen met de noden van de lidstaten.

De organisatie moet reageren op besmettelijke ziekten, epidemieën en pandemieën, en tegelijk ijveren voor zaken als universele gezondheidszorg, sanitatie en de toegang tot geneesmiddelen.

Daarbij komen nog de strijd tegen moeder- en kindsterfte en de opmars van niet-besmettelijke ziekten.

Dat grote takenpakket krijgt kritiek: gezien de brede waaier aan publieke en private organisaties die zich al bezighouden met gezondheidszorg – en vaak beter bij kas zitten – wordt de vraag steeds nadrukkelijk gesteld of de WHO zich niet moet beperken tot het antwoord bieden op pandemieën en het versterken van de basisgezondheidszorg.

Ebola & Zika

Daarbij komt nog dat de grote bureaucratie en het krappe budget een keurslijf vormen voor de organisatie. Dat bleek in 2014 ook tijdens de uitbraak van ebola die meer dan 11.300 levens eiste. De organisatie deed er toen langer dan vier maanden over om die uitbraak tot een internationale gezondheidscrisis uit te roepen.

Veel had te maken met een herstructurering enkele maanden voor de uitbraak. De WHO had toen om budgettaire redenen een gespecialiseerde pandemie-eenheid afgeschaft. Ook enkele jaren daarvoor, in 2011, was al stevig bespaard.

Het antwoord van de WHO op de ebola-epidemie werd als een mislukking bestempeld.

Het antwoord van de WHO op de ebola-epidemie werd als een mislukking bestempeld, maar tegelijk toonde de epidemie ook aan dat landen niet kunnen reageren op een grote pandemie zonder basisgezondheidszorg. Er is een duidelijke noodzaak om de functie van de WHO bij pandemieën te verzoenen met een bredere functie om de gezondheidszorg in lidstaten te verbeteren.

Het contrast met de uitbraak van het zikavirus in 2015-2016 kon niet groter zijn. De WHO slaagde er toen wel in om de uitbraak snel als internationale gezondheidscrisis uit te roepen en te coördineren tussen het hoofdkwartier, de regionale kantoren en de nationale en lokale overheden.

De organisatie toont bovendien ook haar sterkte in het sturen van het internationale gezondheidsbeleid en brengt leiderschap in de multilaterale discussie. Zo speelt ze een belangrijke rol in de internationale inspanningen tegen niet-besmettelijke ziekten als kanker, diabetes, longaandoeningen en hart- en vaatziekten. Die zijn inmiddels dodelijker dan besmettelijke aandoeningen als malaria.

Uitdagingen

Maar de organisatie kan die taak niet uitoefenen zonder adequate middelen, lidstaten die hun verantwoordelijkheid nemen en donoren die armere landen steunen bij het ontwikkelen van hun eigen capaciteiten.

De kandidaten beloven gelijkaardige zaken zoals leiderschap en betere transparantie, coördinatie en fondsenwerving. Alledrie kunnen ze bogen op uitgebreide ervaring in de internationale gezondheidszorg en geven ze blijk van leiderschap.

Maar de nieuwe WHO-baas zal ook echte doelstellingen moeten halen tussen conflicterende prioriteiten en de soms erg gepolitiseerde visie van lidstaten, industriegroepen en niet-gouvernementele organisaties. Om die evenwichtsoefening te doen, zullen technische kennis, administratief leiderschap, diplomatie, integriteit en moed nodig zijn. De uitdagingen voor de nieuwe WHO-baas zijn enorm.

Bron: The Conversation