Zuid-Afrikaanse president in nauwe schoentjes

‘Beste meneer Mantashe, als de president op 10 juli 2015 nog niet teruggeroepen is door de ANC, zien wij ons genoodzaakt zelf klacht neer te leggen bij de politie.’ Peter Hoffman, Zuid-Afrikaans advocaat en directeur van Accountability Now, riep op 23 juni in een open brief op tot het aftreden van president Zuma.

Dezelfde dag eiste de revolutionaire partij EFF, van voormalig ANC-jongren boegbeeld Julius Malema, dat de president onmiddellijk het rapport over het Marikana-bloedbad in 2012 vrijgaf. De partij haalde zwaar uit naar Zuma voor zijn uitspraken over de rol van de politie bij de dood van tientallen stakende mijnwerkers.

‘Aangaande Zuma’s criminele activiteiten in mei/juni 2015’

Twee recente schandalen met de president in de hoofdrol waren de aanleiding voor Hoffmans open brief aan Gwede Mantashe, secretaris-generaal van Zuma’s partij ANC. Het eerste daarvan was het plotse opstappen van Mxolisi Nxasana als directeur van het Openbaar Ministerie. Daarvan geraakte begin juni bekend dat hij 17,3 miljoen Zuid-Afrikaanse rand (bijna 1,3 miljoen euro) had gekregen om af te treden nadat duidelijk was geworden dat hij niet alles over zijn grechtelijk verleden publiek had gemaakt.

Ten tweede was er het laten gaan van de Soedanese president Omar Al-Bashir, waartegen een arrestatiebevel van het Internationaal Strafhof (ICC) loopt voor oorlogsmisdaden en genocide. Toen Bashir in Zuid-Afrika was voor een bijeenkomst van de Afrikaanse Unie (AU) bepaalde een Zuid-Afrikaanse rechter dat hij het land niet mocht verlaten, maar enkele dagen later was hij opnieuw in Khartoem. Een bron binnen de overheid vertelde het Zuid-Afrikaanse Sunday Times dat van tevoren was afgesproken Bashir te beschermen, ‘al betekende dat het aan de laars lappen van rechtsspraak en het ondermijnen van de grondwet.’

‘Een doodvonnis voor de mijnwerkers in Marikana’

Op dinsdag 23 juni was Zuma te gast op een universiteit in Soshanguve. Daar sprak hij over het Marikana-rapport, dat op 30 juni openbaar gemaakt zal worden. Zuma verdedigde de politiemannen die het vuur openden op stakende mijnwerkers: ‘De mensen in Marikana hadden gedood. De politie verhinderde hen nog meer mensen te doden.

Op 16 augustus 2012 opende de politie het vuur op betogende mijnwerkers van het Britse Lonmin in Marikana, een stad in het noordoosten van het land. Daarbij vielen 34 doden en 78 gewonden. Er ontstond controverse toen bleek dat veel van de mijnwerkers in de rug waren geschoten. Het incident was het ergste geval van politiegeweld in Zuid-Afrika sinds het beruchte bloedbad van Sharpeville in 1960, waarbij 69 doden vielen tijdens een demonstratie van zwarte Afrikanen tegen het apartheidssyteem.   

‘Zuma speelt rechter over de mijnwerkers in Marikana.’

Volgens de partij EFF speelde Zuma met zijn uitspraken rechter over de mijnwerkers, door te spreken vóór het verschijnen van het rapport. ‘Jacob Zuma heeft de mijnwerkers in Marikana schuldig bevonden aan moord en daarmee een doodvonnis over hen uitgesproken nog voor hun kant van het verhaal gehoord was. Zuma zegt dat het gerechtvaardigd is dat de politie de mijnwerkers doodde, en dat we zo’n slachtpartij moeten aanvaarden als een juiste manier om misdaad tegen te gaan.’

Zuma kwam een dag later terug op zijn uitspraken. Zijn kabinet verklaarde dat de media zijn uitspraken hadden verdraaid om het te doen uitschijnen dat hij de dood van de mijnwerkers rechtvaardigde. ‘President Zuma en de overheid betreuren elke dode in gelijke mate.’

Lange lijst schandalen

De recente beschuldigingen aan het adres van president Zuma zijn de laatste in een steeds langer wordende lijst schandalen. Zo kwam in 2012 aan het licht dat hij zo’n 247 miljoen rand (20 miljoen euro) aan staatsgelden had besteed aan zijn woning in Nkandala.

Tijdens de bewuste toespraak aan de universiteit liet hij zich na protest van de studenten ook  een gevaarlijke uitspraak over Zuid-Afrika onder de apartheid ontvallen: ‘Gebruik geen geweld om jezelf uit te drukken, of ik zie mij genoodzaakt opnieuw te kijken naar de apartheidswetten die geweld gebruikten om mensen te onderdrukken.’