9 redenen waarom we niet klaar zijn om 9 miljard mensen te voeden

Tegen 2050 zijn we met negen miljard mensen op aarde. Willen we de wereld van voldoende voedsel voorzien, moeten we vandaag in actie schieten. Want zoals de zaken er nu voorstaan, lukt het niet, schrijft Jelle Goossens van Vredeseilanden. Hij geeft negen redenen waarom we de zaken niet gewoon op hun beloop kunnen laten gaan.

  • CC Kathy McEldowney Met de huidige landbouwmodellen en consumptiepatronen kunnen we nooit 9 miljard mensen voeden. Nu al legt ons voedselsysteem een onhoudbare druk op de planeet. CC Kathy McEldowney

1. Niemand wil nog boer worden

Veel en zwaar werk, weinig zekerheid over een inkomen. Een landbouwbedrijf kampt niet alleen met de risico’s van elke onderneming, maar kampt ook met de risico’s van het weer en een instabiele (wereld)markt.

Volgens cijfers van de Boerenbond verdient een landbouwer in België gemiddeld 46% minder dan een loontrekkende. Weinig jonge mensen durven in die omstandigheden de sprong wagen om een landbouwbedrijf te starten of er een over te nemen. De gemiddelde leeftijd van een landbouwer bedraagt 51 jaar. Slechts 1,8 procent is jonger dan 30.

Wereldwijd ziet het plaatje er niet beter uit. 2,4 miljard mensen leven onder de armoedegrens van 2 dollar per dag, zoals berekend door de Wereldbank. Tweederde daarvan leeft in een boerenfamilie. Voor veel jongeren staat een leven in de landbouw dan ook gelijk aan een leven in armoede. Een leven dat ze liever achter zich laten door naar de stad te trekken (hoewel de kansen daar voor hen niet dikker gezaaid liggen).

2. De bevolking groeit, vooral in Afrika

Vandaag zijn we met 7 miljard mensen: 1 miljard in Europa, 1 miljard in Amerika, 1 miljard in Afrika, 4 miljard in Azië. Tegen 2050 zullen we met meer dan 9 miljard mensen zijn: 1 miljard in Europa, 1 miljard in Amerika, 2 miljard in Afrika, 5 miljard in Azië. Per dag komen er wereldwijd zo’n 220.000 nieuwe monden bij die moeten gevoed worden.

De spectaculairste bevolkingsgroei speelt zich in Afrika af, ook na 2050. Voor landbouw ligt daar de grootste uitdaging: Afrika heeft 11 procent van het landbouwpotentieel ter wereld, maar slechts 15 procent daarvan wordt productief gebruikt.

3. De productie stagneert

In de voorbije 11 jaar waren er 6 jaren dat we meer voedsel verbruikten dan produceerden. Schattingen van wetenschappers over hoeveel voedsel er meer moet geproduceerd tegen 2050, lopen uiteen van 50 tot 100%. Dit hangt sterk af van hoe de eetgewoonten van mensen evolueren (meer vlees, zuivel,…).

De FAO houdt het op 60 procent. Dat betekent dat we tussen nu en 2050 meer voedsel moeten produceren dan de voorbije 8.000 jaar samen. De huidige stijgingen in productiviteit zijn onvoldoende om deze verwachte groei waar te maken.

Tegelijk werden voedselvoorraden de voorbije jaren steeds verder afgebouwd. De buffers zijn nagenoeg onbestaande. Enkele tegenvallende oogsten kunnen leiden tot een voedselcrisis.

Naast de stijgende wereldbevolking, zorgen de opkomst van biobrandstoffen en de stijgende vleesconsumptie voor steeds meer druk. Grondstoffenschaarste is niet meer iets van de verre toekomst.

4. We verbruiken teveel olie

Het voedselsysteem neemt 30 procent van het totale energiegebruik voor z’n rekening. Daarvan gaat een derde naar de productie van kunstmest. Het vraagt 10 calorieën fossiele brandstoffen om 1 calorie voedsel te produceren. Een mens in de ontwikkelde wereld voeden vergt 1.500 liter olie per jaar. 9 miljard mensen voeden met huidige landbouwmodel betekent dat de gekende olievoorraden binnen de 12 jaar uitgeput zouden zijn.

5. We verbruiken teveel water

Wereldwijd wordt 70 procent van het (zoet)water gebruikt voor landbouw. In sommige landen piekt dat op 80 tot 90 procent. Een kilo rijst produceren vraagt 1000 tot 3000 liter water. Een kilo rundsvlees vergt 13.000 tot 15.000 liter water. Wereldwijd staan watertafels onder druk. Spanje, de VS, China, Marrokko,… veel landen pompen structureel meer water uit de bodem dan er bij komt.

6. We stoten teveel broeikasgassen uit

14 tot 24 percent van de uitstoot van broeikasgassen is een gevolg van de productie en consumptie van voedsel. Landbouw is daardoor tegelijk een mede-veroorzaker én slachtoffer van de klimaatopwarming.

Tegen 2050 verwacht men meer extreme droogtes, in het bijzonder in subtropische regio’s en gebieden op lagere hoogtes. Regenval wordt minder voorspelbaar. Droogtes en overstromingen komen tegelijk vaker voor.

Een globale impact op landbouwopbrengst is moeilijk te schatten door de verschillen tussen gewassen en gebieden. Voor granen (zoals rijst) schat men een achteruitgang van 5 procent in opbrengst per extra graad Celsius. De Wereldbank waarschuwt dat miljoenen mensen terug in armoede kunnen geduwd worden, omdat klimaatverandering de mogelijkheden tot economische ontwikkeling in arme landen ondermijnt. Als we niet ingrijpen, zullen voedseltekorten binnen twee decennia al wereldwijd voelbaar zijn.

7. We verspillen massaal voedsel

Terwijl de wereld worstelt om de landbouwproductie op te drijven, gaat ieder jaar 1,3 miljard ton voedsel verloren, of een derde van de totale voedselproductie. Ruim een kwart van onze landbouwgrond wordt ingezet voor verspild voedsel. Dat komt overeen met de gecombineerde oppervlakte van China, Kazachstan en Mongolië.

250 kubieke kilometer water gebruiken we voor gewassen die uiteindelijk weggegooid worden. Die hoeveelheid water zou de waterbehoefte van alle huishoudens ter wereld kunnen dekken.

Door voedselverspilling pompen we onnodig 3,3 miljard ton broeikasgassen in de atmosfeer. Als voedselverspilling een land was, was het de derde grootste vervuiler te wereld. De voedselverspilling in Europa komt overeen met de consumptie van 200 miljoen mensen.

8. Bodems verliezen vruchtbaarheid

Wereldwijd gaat de kwaliteit van bodems erop achteruit. Het is een bom onder de capaciteit om aan landbouw te doen. De belangrijkste oorzaken zijn ontbossing, overbegrazing, slechte landbouwpraktijken (zoals monocultuur), vervuiling door chemicaliën afkomstig van landbouw (pesticides), industrie of mijnbouw.

De kost van bodemdegradatie wordt door de FAO wereldwijd op 40 miljard dollar per jaar geschat. De gevolgen van bodemdegradatie laten zich voelen: verminderde landbouwproductiviteit en problemen als voedselonzekerheid, migratie, schade aan ecosystemen.

9. Marktconcentratie zet boeren in verliespositie

70 procent van ons voedsel wordt geproduceerd door een veelheid aan kleine en middelgrote familiale landbouwbedrijven. De macht in ons voedselsysteem zit echter elders. De top drie van zaaigoedbedrijven controleert 53 procent van de markt. Slechts zes bedrijven controleren 76 procent van de markt in agro-chemische producten zoals pesticiden en meststoffen. Driekwart van de voeding in de wereld komt op de markt via minder dan vijfhonderd verwerkende bedrijven.

De top tien van die verwerkende bedrijven (Nestlé, PepsiCo, Kraft, Unilever,…) staat in voor 28 procent van het verkochte voedsel wereldwijd. In België loopt 88 procent van onze voedselaankopen via vijf supermarktgroepen (Colruyt, Delhaize, Carrefuor, Aldi, Lidl). Deze marktconcentratie maakt dat de prijsdruk van de hele keten op de schouders van de boer valt.

Conclusie

Op deze manier kunnen we nooit 9 miljard mensen voeden. Nu al legt ons voedselsysteem een onhoudbare druk op de planeet. Onze consumptiepatronen en het beleid van overheden en bedrijven zijn minstens even belangrijk in het debat rond de voedselvoorziening als de productiefactoren.

In ontwikkelde landen moet de focus liggen op het terugdringen van de ecologische impact van landbouw en het afbouwen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. In ontwikkelingslanden, met name op het Afrikaanse continent, moet de focus liggen op het ecologisch verantwoord realiseren van het onderbenutte potentieel van landbouw. Op de eerste plaats betekent dat: investeren in boeren, boerinnen en hun organisaties.

Cruciaal in de uitdaging is de zoektocht naar nieuwe zakelijke modellen. Nu dragen kleine, familiale landbouwbedrijven de prijsdruk en de risico’s van heel ons voedselsysteem. Steeds meer voedselverwerkende bedrijven en supermarkten zien in dat deze situatie voor hen een bedreiging vormt, zeker in het licht van een groeiende wereldbevolking. Zonder rendabele landbouwbedrijven die duurzaam produceren, droogt de toevoer van hun grondstoffen op en is het ook voor hen einde verhaal.

Jelle Goossens is communicatiemedewerker bij Vredeseilanden. Tijdens haar campagne van dit jaar laat Vredeseilanden je je diner reserveren voor 2050.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.