Aanslagen in Parijs: een dodelijke val voor Europa

Nu iedereen zich als Charlie Hebdo heeft geuit in een begrijpelijke golf van solidariteit, is het tijd om naar de feiten te kijken en te begrijpen dat we enkele extremisten in de kaart spelen. De radicalisering van het conflict tussen het Westen en de islam zal vreselijke gevolgen hebben.

Het eerste feit is dat islam de tweede grootste religie ter wereld is, met 1,6 miljard aanhangers. Moslims vormen een meerderheid in 49 landen en zijn goed voor 23 procent van de wereldbevolking. Van deze 1,6 miljard is slechts 317 miljoen Arabisch. Bijna twee derde leeft in Azië: Indonesië alleen telt 209 miljoen moslims, India en Pakistan samen 344 miljoen.

Volgens onderzoek van het Pew Research Center zijn moslims in Zuid-Azië radicaler qua geloofsbelijdenis en opvattingen. In die regio zou 81 procent van de islamieten voorstander zijn van strenge lijfstraffen voor criminelen, terwijl dat in het Midden-Oosten en Noord-Afrika 57 procent is. Zesenzeventig procent van de Zuid-Aziatische moslims spreekt zich uit voor de doodstraf voor wie de islam afvalt, tegenover 56 procent in het Midden-Oosten.

Feodaliteit

Het is duidelijk dat de geschiedenis van het Midden-Oosten bepalend is voor de rol die de Arabieren spelen in het conflict met het Westen.

Om te beginnen zijn de Arabische landen kunstmatige creaties. In mei 1916 sloten François Georges-Picot voor Frankrijk en Mark Sykes voor Engeland een geheim akkoord, met de steun van Rusland en Italië, over hoe het Ottomaanse Rijk aan het eind van de Eerste Wereldoorlog opgedeeld moest worden. Ze keken daarbij niet naar etnische en religieuze realiteiten. Enkele van deze landen, zoals Egypte, hadden een historische identiteit, maar landen als Irak, Saoedi-Arabië, Jordanië en zelfs de Verenigde Arabische Emiraten hadden zelfs dat niet.

Vervolgens gingen de koloniale grootmachten koningen en sjeiks in het zadel helpen in de landen die zij net hadden opgericht. Om deze artificiële landen te besturen, was een harde hand nodig. Daardoor liep het politiek systeem ver achter op het democratiseringsproces dat in Europa aan de gang was en bleven deze landen steken in de feodaliteit.

Toen de Europese grootmachten wegtrokken, hadden de Arabische landen geen modern politiek systeem, geen moderne infrastructuur en geen lokaal beheer.

Bovendien hebben de Europese grootmachten nooit geïnvesteerd in industrialisering, of in echte ontwikkeling. De ontginning van olie was een zaak van buitenlandse bedrijven. Het duurde tot na de Tweede Wereldoorlog en het daaropvolgende proces van dekolonisatie, tot de olie-inkomsten echt in lokale handen kwamen. Toen de Europese grootmachten wegtrokken, hadden de Arabische landen geen modern politiek systeem, geen moderne infrastructuur en geen lokaal beheer.

In landen die geen onderwijs en gezondheidszorg aan hun burgers verschaften, nam de moslimgemeenschap deze taken op zich. Zo ontstonden grote netwerken van religieuze scholen en ziekenhuizen. Bij de verkiezingen werd dat een reden om te stemmen op een van de moslimpartijen. Dat verklaart bijvoorbeeld de opmars van de islamistische partijen in Egypte en Algerije. Militaire coups met de goedkeuring van het Westen waren de enige manier om hen een halt toe te roepen.

Palestijnse volk

We persen hier vele decennia in enkele regels, en laten vele andere kwesties onderbelicht. Maar dit ernstig ingekorte, historische proces is nuttig om de woede en frustratie te begrijpen die momenteel in het Midden-Oosten heerst. Het verklaart ook deels de aantrekkingskracht van IS in arme gebieden.

Deze historische achtergrond wordt levendig gehouden doordat Israël het Palestijnse volk onder de knoet houdt. De blinde steun van het Westen, vooral van de VS, aan Israël wordt door Arabieren als een permanente vernedering beschouwd. Israëls aanhoudende uitbreiding van nederzettingen vernietigt de kans op een levensvatbare Palestijnse staat.

Het Israëlische offensief tegen Gaza in juli en augustus, waartegen het Westen wel bezwaar liet horen maar geen echte actie ondernam, wordt door de Arabische wereld gezien als een bewijs dat het de Arabieren wil onderdrukken en allianties zoekt met corrupte en niet-legitieme leiders die zouden moeten verdwijnen. De aanhoudende westerse interventie in Libanon, Syrië, Irak, en het inzetten van drones, zien de 1,6 miljard moslims ook als een westerse poging om de islam kort te houden, zo bleek uit het Pew-rapport.

Soennieten en sjiieten

We mogen ook niet vergeten dat de islam verschillende richtingen heeft, waarbij de opdeling tussen soennieten en sjiieten de belangrijkste is. Maar terwijl in de Arabische regio minstens 40 procent van de soennieten een sjiiet niet erkent als moslim, gaat het om een regionaal verschijnsel. In Indonesië vindt slechts 26 procent van de islamieten zich een soenniet, terwijl 56 procent het houdt op “gewoon moslim”.

In de Arabische wereld hebben enkel Irak en Libanon, waar de twee gemeenschappen vreedzaam naast elkaar leven, een ruime meerderheid van soennieten die de sjiieten erkennen als geloofsgenoten. Het feit dat de sjiieten, die 13 procent van de moslims uitmaken, de grote meerderheid vormen in Iran, en de soennieten de grote meerderheid in Saoedi-Arabië, verklaart het aanhoudende interne conflict in de regio, dat door de leiders van die landen wordt opgepookt.

Al Qaeda in Mesopotamië, tussen 1966 en 2006 onder leiding van Abu Musab al-Zarqawi, is er geslaagd te polariseren in Irak, met voortdurende aanvallen op sjiieten en het uitlokken van een etnische zuivering van een miljoen soennieten in Bagdad. Nu kan IS veel soennieten uit Irak aantrekken, die zoveel sjiitische vergeldingen moesten ondergaan dat ze steun zoeken bij precies dezelfde groep die de sjiieten met opzet had geprovoceerd.

Feit is dat dagelijks honderden Arabieren omkomen bij het interne conflict, een lot dat de veel ruimere moslimgemeenschap niet raakt.

Dodelijke ideologie

Bij terreurdaden in het Westen die zich voordeden in Ottawa, Londen en nu in Parijs hadden de daders hetzelfde profiel: een jongeman uit het land in kwestie, niet iemand uit de Arabische regio, die in zijn tienerjaren allesbehalve religieus was, op drift raakte, geen werk vond, als eenling leefde. In bijna alle gevallen was de persoon al in aanraking geweest met het gerecht.

Slechts in de laatste paar jaren had hij zich bekeerd tot de islam en de oproep van IS om ongelovigen te doden serieus genomen. Hij had het gevoel dat dit een rechtvaardiging zou zijn voor zijn leven, dat hij een martelaar zou worden, iemand in een andere wereld, weggehaald uit een leven waarin er niet echt een mooie toekomst lag.

De reactie op deze gevallen is een campagne van het Westen tegen de islam geworden.

De reactie op deze gevallen is een campagne van het Westen tegen de islam geworden. Het laatste nummer van de New Yorker bevatte een scherp artikel waarin de islam niet als een religie maar als een ideologie werd geduid. In Italië heeft Matteo Salvini, de leider van de rechtse anti-migrantenpartij Lega Nord, openlijk de paus veroordeeld omdat die met de islam in dialoog treedt. De conservatieve Italiaanse figuur Giuliano Ferrara verklaarde op televisie dat we in een “heilige oorlog” zijn verwikkeld.

In het algemeen was de Europese (en Amerikaanse) reactie om de aanslagen in Parijs te veroordelen op basis van een “dodelijke ideologie”, zoals president Hollande het verwoordde.

Het is ook tekenend dat de Duitse bondskanselier Angela Merkel zich genoodzaakt zag om een standpunt in te nemen tegen de recente optochten in Dresden (met een moslimpopulatie van 2 procent) van de populistische beweging Pegida. De manifestaties waren aanvankelijk gericht tegen de 200.000 asielzoekers in Duitsland, de meeste onder hen uit Irak en Syrië, die volgens Pegida niet als eerste bekommernis hebben om aan de oorlog te ontsnappen.

Xenofobe partijen

Studies uit heel Europa tonen aan dat de overgrote meerderheid van immigranten succesvol geïntegreerd is in de economie van hun gastland. VN-rapporten bewijzen ook dat Europa, met zijn demografische verval, minstens 20 miljoen immigranten nodig heeft tegen 2050 om de sociale zekerheid te behouden en te kunnen concurreren met de rest van de wereld.

En toch zijn het xenofobe, rechtse partijen in alle Europese landen die de Zweedse regering tot aftreden dwingen, de Britse, Deense en Nederlandse regeringen onder druk zetten, en goed op weg zijn om de volgende verkiezingen in Frankrijk te winnen.

Het valt op dat weinigen ooit Charlie Hebdo hebben gezien en het niveau van provocatie kennen

Wat zich in Parijs heeft afgespeeld is een afschuwelijke misdaad en de vrije meningsuiting is essentieel voor de democratie, maar het valt op dat weinigen ooit Charlie Hebdo hebben gezien en het niveau van provocatie kennen. Vooral omdat in 2008, zoals Tariq Ramadan schreef in de The Guardian van 10 januari, Charlie Hebdo een cartoonist de deur wees die de spot had gedreven met een joodse contacten van Jean Sarkozy, zoon van de toenmalige Franse president.

Charlie Hebdo was een stem die de Franse superioriteit en culturele suprematie in de wereld verdedigde, en had weinig lezers - die het wierf met de verkoop van provocatie. Precies het tegenovergestelde van een wereld die draait om respect en samenwerking over de grenzen van verschillende culturen en religies heen.

Vandaag zijn we allemaal Charlie, blijkbaar. Maar de clash tussen de twee grootste religies op de spits drijven, is geen klein bier. We zouden tegen terrorisme moeten strijden, of het nu van moslims komt of niet (denk aan Anders Breivik). Maar we trappen in een dodelijke val en doen precies wat radicale moslims willen: een heilige oorlog beginnen tegen de islam, zodat de enorme meerderheid van gematigde moslims zich gedwongen kan voelen om de wapens op te nemen.

Het feit dat Europese rechtse partijen de vruchten zullen plukken van deze radicalisering, kan radicale moslims maar al te zeer bekoren. Zij dromen van een wereldgevecht, waarbij ze islam – en niet zomaar de islam maar hun soennitische strekking – de enige religie maken. In plaats van de extreme gevallen te isoleren, voeren we een beleid van confrontatie.

Als we 11 september in New York buiten beschouwing laten, is het aantal dodelijke slachtoffers hier minuscuul in vergelijking met wat er in de Arabische wereld gaande is. In Syrië sterven ieder jaar 50.000 mensen in het conflict.

Hoe kunnen we zo blind in de val trappen, zonder te beseffen dat we aansturen op een vreselijke botsing, overal ter wereld?

Roberto Savio is oprichter van nieuwsagentschap Inter Press Service (IPS)