Andreas Nuyts
“‘Asielbeleid als Hunger Games: afvalrace tegen de dood’
Je kan de vluchtelingen niet wegtoveren. Door de Europese grenzen te sluiten en in te zetten op een algemene pushback-strategie, creëren we een dodelijke afvalrace waar alle vluchtelingen — ook kinderen — onderworpen worden. Niet in mijn naam, schrijft wiskundige Andreas Nuyts. ‘Ik wacht nog steeds de dag af waarop een progressieve politicus opstaat die oplossingen voorstelt die sporen met de Europese waarden.’
Dat vluchtelingen uit allerlei landen grote geldsommen betalen aan mensensmokkelaars om naar Europa te reizen en hier asiel aan te vragen, is bekend. Comfort krijgen ze voor die bedragen niet terug: we lazen de artikels over boten die met onvoldoende brandstof op koers naar Europa worden gezet, de koelwagen die in Oostenrijk onderschept werd met 71 wellicht gestikte vluchtelingen aan boord, overbeladen schepen die kapseizen in de Middellandse Zee met telkens honderden drenkelingen tot gevolg, voor een totaal van 10.996 verdronken vluchtelingen in de periode van januari 2014 tot oktober 2016, en — helaas — zo verder.
Daarenboven zijn nog eens minstens 10.000 kindvluchtelingen binnen Europa van de radar verdwenen en potentieel in een of andere vorm van slavernij terechtgekomen.
De eigenlijke tragedie is tienduizenden keren Alan Kurdi.
Voor wie moeite had met het visualiseren van dergelijke statistieken, was er de foto van de arme A(y)lan Kurdi, twee à drie jaar oud, die aan de kleuterschool had moeten beginnen en nog veel te spelen en te leren had. In de plaats spoelde hij, in de steek gelaten door de mensheid, levensloos aan op een Turks strand.
De eigenlijke tragedie is tienduizenden keren Alan Kurdi.
Een Syrisch gezin besloot zijn geld niet aan mensensmokkelaars, maar aan advocaten te besteden en dwong via een Belgische rechtbank het recht op een visum af. Voor hen is het wachten tot onze regering de rechtsstaat terug erkent, want staatssecretaris Francken weigert het vonnis te respecteren. Zijn argumentatie raakt aan de kern van het probleem: ‘Als we de logica van dit arrest doortrekken, dan betekent dat concreet dat iedereen asiel kan aanvragen in de Belgische ambassade of het consulaat. Dat zijn veel te veel mensen.’
Afvalrace
Die redenering — hoewel volgens de advocate van de familie niet van toepassing op de concrete zaak — is los van die zaak wel te volgen: België kán niet alle oorlogsvluchtelingen van de wereld opvangen, dat zou immers zes keer ons eigen bevolkingsaantal zijn.
Anderzijds is er veel voor te zeggen dat België, als rijk en ontwikkeld land, het aan zijn eigen waarden verplicht is om een (groot) aantal vluchtelingen op te nemen. Als we niet ruimer dan België kijken, is er dus een filter nodig die bepaalt wie zich al dan niet hier mag vestigen. Vandaag is die filter de gevaarlijke tocht naar Europa.
De Zweedse professor Hans Rosling legt in zijn filmpje “Why Boat Refugees Don’t Fly” glashelder uit dat het een politieke keuze van Europa is om vluchtelingen deze tocht op te leggen: vliegtuigreizen zijn goedkoper en veiliger dan smokkelbootreizen, maar door Europese regelgeving de facto niet toegankelijk voor wie zonder visum naar Europa wil reizen om hier asiel aan te vragen.
Het principe dat elke gruwel die bedacht kan worden, ook wordt uitgevoerd, geldt dus ook voor deze Hunger Games: om te beslissen wie er al dan niet asiel krijgt, heeft Europa een afvalrace aan zijn grenzen georganiseerd waaraan alle vluchtelingen - ook kinderen - onderworpen worden. Wie die afvalrace via de rechtbank probeert te omzeilen krijgt ongeacht het vonnis een njet van Theo Francken. May the odds be ever in your favour.
Als dit echt het beleid is waar onze ‘leiders’ voor willen tekenen, dan moeten we de mensensmokkelaars misschien het ambtenarenstatuut en bijhorend pensioen toekennen.
Vluchtelingen kan je niet wegtoveren
Op het gevaar af om als niet-jurist de verkeerde tekst te noemen: De Conventie van Genève verplicht Europese landen om alle rechtmatige oorlogsvluchtelingen die zich in het land in kwestie bevinden, asiel te verlenen. In het licht daarvan lijkt de afvalrace misschien moeilijk te vermijden: zelfs indien een meer humane procedure wordt bedacht om uit te maken wie asiel krijgt en wie niet, zullen degenen die geweigerd worden, op eigen houtje naar hier willen komen om alsnog een beroep te kunnen doen op ons asielrecht.
Verschillende politieke formaties in Vlaanderen en Europa proberen ons dan ook te overtuigen dat het gewettigd is om onze ogen, harten en grenzen categoriek te sluiten voor mensen op de vlucht voor oorlog.
De Wet van Behoud van Vluchtelingen: “zolang een vluchteling niet sterft, is hij/zij altijd ergens.”
Bart De Wever deed het ultieme voorstel: ‘We moeten wat mij betreft evolueren naar een Europa waarin asiel in Europa niet meer mogelijk is.’
Ondanks het feit dat de Conventie van Genève nog steeds in de hele EU van kracht zou moeten zijn, is dit voorstel intussen ook omgezet in beleid, met een muur aan de Hongaarse grens en pushbacks van Griekenland naar Turkije.
Tegenover dit beleid stel ik voor om de Wet van Behoud van Vluchtelingen te plaatsen. Die wet luidt: “Zolang een vluchteling niet sterft, is hij/zij altijd ergens.”
Deze wet is zodanig evident dat het alleen nodig is om ze in te roepen in discussie met iemand die ze liever niet wil onderkennen.
Pushback op de pushback
Laat ons eens nagaan wat er gebeurt als asiel in Europa niet meer mogelijk is.
Wat zou er gebeuren als Libanon morgen een De-Wevertje doet en een vijfde van de mensen op haar territorium het land uit pushback-t?
Er wordt wel eens gezegd dat de vluchtelingen opgevangen zouden moeten worden in de eigen regio. Dat zou een cultuurclash vermijden. In 2015 telde de Belgische bevolking ca. 3 vluchtelingen per 1000 inwoners. In de buurlanden van Syrië — die allemaal een lager BBP per capita hebben dan België of de EU — liggen die aantallen hoger. Vijf vluchtelingen per 1000 inwoners voor Israël, waar de cultuurclash niet minder zou zijn. Acht per 1000 inwoners voor Irak dat zelf in duigen ligt. Vierentwintig per 1000 inwoners voor Turkije, 90 voor Jordanië, en 209, of goed een vijfde van de bevolking, voor Libanon.
Ter vergelijking: als de EU een gelijkaardige inspanning zou willen doen als Libanon, zou ze 100 miljoen vluchtelingen moeten opvangen.
Conclusie: de vluchtelingen worden nu al in de eerste plaats opgevangen in de eigen regio, maar het zijn er dermate veel dat de eigen regio hen op den duur geen toekomst of waardig leven meer kan bieden, waardoor ze terecht hun mogelijkheden elders gaan zoeken.
Wat zou er trouwens gebeuren als Libanon morgen een De-Wevertje doet en een vijfde van de mensen op haar territorium het land uit pushback-t?
Dat soort beleid lost de problemen niet op. Eigen-volk-eerst houdt de wereld niet draaiende.
De derde weg: de dood
Erdoğans Turkije onderschrijft alvast de nieuwe Europese waarden en stuurt sinds januari 2016 Syrische vluchtelingen - man, vrouw of kind - terug de Syrische grens over en het oorlogsgebied in, zo rapporteert Amnesty International.
Europa beleeft geen vluchtelingencrisis, maar een menselijkheidscrisis.
Zo komen we bij de tweede mogelijkheid: als verre landen de grenzen sluiten en de eigen buurlanden hetzelfde doen, dan kunnen Syrische burgers niet meer vluchten. Dan krijgen we gezinnen met kinderen die zich moeten weten te handhaven in gebombardeerd gebied. Voor wie ook hier een visuele weergave behoeft, is er de foto van die andere Syrische kleuter Omran Daqneesh.
De derde mogelijkheid, en die is vandaag prominent aanwezig in het Europees beleid, is de dood.
Kortom, het afschaffen van de asielprocedure staat gelijk aan het negeren van problemen, het opzetten van oogkleppen en het uitschakelen van de medemenselijkheid. Europa beleeft geen vluchtelingencrisis, maar een menselijkheidscrisis.
De oplossing: toegankelijk asiel
Kritiek leveren is gemakkelijk, zelf een oplossing voorstellen die wel de Europese waarden respecteert, is dat niet. Ik wacht nog steeds de dag af waarop er een progressieve politicus opstaat die dat durft te doen.
Want ik geloof dat er een oplossing bestaat die én de afvalrace stopzet, én de Conventie van Genève respecteert, én de Europese waarden heruitvindt, én op termijn de chaos van Europese vluchtelingenkampen reduceert.
Die oplossing is dat de EU een gezamenlijk asielbeleid voert en het mogelijk maakt om in al haar ambassades, wereldwijd, asiel aan te vragen.
Die oplossing is dat de EU - of desnoods alleen een deelunie van anständige landen - een gezamenlijk asielbeleid voert en het mogelijk maakt om in al haar ambassades, wereldwijd, asiel aan te vragen. Krijgen we dan alle vluchtelingen van de wereld over de vloer? Het lijkt me onwaarschijnlijk dat ze alle 60 miljoen naar Europa willen komen, maar als ze dat toch willen: het zij zo.
Zestig miljoen is nog altijd minder dan een vijfde van de populatie; relatief gezien een kleinere inspanning dus dan het veel armere Libanon doet.
Asielzoekers zullen in de eigen regio kunnen wachten terwijl de Europese asielaanvraag behandeld wordt, zodat de Europese grenzen in mindere mate overspoeld worden. Diegenen die toch hun aanvraag in Europa willen indienen, hoeven we niet krampachtig te weren met een misdadige afvalrace, want we stellen ons boven de behoefte aan een dergelijke filter.
Daarenboven respecteren we onze eigen wetten, hoeven we niet meer naar de pijpen te dansen van de dictators die ons geografisch omringen en hebben we weer moreel krediet in de wereld.
Mens en portefeuille
De impact op onze eigen welvaart zal reëel zijn: de kost van het opvangen en integreren van zoveel vluchtelingen (waaraan we per vluchteling waarschijnlijk best meer geld zouden besteden dan vandaag gebeurt) is niet min. Is dit een naïef en onmogelijk voorstel? Is dit te duur en zullen ‘de mensen’ dit nooit aanvaarden? Dat ze dan echt erkennen wat ze afslaan.
Het is kiezen: ofwel zeggen we vandaag “Wir schaffen das”, ofwel mompelen we morgen “Wir haben es nicht gewusst.”
Dat ze dan niet denken, als ze bericht krijgen van weer 600 drenkelingen in de Middellandse Zee: ‘Wat spijtig toch, wat vreselijk dat we daar niks aan kunnen doen.’ Dat ze dan in de plaats weten: ‘Ze sterven voor mij, voor mijn welvaart en voor mijn portefeuille.’
Ik kan daar niet mee leven. Dát, niet in mijn naam.
Het is kiezen: ofwel zeggen we vandaag “Wir schaffen das,” - wat gewoon een pertinente waarheid is zoals bewezen door Libanon - ofwel mompelen we morgen, gevraagd naar de vele drenkelingen en verdwenen kinderen, met het schaamrood op de wangen iets van “Wir haben es nicht gewusst.”
En, lieve ‘leiders’, het gaat hier niet om welke zin u uitspreekt, maar om de daden die u stelt.
Andreas Nuyts is wiskundige, doctoraatsstudent informatica aan de KU Leuven en sympathiserend lid van Groen. Hij schrijft deze brief in eigen naam.