‘Een discussie die artificieel in leven wordt gehouden’

‘Bent u het eindeloze gezever over kernuitstap ook zo beu?’

wikimedia (CCBY-SA 4.0)

De koeltorens van De kerncentrale in Doel

De wet op de kernuitstap uit 2003, die tot doel had tussen 2015 en 2025 alle kerncentrales in België te sluiten, was perfect haalbaar en realistisch, zegt Kris Voorspools. Maar de volgende regeringen kwamen nooit tot een beleid om die uitstap concreet te maken. Ondertussen blijft het kerndebat hardnekkig de kop opsteken. Een discussie die artificieel in leven wordt gehouden.

De wet op de kernuitstap. Een wet van 2003 die perfect haalbaar en realistisch was: tussen 2015 en 2025 alle kerncentrales sluiten. Maar de volgende regeringen kwamen nooit tot een beleid om dat concreet te maken en verloren zich in oeverloze discussies.

Eindresultaat van de oeverloze discussies over de sluiting van de kerncentrales is dat de wet nu een huzarenstukje is geworden waarbij alle kerncentrales in een periode van amper drie jaar zullen gesloten worden in plaats van netjes gespreid over tien jaar.

En waarom? Onder het mom van “bevoorradingszekerheid”. Het politieke trucje van de bangmakerij. Ingefluisterd door lobbyisten en in fraaie volzinnen verwoord door mensen die zich een expertise aanmeten die niet de hunne is.

Een vals voorwendsel, zo bleek. Maar het volk is in de war; mission accomplished.

Ironisch genoeg was het het Franse nucleaire blok dat tijdens de “Dunkelflaute” niet in staat bleek de eigen pieken te voorzien en massaal moest importeren van alles en iedereen.

Bevoorradingszekerheid? Ach, in plaats van dreigende tekorten, werd ons land overspoeld met overschotten van goedkope stroom waarbij zelfs windturbines uitgeschakeld werden omdat de kerncentrales moesten blijven draaien.

Toen in november 2018 het ondenkbare gebeurde en Doel 4 gesaboteerd werd, waardoor zes van de zeven kerncentrales tegelijk stil lagen, kwam de ELIA barometer die problemen in bevoorradingszekerheid moet detecteren nooit in het rood (indicatie van een ernstig probleem), laat staan in het zwart (dreigende blackout).

Toen heel recent de Belgische onbalansprijzen nieuwe recordhoogtes optekenden, kwam die bangmakerij weer op gang omdat het allemaal de schuld was van wind en zon die niet beschikbaar waren tijdens de “Dunkelflaute”. Klopt, uiteraard, maar als we kijken waar die stroom uiteindelijk naartoe moest, was het ironisch genoeg het Franse nucleaire blok dat niet in staat bleek de eigen pieken te voorzien en massaal moest importeren van alles en iedereen.

In een ideale wereld debatteer je, je komt tot een besluit en ten slotte voer je dat besluit uit. Maar het kerndebat blijft hardnekkig de kop opsteken. Het stop nooit. De discussie wordt artificieel in leven gehouden; het is een discussie om de discussie geworden.

Iedereen weet dat kernenergie in België (voorlopig) dood is om tal van redenen. Maar het debat blijft leven. Zelfs als argumenten vakkundig één voor één weerlegd worden, dan worden er gewoon nieuwe verzonnen. Als self proclaimed experts met oplossingen komen die er geen blijken te zijn, dan worden gewoon nieuwe schijnoplossingen gezocht. 20 jaar geleden was die heilige graal kernfusie, vorig jaar nog thorium, nu plots SMR – kleine, modulaire reactoren.

Wat me nog het meest stoort, is dat experts vanuit een rechtvaardigheidsgevoel steeds in de pen kruipen om die onzin te ontkrachten. Dat heeft geen zin, want de weerlegde nonsens wordt bij de eerstvolgende gelegenheid toch opnieuw als waarheid geponeerd. Soms door nieuwe, vaak door dezelfde pleitbezorgers.

Onze experts zouden daar niet mee bezig moeten zijn. Die mensen moeten constructief werken aan de toekomst; aan betere en nog goedkopere zonnepanelen, aan solid state batterijen, aan marktmechanismen om flexibiliteit te organiseren.

Veel werk.

Te veel om je tijd te verdoen aan onzin.

— WARNING — PLOT TWIST —

Ik doe het niet. Ik schrijf niet het zoveelste opiniestuk om kwakkels te weerleggen of om valse profeten te ontmaskeren. Voor mij stopt het hier en liever kijk ik vooruit. Ik reik de hand aan constructieve experts die werken aan concrete oplossingen. Aan een slimme inkoopstrategie voor een flexibele waterstoffabriek, of een business plan voor CO2 captatie en opslag in de chemie, of een nieuw dynamisch tarief om de burger actief te betrekken in de behoefte aan flexibiliteit. Laat maar komen. Het is allemaal nodig.

Om de plot twist concreet gedaante te geven, wil ik direct inzoomen op dat laatste. Let op. De plot twist is vrij drastisch, want ik ga niet terug naar het geneuzel over het verleden. Hier begint gewoon een nieuw verhaal.

De kracht van de slimme meter

De digitale meter brengt flexibiliteit bij ieder van ons aan huis. Dit is een revolutie in de energiewereld. De burger als verbruiker en beheerder krijgt de touwtjes in handen om zijn gedrag bij te sturen en zelf impact te hebben op de factuur. Aan de andere kant biedt die dynamiek ook de mogelijkheid aan de overheid om gericht en actief het gedrag van mensen te sturen.

De leverancier zal zijn relatie met de klant moeten upgraden. Maar ook het regelgevend kader en de overheid moeten veel dynamischer werken.

Maar om het potentieel van die digitale meter te benutten, hebben leveranciers, regulatoren en de overheid nog heel wat werk en zullen ook wat heilige huisjes moeten sneuvelen.

Simulaties tonen aan dat mensen zelfs met weinig ingrijpende maatregelen tot tien procent op de stroomfactuur kunnen besparen door dynamisch hun verbruik af te stemmen op de markt. Je kan bijvoorbeeld je wasmachine laten draaien op het goedkoopste uur van de dag. Bij verdere elektrificatie wordt het besparingspotentieel groter.

Een elektrische warmtepomp werkt vaak met warmtebuffers zodat je verbruik gericht kan kiezen tijdens de uren met de laagste prijs. Laden van een elektrische wagen hoeft niet te starten bij thuiskomst, vaak net het duurste uur van de dag. De interactie met zonnepanelen kan ook dynamisch geoptimaliseerd worden. Stroom terugleveren kan je vermijden door verbruik af te stemmen op de eigen productie.

Om dat potentieel te ontginnen, moet er één en ander veranderen. Zo zal de leverancier zijn relatie met de klant moeten upgraden. Maar ook het regelgevend kader en de overheid moeten veel dynamischer werken.

Nieuwe rol voor energieleveranciers

De energieleverancier blijft een belangrijke schakel tussen burger en markt. Nu is de relatie tussen een leverancier en de klant statisch, passief en zelfs primitief. Men betaalt een maandelijks voorschot en jaarlijks volgt de afrekening. Met digitale meters kan dat veranderen.

Om het potentieel van de digitale meter naar de klant te brengen moeten leveranciers overstappen naar dynamische systemen om in real time met de klant te communiceren. Daardoor zullen datastromen toenemen met meer dan een factor 1000. Toch zullen die nieuwe systemen een game-changer zijn, en van levensbelang voor de leverancier.

Consumenten zijn erg mobiel; veranderen van energieleverancier was nog nooit zo laagdrempelig. Als je bij leverancier A tien procent of meer kan uitsparen omdat die dynamische diensten aanbiedt die leverancier B niet heeft, is de keuze snel gemaakt. Op termijn is het verhaal van leverancier B niet levensvatbaar.

Wat houdt dat dan in, die dynamische interactie met de klant?

Om te beginnen heb je tariefformules nodig die directe toegang bieden tot alle mogelijkheden van de groothandelsmarkt. Die markt werkt op uurbasis; dus dat is meteen de minimale tijdsschaal die je ook aan de klant moet aanbieden.

Daarnaast kan je de klant ook bijstaan en begeleiden in de keuzes. Dat kan passief met apps om marktgegevens op te volgen en verbruiksgedrag bij te sturen. Maar dat kan ook actief door apparaten (bijvoorbeeld warmtepompen, laadpalen, wasmachine, droogkast) rechtstreeks aan te sturen en de optimalisatie vanuit de leverancier te automatiseren. En dat moet voor iedereen toegankelijk zijn. Niet enkel de techneuten met alle snufjes, maar ook jan-met-de-pet die daar allemaal geen kaas van gegeten heeft.

Herziening regelgevend kader…

De uitdagingen van de energietransitie zijn niet gering.

Energieleveranciers hebben niet de beste reputatie. Denk maar aan misleidende tariefformules, creatieve deur-aan-deur verkopers of intransparante verlengingstarieven. Daarom kijken regulatoren nauwlettend toe en worden leveranciers vaak in een strak keurslijf gedwongen.

In de dynamische context hebben leveranciers meer flexibiliteit nodig om creatieve oplossingen te bieden waarmee de consument aan de slag kan. Maar uiteraard verandert de aard van het beestje niet, en zet dit systeem ook de deur open om de goedgelovige consument slimmer te misleiden. Regulatoren moeten dus ook kort op de bal spelen.

… en een dynamische overheid

Een groot stuk van de energiefactuur is de verantwoordelijkheid van de overheid. Denk maar aan btw, openbare dienstverplichting (ODV, dat is een deel van de factuur dat dient om de regionale politiek te financieren) en bijdragen voor groene stroom en warmtekrachtkoppeling.

Via deze componenten kan een overheid ook een signaal geven om te sturen. De uitdagingen van de energietransitie zijn niet gering. We zullen snel moeten overgaan naar een klimaatneutrale energievoorziening en er tegelijkertijd over waken dat de bevoorradingszekerheid op een aanvaardbaar niveau blijft.

De overheid kan een dynamisch signaal geven via de mogelijkheden van de digitale meter. Waarom bijvoorbeeld geen dynamische btw of variabele bijdragen voor openbare dienstverplichting? Bijdragen die laag (of misschien zelfs negatief) zijn op momenten waar stroom overvloedig beschikbaar is (bijvoorbeeld als er heel veel wind is), maar hoog op momenten van schaarste (bijvoorbeeld tijdens die donkere koude winterdagen zonder wind).

Op die manier kan je gedrag van consumenten sturen om het energiesysteem te ondersteunen en overinvestering in productiecapaciteit te vermijden.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Nog voorbeelden?

De dynamiek van de digitale meter en alle opportuniteiten die daardoor wakker geschud worden is maar één voorbeeld van wat er in de energietransitie op de plank ligt. Er is nog veel meer. Uitdagingen voor producenten van technologie, voor producenten, handelaren in energie en flexibiliteit, voor leveranciers van energie en energiediensten, voor kleine verbruikers en voor grote energie-intensieve bedrijven. Uitdagingen, met daaraan verbonden opportuniteiten. Maar ook bedreigingen voor hen die niets met die opportuniteiten doen.

Al die uitdagingen beginnen bij een goed beleid. Een beleid dat faciliteert om die opportuniteiten maximaal te benutten. Een beleid dat vanuit genomen beslissingen verder werkt.

De coalition of the willing staat tot uw dienst.

Kris Voorspools is zaakvoerder van 70GigaWatt Consulting

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.