Blauwe kaart voor hoogopgeleide migrant, rode kaart voor EU

Bart Staes

16 juni 2016
Opinie

Europees migratiebeleid steeds cynischer onder invloed van euroscepsis en extreemrechts

Blauwe kaart voor hoogopgeleide migrant, rode kaart voor EU

Blauwe kaart voor hoogopgeleide migrant, rode kaart voor EU
Blauwe kaart voor hoogopgeleide migrant, rode kaart voor EU

Ruim 10.000 vluchtelingen verdronken sinds 2014 op de Middellandse Zee. Dat aantal stijgt sinds begin 2016 sneller dan ooit tevoren. Toch wentelt het puissant rijke Europa zich hoe langer hoe meer in egocentrische zelfgenoegzaamheid, zegt Bart Staes. De EU glijdt onder invloed van eurosceptici en extreemrechts langzaam af richting een cynische, kille boekhouderskliek met steeds meer ranzige kantjes. Een emotionele reactie? Verdomme ja! Of mag politiek niet meer over moraliteit en mensen gaan?

Deze week presenteerde de Europese Commissie de voortgang over het transfereren van asielzoekers uit Griekenland naar andere landen. Ook maakte men de voortgang bekend van het zogeheten EU-Turkije akkoord dat ook voorziet in het - indirect - her vestigen van asielzoekers uit Griekenland. Wat hieruit opnieuw duidelijk wordt is dat het Europese antwoord op de migratiecrisis compleet dysfunctioneel is. Daar zijn niet zozeer de Europese instellingen verantwoordelijk voor - “Europa doet niks”, weet u wel? - maar wel een reeks Europese regeringen.

Slechts 5% van alle toezeggingen door Europese regeringen voor het hervestigen van asielzoekers uit Griekenland is ook nagekomen.

Zeker als je weet wat voor ellende het opgelegde besparingsbeleid heeft aangericht, en de inspanningen van een straatarm land als Griekenland inzake het opvangen van vluchtelingen, is het onwaarschijnlijk hoe traag de andere landen hun aandeel vluchtelingen opnemen. Slechts 5% van alle toezeggingen door Europese regeringen voor het hervestigen van asielzoekers uit Griekenland is ook nagekomen.

De weigering om te erkennen dat de zuidelijke grenzen van Europa ook onze grenzen zijn en het de facto afschaffen van Europese solidariteit is dé doodsteek voor de Europese samenwerking en het Europese project aan het worden.

Migratiepact als laatste redmiddel?

De Europese Commissie stelde op 7 juni 2016 ook haar nieuwe EU-migratiepact voor aan het Europees Parlement. De Commissie wil een Europees systeem voor de aanpak van migratie installeren én een wettelijke visaregeling voor hooggeschoolde migranten, de zogenaamde “blauwe kaart”. Met dit migratiepact wil de EU, naar analogie met de EU-Turkije deal, haar verantwoordelijkheid voor de wereldwijde vluchtelingencrisis van zich afschuiven naar derde, voornamelijk Afrikaanse, landen.

De kritiek op de EU-Turkije deal is terecht, maar nu wordt dat beleid dus uitgebreid naar deals met Afrikaanse landen. Hoewel Turkije inderdaad veel meer inspanningen levert dan de meeste EU-lidstaten, en wij hen wat dat betreft dus geen lessen te leren hebben, is het feitelijk wel zo dat de opvang van vluchtelingen in Turkije niet voldoet. Het land heeft nog niet alle protocollen van de Conventie van Genève getekend. De EU moet coherente, structurele oplossingen naar voor schuiven, maar maakt steeds dezelfde fouten. Waarom? Omdat de roep van populisten in de EU luider klinkt, en we dus denken migratie en vluchtelingen te moeten en kunnen tegenhouden tegen elke prijs. Als we niet van koers veranderen, kan dit dossier nachtmerrieachtige proporties aannemen.

De befaamde Europese, verlichte waarden als solidariteit en respect voor mensenrechten, gaan met elke verdronken vluchteling of migrant mee kopje onder.

De Turkije-deal zorgt helaas voor nog meer doden in de Middellandse Zee dan in de Egeïsche zee. We zien, zoals alom voorspeld, een verschuiving van de smokkelnetwerken en vluchtelingen via andere routes naar Europa. Is Staatssecretaris Theo Francken nog steeds tevreden over het geweldige succes van het pushback-beleid? Net als de Tsjechische minister Tomas Prouza, die deze week tevreden vaststelde dat de EU vandaag de facto het migratiebeleid van de vier Visegrad-landen (Tsjechië, Hongarije, Slowakije en Polen) uitvoert. Die landen verzetten zich met succes tegen het hervestigingsplan van vluchtelingen uit overvolle kampen in Griekenland en Italië.

De befaamde Europese, verlichte waarden als solidariteit en respect voor mensenrechten, gaan met elke verdronken vluchteling of migrant mee kopje onder. Vele van de partijen en lieden zoals Hongaars premier Victor Orban met macht in die landen, zijn lid van de Europese Volkspartij, de christelijke familie van de CD&V die toch bekend zouden moeten staan om hun (christelijke) waarden van solidariteit?

Al die collega-politici, die terecht stellen dat we onze grenzen niet open kunnen gooien voor iedereen, zwijgen zedig als je hen confronteert met het gebrek aan financiering voor de opvang van vluchtelingen in eigen regio. De UNHCR ontving tegen eind 2015 slechts 61% van de benodigde fondsen voor opvang van Syrische vluchtelingen in de regio, omdat de rijke landen hun beloften niet nakomen.

We zijn amper twee weken na de VN-top in Istanbul over humanitaire hulp waar VN-topman Ban Ki-moon bekend maakte dat ‘de Verenigde Naties nooit eerder in de geschiedenis zo veel noodhulp heeft moeten verlenen als vandaag én dat nooit eerder de bereidheid in de wereld om daar financieel aan bij te dragen zo klein is’. Van de 21 miljard dollar (18,7 miljard euro) die de VN dit jaar nodig hebben om alle humanitaire branden in de wereld te blussen, is tot op heden slechts 18 procent betaald.

De wereld brandt…

De wereld staat in brand maar Europese politieke leiders luisteren meer en meer naar de roep “om eigen volk eerst”. Denken we nu écht dat mensen in tijden van internet en massa-communicatie rustig in hun eigen regio blijven kreperen? Vinden we écht dat ouders in oorlog niet het recht hebben om op zoek te gaan naar een menswaardige toekomst voor hun kinderen?

De essentie is dat die rechtse-van-alle-gradaties politici vergeten tegelijkertijd in de spiegel te kijken en de structurele oorzaken die migratie veroorzaken aan te pakken. Dat is niet alleen onze schuld, maar nogal wat Europees en Westers beleid van de laatste decennia droeg en draagt keihard bij tot destabilisering van Afrikaanse landen en een groeiende migratiedruk.

De bekende factoren zijn: klimaatverandering en de gevolgen ervan voor landbouw en voedsel, wapenhandel en het faciliteren van corruptie en grootschalige kapitaalvlucht (130 miljard dollar per jaar, meer dan het volledige budget voor mondiale ontwikkelingshulp). Er zijn de handelsovereenkomsten die de EU met Afrikaanse landen afsluit (zoals de EPA’s) en vaak de duurzame ontwikkeling van die landen net in de weg staat. Er zijn de zeer luide echo’s van de door het Westen gecreëerde schuldenproblematiek en de daarop volgende drastische besparingsdictaten (tiens, un déjà-vu les Grecques?) onder de noemer van de “Washington consensus”. Er zijn de grote problemen rond landroof, investeringen die boeren van hun land verdrijven. Er is de eindeloze rush op grondstoffen, al aan de gang sinds koloniale tijden. Daar komen zogenaamd goed bedoelde internationale initiatieven als de “New Alliance for Food Secruity in Africa” bij, waarover het Europees parlement op initiatief van de Groenen deze week een vernietigend rapport goedkeurde.

… en de EU kruipt onder het branddeken bij gebrek aan water

De EU gaat voor kortetermijnoplossingen die helaas op langere termijn net nefast zullen zijn.

Gaat Europa iets doen aan al deze structurele oorzaken van armoede, bron van conflict en dus migratie? Nee. Integendeel. De EU wil de bestaande ontwikkelingsbudgetten inzetten om radeloze Afrikanen terug te duwen en gaat dus voor kortetermijnoplossingen die helaas op langere termijn net nefast zullen zijn.

De Europese Commissie wil op maat gemaakte afspraken met derde (lees: Afrikaanse) landen om migranten en vluchtelingen op weg naar hier tegen te houden en in ruil kan het partnerland aanspraak maken op financiering, gunstigere handelstarieven en een vrijer visumbeleid zoals de vluchtelingendeal tussen de EU en Turkije. De financiering hiervan zal grotendeels uit het budget voor ontwikkelingssamenwerking komen.

Dus pas als landen vluchtelingen en migranten op weg naar Europa tegenhouden, dan kunnen ze, als het aan de Europese Commissie ligt, nog aanspraak maken op ontwikkelingsgeld. Europees commissaris Timmermans – een sociaaldemocraat godbetert! – sprak van zogenaamde positieve (meer geld uit het Afrika Trust fund voor een beter grensbeheer) en negatieve prikkels (ontwikkelingshulp verlagen en handelssancties opleggen). Ontwikkelingssamenwerking is nochtans bedoeld om armoede te bestrijden, niet om onze grenzen mee te bewaken. Timmermans stelde onlangs bovendien zelf dat in het kader van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen ‘er geen excuus is om de 0,7% budgetnorm voor ontwikkelingssamenwerking niet te halen’. Bijna geen enkel EU-lidstaat haalt die norm vandaag. We zitten vandaag gemiddeld aan amper 0,4%…

De EU zakt moreel steeds dieper in het moeras en zal daar op de langere termijn het gelag voor betalen.

Ontwikkelingssamenwerking is er om landen te helpen om te ontsnappen aan armoede, om een economie op te bouwen. Dat staat in het verdrag van Lissabon. Maar wat de Europese Commissie hier voorstelt is puur misbruik van deze fondsen en ze haalt opnieuw geld weg bij de allerarmsten. De EU zakt moreel steeds dieper in het moeras en zal daar op de langere termijn het gelag voor betalen.

Op korte termijn kan deze nieuwe aanpak om vluchtelingen tegen te houden misschien werken, maar op lange termijn vergroot het net de instabiliteit van de landen in Afrika en het Midden-Oosten. De EU moet daarom – zoals ook 11.11.11 terecht stelt - zorgen dat er net méér geïnvesteerd wordt – en op een juiste wijze - in ontwikkelingshulp.

We moeten de oorzaken bestrijden waardoor mensen hun boeltje nemen en op de vlucht slaan. Die Afrikaanse landen moeten opnieuw hoop op wederopbouw krijgen en de mensen een perspectief bieden op een job, een huis, een beter leven in veiligheid. Om dat te bereiken moeten we net samenwerken met die derde landen, maar niet zoals de Commissie het nu voorstelt door onze verantwoordelijkheid uit te besteden aan landen waar mensenrechten niet gegarandeerd worden, zoals Eritrea en Somalië.

Blauwe kaart, rode kaart?

11.11.11 was begrijpelijk ontstemd dat de EU de nood aan veilige en legale migratiekanalen blijft ontkennen. Volgens Bogdan Vandenberghe biedt een goed migratie- en grenzenbeleid voldoende toegangswegen, voor mensen op de vlucht voor oorlog en vervolging, maar ook voor economische migranten. De aangekondigde upgrade van de blauwe kaart voor hoogopgeleide migranten zal ruim onvoldoende zijn.

We hebben in Europa nood aan een systeem van legale migratie, maar dan niet enkel voor hooggeschoolden of beperkt tot de hoge lonen. Dit veroorzaakt namelijk een brain drain in die derde landen, wat op lange termijn weer nefast is voor de verdere ontwikkeling. Daarnaast vlucht een groot deel van de mensen die hun leven op zee wagen voor de uitzichtloosheid in hun thuisland op zoek naar jobopportuniteiten in Europa. De EU zou legale routes moeten instellen voor lage en middelhoog geschoolde migranten die onze arbeidsmarkt ook kunnen versterken.

In plaats van te zoeken naar structurele oplossingen, besluit de Europese Commissie het Europese asiel- en migratiebeleid uit te besteden aan ontwikkelingslanden

Uit cijfers van de Internationale Migratieorganisatie (IOM) blijkt dat in de afgelopen maanden meer mensen zijn verdronken dan in dezelfde periode vorig jaar, toen er geen deal tussen de EU en Turkije was. In plaats van te zoeken naar structurele oplossingen, besluit de Europese Commissie het Europese asiel- en migratiebeleid uit te besteden aan ontwikkelingslanden die doorgaans zelf geen goede basisbescherming kunnen bieden aan vluchtelingen. Maar daarmee helpen we de vluchteling niet, de ontwikkelingslanden niet en al zeker onszelf niet wanneer we de Europese waarden in de uitverkoop zetten. Een rode kaart is hier op zijn plaats.

‘Dit is een extreem verontrustende dynamiek’, zei de UNHCR die al langer voor een alternatief beleid pleit om met de migratiedruk om te gaan, want ‘het gebeurt, ze stoppen niet, ze hebben een oplossing nodig opdat er niet meer levens verloren gaan’. Of gaan we weer accepteren dat er eerste klas (blanke) mensen en tweede klas (zwarte) mensen bestaan? Want dat is waar het de facto op neerkomt. Als dat opnieuw de norm wordt, dan bereiden we het recept voor niet minder dan voor oorlog, zoals Bob Marley ooit zong in het liedje War.

Bart Staes is Europees Parlementslid voor Groen.