China in de Zuid-Chinese Zee: ‘We geven geen duimbreed toe’

De Zuid-Chinese Zee beheerst het Zuidoost-Aziatische landschap en is een van de belangrijkste knooppunten voor de internationale en regionale handel.

Regionale frustraties kunnen er leiden tot een gewapend conflict. Dit zou zorgen voor een ontwrichtend effect dat over de hele wereld voelbaar is.

Aan de basis van de conflicten ligt onder meer het energie-intensieve karakter van de Zuidoost-Aziatische economieën.

Ook actoren zoals de Verenigde Staten, Japan en Rusland hebben belang bij een blijvende stabiliteit in de regio en mengen zich in de discussie. Daarnaast spelen ook Internationale rechtsprincipes zoals het non-interventiebeginsel en de vrijheid van doorvaart een rol in het steeds complexer wordende verhaal.

Chinese assertiviteit

In 2001 scheef Bernard Cole, verbonden aan de National War College in Washington D.C., dat de Chinese marine nog lang niet capabel was de dominante macht in Oost-Azië te zijn. In 2007 stuurde Cole zijn analyse echter bij.

‘De Zuid-Chinese Zee is Chinees grondgebied, we geven geen duimbreed toe’

‘Binnen een decennium zal de marine van de Chinese Volksbevrijdingsleger in toenemende mate in staat zijn om het bevel te voeren in de Zuid- en Oost-Chinese Zee.’ De Chinese moderniseringsdrift, een verregaande hervorming van het militair apparaat en een grotere assertiviteit lijken de auteur gelijk te geven.

‘De Zuid-Chinese Zee is Chinees grondgebied, we geven geen duimbreed toe’ is het opschrift dat sinds 2016 in het Chinese straatbeeld prijkt.

Het afgelopen jaar ondernam China steeds verdergaande pogingen om haar nationale belangen, waaronder territoriale integriteit en energiezekerheid, veilig te stellen.

Het gaat enerzijds om het beschermen van de toevoer van allerhande energiebronnen en anderzijds om het verzekeren van de toegang tot mogelijk energierijke gebieden en het ontginnen van de aanwezige natuurlijke rijkdommen.

Sterke maritieme macht

Het is duidelijk dat China erkent dat het een sterke aanwezigheid op de zeeën nodig heeft. De in 2012 verkozen Chinese president Xi Jinping stelt dan ook het uitbouwen van het land als een ‘sterke maritieme macht’ als doel.

Waar de nadruk traditioneel op het Chinese vasteland ligt, zetten de militaire hervormingen van 2016 de krijtlijnen uit voor een nieuw discours waar de marine voortaan op gelijke hoogte komt te staan als het leger, de luchtmacht en de raketmacht (het voormalige Tweede Artilleriekorps).

Een grotere politieke controle en een verbeterde mobiliteit zijn hier de voornaamste drijfveren.

Daarnaast worden de zeven militaire regio’s van China omgevormd tot vijf zogenaamde ‘Theater Commands’ (TC’s). Die TC’s staan in voor de algemene veiligheid in het hen toegewezen gebied.

Vooral de Zuidelijke en Oostelijke TC’s, met respectievelijk hoofdkwartieren in de steden Guangzhou en Nanjing, hebben een maritiem hinterland. Deze gebieden vormen dan ook het speerpunt voor de Chinese marine in de nabije en verre zeeën.

Containment en eilandketens

Het Chinese geo-spatiaal denken is een onderwerp dat vaak naar voren komt in de werken van Toshi Yoshihara van de U.S. Naval War College in Rhode Island. Volgens Yoshihara is de huidige maritieme strategie van China gebaseerd op de Amerikaanse containmentpolitiek van de vroege jaren vijftig.

De Amerikaanse aanwezigheid in Azië-Pacific vormt dan ook een keten die zich rond China sluit.

In het naoorlogse beleid van de Verenigde Staten was het indammen van het communisme namelijk een van de hoofddoelen. De Amerikaanse aanwezigheid in Azië-Pacific (in landen zoals Japan, Taiwan, de Filipijnen, enzovoort) vormt dan ook een keten die zich rond China sluit.

Ook de Rebalance to Asia (de voormalige Pivot to Asia) uit 2011 onder Barack Obama ziet een schijnbaar hernieuwde interesse van de Verenigde Staten in Azië-Pacific.

Het benadrukken van de status quo en het vrijwaren van de vrede en de vrijheid van doorvaart zijn hier de belangrijkste elementen. Voor China is de Rebalance een reden te meer om zich te wapenen tegen een mogelijke Amerikaanse interventie in de regio.

Militaire strategie

De Chinese maritieme strategie heeft echter een veel bredere opzet. In de ‘Studie van Strategie’ uit 2013 wordt door enkele Chinese militaire strategen een theoretische benadering gemaakt van de hedendaagse militaire strategie.

Opmerkelijk is het belang dat wordt gehecht aan het verwerven van effectieve controle binnen strategisch gelegen zones als de Zuid-Chinese Zee. Een dergelijke positionering laat immers een voorwaartse defensie van de nationale belangen toe.

De Chinese aanwezigheid op de verschillende eilanden en rotsformaties in de Zuid-Chinese Zee is hier niet onbelangrijk. Bovendien zijn de Chinese landwinningsactiviteiten tussen 2014 en 2016 en de daaropvolgende militarisering versterkende elementen.

Ondanks de uitspraak van het Permanent Hof voor Arbitrage in de zaak die de Filipijnen in 2013 aanspande, lijkt het erop dat China blijft streven naar een daadwerkelijke controle over het gebied. Zo voerde het chinese leger exact een week voor de uitspraak op 12 juli militaire oefeningen uit in het gebied in kwestie.

Glazen bol

De territoriale kwesties in de Zuid-Chinese Zee zijn brandend actueel. Dit wordt geïllustreerd door de ontwikkelingen die elkaar bijna dagelijks opvolgen.

De energietoevoer veiligstellen is een van de pijlers van de Chinese economie, en ook van levensbelang voor de Chinese regering zelf.

Het lijkt alsof Bernard Cole in 2007 in een bijna uitstekende glazen bol naar de jaren 2016-2017 keek.

Hoe de machtverhouding tussen de verschillende actoren zich in de komende maanden en jaren zal manifesteren, is nog niet duidelijk.

Voorlopig ziet het ernaar uit dat China actief zal blijven in de Zuid-Chinese Zee.

De energietoevoer veiligstellen is immers niet alleen een van de pijlers van de Chinese economie, maar is ook van levensbelang voor de Chinese regering zelf.

Het is afwachten hoe China haar overzeese aanwezigheid verder zal trachten uit te bouwen en hoe die Chinese macht zich zal uiten in verschillende componenten: de marine, de vissersvloot, de kustwacht.

Het volledige onderzoek van Axel Dessein kan je raadplegen in de Vlaamse ScriptieBank. Dessein nam met zijn scriptie deel aan de Vlaamse Scriptieprijs 2016.