'Cynisme rond voedselcrisis nauwelijks te overtreffen'

Het IMF en de Wereldbank staan al decennia lang voor een systematische vernietiging van de kleine boeren. Zo heeft het IMF de ontwikkelingslanden met zijn structuurplannen gedwongen hun landbouwproductie op de export te oriënteren en hun markt te openen voor goedkope invoer.
Uitgestrekte monoculturen hebben de landbouw voor de subsistentie (zodat de mensen zelf kunnen zorgen voor datgene wat ze nodig hebben om in hun dagelijks leven te voorzien) en de lokale markten verdrongen. Goedkope importproducten beroven de landbouwers uit het Zuiden van hun bestaansmidddelen.
Wereldbankvoorzitter Robert Zoellick verdient een speciale prijs voor dubbelhartigheid wanneer hij erover klaagt dat de voedselprijzen stijgen als gevolg van de klimaatverandering en de droogte. De Wereldbank draagt zelf bij aan de klimaatchaos door in Indië een gigantische steenkoolcentrale te financieren die de atmosfeer met 700 miljoen ton CO2 zal belasten.
Ook voor de actuele financiële crisis, die de voedselcrisis nog verscherpt zijn IMF en Wereldbank medeverantwoordelijk. Sinds de professionele speculanten geen grote winsten meer maken met aandelen, speculeren ze steeds meer met landbouwproducten. De armen betalen de prijs.
Attac bekritiseert bovendien het energiebeleid van de industrielanden. Een onmiddellijke stopzetting van de agrobusiness-boom is noodzakelijk, net zoals een ommekeer in het al zo lang door IMF en Wereldbank opgelegde economische model dat de natuurlijke hulpbronnen genadeloos exploiteert en de herverdeling van de welvaart buiten beschouwing laat.
In het licht van de wereldwijde dreiging van hongercrisissen zijn de 500 miljoen dollar die IMF en Wereldbank als onmiddellijke hulp beloofd hebben, ten hoogste een druppel op de hete plaat. In plaats van goedkope beloften eisen wij als critici van de neoliberale globalisering een grondige verandering van het internationale handels- en landbouwbeleid. Een wereldmarkt van levensmiddelen waarin enkel de Wall Marts, Carrefours en Nestlé’s van deze wereld kunnen bestaan, zal de hongercrisis nooit kunnen oplossen. We hebben een paradigmawissel nodig in de richting van de voedselsoevereiniteit.
In het bijzonder eist Attac:

• De ontwikkeling van regionale markten in de landen van het Zuiden en de behoeften van de lokale bevolking moeten eindelijk voorrang krijgen
• Er mogen geen exportsubsidies, ook geen verholen subsidies, meer toegekend worden voor landbouwproducten uit de EU-ruimte en de VS naar het Zuiden.
• Internationale verdragen moeten de ontwikkelingslanden de mogelijkheid bieden om de eigen landbouwmarkten af te schermen. Attac eist een stopzetting van de onderhandelingen over verregaande vrijhandelsakkoorden tussen de EU en de landen van het Zuiden.
• De EU moet haar doelstelling opgeven het agrobusiness-aandeel met tien procent te doen stijgen. Subsidies voor agrobusiness-plantages moeten verdwijnen.
• De reductie van het energieverbruik moet de belangrijkste doelstelling worden. Het stimuleren van energiebesparende technologie is even noodzakelijk als het organiseren  van  meer openbaar vervoer, minder vrachtverkeer, stimuleren van collectieve vormen van vervoer en het beperken van vliegverkeer o.a. door heffing van een kerosenetaks.
• Een mondiale fiscale herverdeling o.a. door de invoering van een Tobintaks. De Tobintaks, een minimale belasting op speculatieve transacties, is één van de oudste voorstellen voor een mondiale belasting. Het idee komt van James Tobin, Nobelprijswinnaar voor economie in 1981.
  
  Na de verbreking van de Bretton Woods akkoorden in de jaren ’70, stelde hij een ‘belasting op valutatransacties’ voor om de onberekenbaarheid en de instabiliteit van de financiële markten te voorkomen. Hij wou de overmatige liquiditeit verminderen en de kapitaalstromen op korte termijn afremmen. Dit idee is actueler dan ooit. Met het vrije kapitaalverkeer flitst er elke dag ongeveer 2500 miljard Euro elektronisch de wereld rond. Meer dan 90 % van dat flitskapitaal heeft niets te maken met de ‘reële economie’, dit is de aankoop en verkoop van goederen en diensten of met produktieve investeringen.
  
  Het is zuiver speculatief met als doel zo hoog mogelijke winsten te bereiken. Door grote geldhoeveelheden in te zetten, kan men op minieme wisselkoersverschillen ook snel miljoenen Euro rijker worden. De financiële crises van de voorbije decennia  hebben laten zien wat voor sociale drama’s daarvan het gevolg kunnen zijn. De kern van Tobin’s idee is dat met een kleine belasting van 0,1 % op deze financiële transacties, deze korte-termijnkapitaaltransacties worden ontmoedigd.
  
  UNCTAD, de VN-Conferentie voor Handel en Ontwikkeling, nam het idee in 1990 over en stelde dat een dergelijke belasting veel meer kon doen voor de werkgelegenheid in de wereld dan de toen - en nu - beleden inflatiebestrijding. Het is ook dit idee dat aan de basis ligt van ATTAC - Associatief netwerk voor een taks op financiële transacties - Ignacio Ramonet, ex-hoofredacteur van Le Monde Diplomatique, schreef in 1997 een artikel over de noodzakelijke ‘ontwapening van de markten’. Het netwerk  ATTAC werd in het leven geroepen, als antwoord op de vele reacties op dit artikel. Het speerpunt was de invoering van de Tobintaks. In Frankrijk werd het principe van de Tobintaks door het parlement goedgekeurd.

Speculatieve transacties

In België werd in 2004 een aangepaste en betere versie van de Tobintaks in het parlement goedgekeurd. Deze ‘Spahn-variant’ betekent dat er een kleine belasting - 0,02 % - per transactie kan worden geïnd. Van zodra de wisselkoersen zich buiten een (dynamische) bandbreedte gaan bewegen, wordt het percentage opgetrokken (tot 80 %) om speculatieve aanvallen te vermijden en de instabiliteit te beperken.
 Als instrument tegen speculatieve transacties is dit dan ook bijzonder efficiënt en het geeft de politieke instanties een mogelijkheid om te interveniëren op de financiële markt. Dit kan bijdragen tot een stabilisering van de wisselkoersen. De Belgische wet bepaalt echter ook dat het systeem pas in werking treedt wanneer alle landen van de Eurozone zijn toegetreden. Vandaar dat het belangrijk is nu andere landen ervan te overtuigen om ook een dergelijke wetgeving goed te keuren.
Met de discussie over de ‘millenniumdoelstellingen is het debat in een hogere versnelling gekomen. Maar men blijft als de dood voor het organiseren van structurele ingrepen in de financiële markten en doet liever aan “periodieke liefdadigheid” waardoor het pad geëffend wordt voor de mondiale weldoeners zoals Bono, Angelina Jolie en Bill Gates. De Tobintaks was in eerste instantie bedoeld als structurele maatregel voor de stabilisering van de financiële markten en voor het beperken van de volatiliteit als gevolg van speculatie. Die stabiliteit kan worden gezien als een mondiaal publiek goed. Het is duidelijk dat ook voor andere mondiale publieke goederen aan mondiale taksen kan worden gedacht.
Economische en sociale ontwikkeling, water en stroomvoorziening, een schoon milieu, sociale rechtvaardigheid, openbare diensten, betaalbaar voedsel, enz. De Tobintaks is een uitstekend instrument om te werken aan een structurele solidariteit van herverdeling tussen Noord en Zuid, van rijk naar arm. Het is vandaag het neoliberale beleid dat de armoede in de wereld, zoals in Afrika, doet toenemen. Vandaar dat de beweging voor mondiale rechtvaardigheid zich in eerste instantie tegen dat neoliberalisme verzet. En vandaar dat er maatregelen nodig zijn om de financiële dictatuur te doorbreken. De armen in de wereld hebben geen liefdadigheid maar wel een structurele herverdeling nodig.
Attac doet een oproep om in alle Europese landen een campagne te voeren voor de invoering van de Tobintaks. Meer dan wat ‘zand in de machine’ kan de Tobintaks zorgen voor meer stabiliteit. Het is een ‘Robin Hood’ taks, want het zijn de rijken die deze belasting voor de armen zullen moeten betalen. Het is een taks die zorgt voor meer mondiale fiscale rechtvaardigheid en mogelijkheden biedt voor een daadwerkelijk mondiaal democratisch beleid. In de strijd voor een ‘andere wereld’ is de Tobin taks een onmisbaar instrument om de democratische politiek te doen zegevieren op de dictatuur van de financiële markt. En dat betekent uiteindelijk een structurele aanpak van de honger, armoede en groeiende sociale ongelijkheid in de wereld.
Eric Goeman, Woordvoerder Attac Vlaanderen (www.attac.be)