Daarom is de bodem van onschatbare waarde

Gezonde bodems zijn in eerste instantie waardevol omdat ze cruciaal zijn voor de voedselzekerheid en de strijd tegen honger. We zijn echter niet enkel afhankelijk van de ondergrond voor de productie van voedsel, maar ook voor ons drinkwater. Gezonde ondergrond zorgt er verder ook voor dat het klimaat gereguleerd wordt. De bodem is immers in staat om meer CO2 op te slaan dan alle bossen in de wereld tezamen. Verder is de bodem onvervangbaar voor het behoud van de biodiversiteit: wist u dat twee derde van de soorten namelijk onder het aardoppervlak leeft?

Bodem onder stress

Erosie en vervuiling zetten de bodem onder druk. Wereldwijd gaat jaarlijks 24 miljard ton aan vruchtbare aarde verloren, voornamelijk door de uitbreiding van steden en infrastructuur. Ook slechte landbouwpraktijken zijn schuldig. Het vrije gebruik van meststoffen decimeert organismen in de bodem en verandert hun structuur. Het duurt duizenden jaren om vruchtbare grond te vormen, vandaag is een stortbui vaak genoeg om al het goede in de bodem gewoon weg te spoelen.

Het duurt millennia om vruchtbare grond te vormen

Op hetzelfde moment stijgt de wereldwijde vraag naar voedsel, veevoeder en biomassa voor brandstof. Dat doet de waarde van goede grond stijgen en dat ontsnapt niet aan de aandacht van internationale investeerders. Volgens een schatting van de Wereldbank krijgt 10 tot 30 procent van de landbouwgrond in de wereld, grond die ooit gebruikt werd door kleine boeren en inheemse bevolking, te maken met grootschalige investeringen.

Zo werd de strijd om landrechten voor individuen en gemeenschappen een kwestie van overleven voor grote delen van de wereld. Twintig procent van de gezinnen die getroffen worden door honger, heeft geen toegang tot land, vijftig procent van de mensen die tekort aan voedsel ervaren, zijn kleine boeren.

Veevoeder en biobrandstof

Het gebruik van vruchtbare grond voor vleesproductie is pure verspilling

In Europa zijn we onze landbouwgrond al lang ontgroeid en startten op grote schaal met de import uit het Zuiden. Enkel en alleen al voor het veevoeder dat de Europese Unie (EU) nodig heeft om aan zijn vleesconsumptie te voldoen, is in Brazilië landbouwgrond nodig ter grootte van het Verenigd Koninkrijk. Als elke wereldburger evenveel vlees zou eten als de gemiddelde Europeaan, dan, zou 80 procent van de landbouwgrond wereldwijd nodig zijn voor de productie ervan, tegenover de 33 procent die daar vandaag voor wordt ingezet. En om even duidelijk te stellen: het feit dat 100 calorieën veevoeder slechts 30 calorieën vlees voortbrengen maakt het duidelijk: het gebruik van vruchtbare grond hiervoor is pure verspilling.

Ook de biobrandstoffen die veel regeringen als alternatief voor fossiele brandstoffen voorstellen in het kader van een “groene groei”, en die als eis vervat liggen in het 2030 Raamwerk voor Klimaat en Energie van de EU, hebben 70 miljoen hectare land nodig, een gebied groter dan Frankrijk.

Traditionele landbouwkennis

De bodem beschermen ondermijnt de welvaart niet, integendeel. Duurzame bodembescherming zal de inkomsten uit landbouw juist boosten, vooral voor kleinere boeren. Gewasdiversificatie, recyclage en bodembedekking kunnen bijdragen aan een optimale ondergrond die meteen ook in staat is tot goed watermanagement.

Een studie uit 2006 over de zogenoemde agro-ecologie, gebaseerd op traditionele landbouwkennis en -ervaring , onderzocht 286 duurzame landbouwprojecten in 57 landen en concludeerde dat het rendement met een gemiddelde van 79 procent was gestegen.

Ondanks het bewezen succes van zulke methoden is het gebruik van synthetische meststof met een factor van meer dan vijf gestegen de laatste 50 jaar. Veel Afrikaanse regeringen geven tot 60 procent van hun landbouwbudgetten uit om kunstmeststof te subsidiëren.

Machtige mestproducenten

Vooral in tropische gebieden leidt het gebruik van die producten tot de verwoesting van de bodem en het verlies aan biodiversiteit (en in het verlengde van de ecosystemen in oceanen waar restanten van kunstmest uiteindelijk in terechtkomen). Hun belangrijkste bestanddeel, stikstof, kan biologisch en duurzaam geproduceerd worden, maar dat zou ingaan tegen de belangen van een handvol machtige mestproducenten en -distributeurs.

Beleidsmakers zouden zich moeten bezighouden met de vraag hoe we hongersnood voor armen kunnen voorkomen terwijl we de bodem beschermen. Hopelijk biedt het Internationale jaar van de Bodem een opportuniteit om deze vraag te beantwoorden en agro-ecologische productie werkelijk te gaan promoten.

Barbara Unmüssig is voorzitter van de Heinrich Böll Foundation. © Project Syndicate