“‘'De anarchie groeit terwijl de wereldorde sterft'’

We zien het niet alleen in Syrië, met al het menselijke lijden dat zich uitspreidt naar de hele regio. We zien het ook in Nigeria, waar Boko Haram al 2500 mensen heeft gedood en anderhalf miljoen mensen heeft verjaagd. In de Centraal Afrikaanse Republiek lukt het de overheid niet eens om in de hoofdstad haar gezag te vestigen. De Taliban in Afghanistan is nog lang niet verslagen. Zo’n 1700 clans en milities strijden om de macht in Libië. Er zijn veertig gewapende groepen die rondtrekken in Oost-Congo. En de lijst gaat door.

Humanitaire organisaties proberen hiermee om te gaan, maar hebben te weinig middelen. Bovendien zijn ze helemaal opgezet met het oog op afgebakende internationale conflicten. Ze weten zich niet goed raad met deze chaotische, langdurige binnenlandse conflicten.

Deskundigen zijn verdeeld over drie scholen, met elk een eigen verklaring voor de ontwikkelingen. De eerste legt de nadruk op de interne strijd in de islamitische wereld, en vergelijkt het met de Reformatie die een half millennium geleden heel Europa deed samentrekken. Er wordt veel gesproken over het gevaar van IS voor het Westen, maar desondanks is het vooral, zoals Pakistaans journalist Ahmed Rashid verwoordt, ‘een oorlog binnen de Islam: een conflict van de Soenni tegen de Shia, en ook een oorlog van soennitische extremisten tegen meer gematigde moslims.’

Zuid-Soedan

In plaats van homogenisering laten lokale etnische, politieke en religieuze identiteiten zich steeds sterker gelden.

Toch is dit geen voldoende verklaring voor de anarchie die we zien in een plaats als Zuid-Soedan, waar elf miljoen mensen drie jaar geleden onafhankelijkheid kregen na een bittere strijd. Anderhalf miljoen van hen zijn nu ontworteld, wat niets te maken heeft met de Islam, maar alles met een strijd die langs etnische lijnen wordt gevoerd over de grondstoffen.

Minstens twee factoren zijn cruciaal voor het begrijpen van de acute crisis in dertig, veertig staten tegenwoordig. De eerste is dat er een andere kant zit aan de medaille van globalisering: in plaats van homogenisering laten lokale etnische, politieke en religieuze identiteiten zich steeds sterker gelden.

Daarnaast slagen steeds meer overheden er niet meer in om deze groepen op een vreedzame manier bijeen te houden. Hun politieke systemen zijn te broos, hun bevolking te arm en hun buren te bemoeizuchtig, waardoor het de leiders niet lukt om de macht te delen en te voorzien in de behoeften van de mensen.

Maar er is nog een andere factor die maakt dat ernstige crises niet goed worden aangepakt. En dat is de zwakke en verdeelde internationale gemeenschap. In de Koude Oorlog was er polarisatie en geweld, maar ook een bepaalde orde. We moeten daar niet naar terugverlangen, maar moeten wel inzien wat de consequenties zijn van het vacuüm dat daarvoor in de plaats is gekomen. De wereld is niet meer in staat om effectief samen te werken.

Ebola

Neem de ebola-epidemie in West-Afrika. Door het langzame en zwakke internationale antwoord werden de zwaarste lasten gedragen door lokale gemeenschapsinitiatieven. Daardoor was het aantal slachtoffers veel hoger dan nodig.

Het grotere plaatje toont internationale instellingen die worden belaagd door tegengestelde eisen en nationale prioriteiten. Ze willen helemaal niet te veel, zoals vaak van de EU en de VN wordt gezegd, integendeel, ze proberen te overleven temidden van vastgeroeste nationale posities. Samen met de zwakke structuren in fragiele staten is dit een recept voor chaos.

De humanitaire sector probeert haar eigen werk telkens te verbeteren. Maar desondanks, al kunnen we misschien het sterven vertragen, kunnen we het doden niet stoppen. Dat is een uitdaging voor mondiale politiek. Een uitdaging van prioriteiten, organisatie en waarden.

David Miliband is het hoofd van de International Rescue Committee en was minister van Buitenlandse Zaken in het Verenigd Koninkrijk van 2007 tot 2010. © Project Syndicate