De conferentiewatcher [blog]

Toen ik me op de verre uithoek van de tafel begon te installeren, probeerden de wereldberoemde “collega’s” me te verdrijven met de mededeling dat zij moesten wérken en dus niet gestoord konden worden door de aanwezigheid van aliens aan de tafel. Het is niet ongewoon dat je als journalist moet worstelen om werkruimte, maar het bezettingsgedrag van de Amerikanen wierp een onaangename schaduw vooruit op een conferentie die vooral zou focussen op het overdragen van verantwoordelijkheid van de westerse landen aan de Afghaanse regering en samenleving.
De Afghanisering van Afghanistan, daar ging het dus over in Londen. Bijna alsof het Westen een stuk van zijn eigen grondgebied zou overdragen aan een behoeftige stam die zo eindelijk, na decennia of misschien wel millennia van verbanning, een eigen thuis zou krijgen. De internationale gemeenschap toont zich van haar meest grootmoedige kant, de Afghanen reageren met dankbaarheid en volle verantwoordelijkheidszin.
Dat fantasme staat natuurlijk mijlen ver af van de historische werkelijkheid. De Afghanen wonen al die millennia in hetzelfde land, hun land: met hun bergen, hun valleien, hun vierkantsboerderijen, hun stoffige steden, hun onveilige wegen. Alleen werd dat grondgebied een klein decennium geleden ingenomen door bevrijders die de gewoonte hebben eerst hun eigen vlag te planten, dan de inboorlingen als indringers te beschouwen en ten slotte de termen voor een terugkeer naar soevereiniteit te dicteren alsof het om een genademaatregel gaat.
In alle eerlijkheid moet ik daaraan toevoegen ook dat het Afghanistan van de Afghanen niet een onveranderlijk vaderland is, maar ook een oorlogsland. Een papaverland, een onbarmhartig traditieland, een hongerland, een mannenland. De Navo heeft geen arcadisch paradijs bezet, maar een land dat door krijgsheren en doctrinaire dictators verscheurd werd en dat gebukt ging onder een diep verankerde verdeeldheid tusen clans, tribale groepen en families. Een eenentwintigste eeuw zonder westerse inmenging zou in Afghanistan wellicht geen gouden eeuw van culturele innovatie en economische groei inluiden, maar een proces van gewelddadige fractiestrijd in gang zetten dat we node zouden gadeslaan.
De conferentie, dus. Dat is zoals meestal een oefening in Indonesisch schaduwtoneel, waarbij de figuren die je ziet verschijnen niet de personen zijn die spreken, en waarbij de kleuren van de handpoppen in een eenzijdig zwart-witte tegenstelling veranderen achter een felverlicht scherm. De aanwezigheid van hoogwaardigheidsbekleders is alleen vereist om de eindtekst internationale legitimiteit te verlenen. Van Oost en West, van Noord en Zuid komen ze af op het verleidelijke licht van de camera’s en bevestigen ze de keuzes die in de kleine cenakels van de wereldmacht gemaakt allang vastgelegd zijn. Tot zo ver het spektakel.
De informatieverstrekking door de organiserende Britse overheid was van een zelden gezien niveau. Tot diep in de namiddag was de enige tekst die de conferentiesite ter beschikbaar stelde de openingsspeech van de Britse premier Gordon Brown. De aandachtspunten van Ban Ki-Moon? De lange toespraak van Hamid Karzai? De standpunten van de verschillende Afghaanse ministers die aanwezig waren? Vergeet het. So much for Afghanisation.
De live streaming sectie van de website bleef -ook na de afsluitende persconferentie door David Miliband, Kai Eide en Rangin Spanta- de aankomst van de deelnemers uitzenden. Acht uur na de feiten. In uitgesteld relais, heette dat in het decennium toen de staatstelevisie nog niet eens bespot werd.
Achter de schermen, zonder de camera’s, waren de stralende glimlach en het stalen optimisme verder zoek dan de miljarden euro’s die de voorbije acht jaar voor heropbouw en ontwikkeling hadden moeten zorgen. Hamid Karzai verzilverde zijn positie als verguisde-leider-zonder-alternatief genadeloos door minstens 140 miljoen dollar bijkomende middelen voor civiele projecten af te dwingen, naast de tienduizenden bijkomende soldaten die zijn corrupte en frauduleuze regime nog eens vijf jaar overeind moeten houden.
Hillary Clinton was niet in Londen om steun te betuigen aan Afghanistan, maar om steun te verzamelen voor de verharde positie tegen Iran. De volgende oorlog? Niet noodzakelijk. Teheran kan zich ook preventief overgeven. Of de Iraanse samenleving kan zelf het autoritaire, corrupte en frauduleuze regime omverwerpen. Er zijn meerdere scenario’s denkbaar. Maar Washington wil voorbereid zijn op alle mogelijkheden, ook op de kans dat de regimewissel niet plaatsvindt of niet naar hun zin verloopt.
Steven Vanackere, de vertegenwoordiger van het koninkrijk aan de Noordzee (niet datgene met de intelligente prinsen en ook niet dat met de overspelige prinsen -denken wij), was in Londen om te luisteren. Om de consensus op te pikken. Om onze steun te betuigen. De wereld was alweer onder de indruk. De Belgische regering schakelt resoluut over van de kracht van Japanse haikoes op de even oriëntaalse kunst van zwijgend buigen. Wij stellen de rampzalige strategie niet in vraag. Wij weigeren niet bij te dragen aan een bijzonder twijfelachtige coalitie. Wij gooien geen zand in het raderwerk van een geldverslindende, uitzichtloze militaire aanwezigheid. Wij hopen alleen dat er geen Belgen sneuvelen. Dat is allemaal niet heldhaftig, maar echte helden getuigen natuurlijk zelden. Dat bleek nog eens de dag na de conferentie, toen Tony Blair kwam getuigen over zijn beslissing om Irak binnen te vallen. Zijn ongeschonden overtuiging is een oranje knipperlicht voor al wie geneigd is de feitelijke belangen achter beleidskeuzes te aanzien voor de schone intenties waarmee machthebbers zo nu en dan staan vendelzwaaien.
Terug naar de Amerikaanse perskolonie. Onder de grime van het CNN-anker dat tegen mijn schenen zat aan te schurken, zat een fijne vrouw verborgen. De man die ’s ochtends onverschokken het bevrijde grondgebied verdedigde, heb ik van de hele dag geen sodemieter zien uitrichten. Of toch. Hij heeft zijn jas van de ene stoel naar de andere gedragen. Hij heeft koffie gedronken. Hij stuurde mensen wandelen. En hij heeft ongetwijfeld naar zijn royale loon ook een dagvergoeding en een gevarenpremie opgestreken. Een internationale conferentie zou een uitstekende plek kunnen zijn om nieuwe contacte n te maken, informatie uit te wisselen, stappen vooruit te zetten en vooroordelen af te zweren.  ij gebrek aan al die fraaie vooruitzichten bood de orgnisater een lekker stuk chocoladetaart aan. In een plastic doosje. So much for climate consciousness.