“‘De corona-aanpak evalueren doen we met alle betrokkenen in dit unieke "experiment"’

CC Pete Linforth / Pixabay

Een grootschalig experiment “op zoek naar veerkracht in afwezigheid van een blauwdruk”. Zo zou je het verloop van COVID-19 in België kunnen omschrijven. Nu de coronamaatregelen stilaan gelost worden, de terrasjes weer vollopen en we de zomervakantie in het binnenland, en op bepaalde plekken zelfs het buitenland, bijna kunnen proeven, is het dringend tijd voor een evaluatie en onderzoek over de aanpak en de gevolgen van dit experiment in onze samenleving. We moeten immers snel de nodige lessen trekken om veerkrachtig te kunnen inspelen op toekomstige uitdagingen.

We moeten lessen trekken om veerkrachtig te kunnen inspelen op toekomstige uitdagingen

Het is de eerste keer in de naoorlogse periode dat we als samenleving met dergelijk grote en allesomvattende uitdaging als het coronavirus geconfronteerd werden. Onze gezondheidszorg, ons werk, onze sociale relaties, ons welzijn, … vrijwel alles werd beïnvloed door het virus. Er was geen duidelijk uitgestippeld plan om te volgen. A la guerre comme à la guerre.

Al doende ontstond er voortschrijdend inzicht en werd de communicatie aangepast. Vanuit ons kot zag de wereld er enkele maanden helemaal anders uit. Iedereen heeft, op zijn of haar manier, ervaringen opgedaan in de confrontatie met COVID-19. Deze ervaringen zijn van cruciaal belang in de evaluatie willen we in onze toekomst veerkrachtig voor de dag kunnen komen.

Hoewel velen aan welverdiende rust toe zijn, kunnen we aldus niet op onze lauweren rusten

Hoewel velen aan welverdiende rust toe zijn, kunnen we aldus niet op onze lauweren rusten. We horen het niet graag, maar het virus is immers nog niet weg. Mogelijks komt er nog een tweede golf op ons af en we weten ook niet of er een vaccin zal zijn. De kans is bovendien reëel dat we met een nieuwe, al dan niet vergelijkbare, uitdaging geconfronteerd zullen worden in de toekomst.

We moeten dan ook nu leren van de ervaringen die nog fris in het geheugen zitten. Een onafhankelijke maatschappelijke evaluatie dringt zich op. Zoals bij ieder experiment liepen er dingen goed en minder goed, werd er bijgestuurd en roepen sommige elementen bijkomende vragen op.

“Achteraf is alles makkelijker dan wanneer men er voor staat”: die uitspraak werd in talkshows en bij social media discussies al ingezet ter verdediging van het gekozen beleid bij kritische vragen. Dat gaat echter voorbij aan de essentie: we moeten nu leren uit onze ervaring!

Het Europees Centrum voor ziektepreventie- en bestrijding (ECDC) adviseert landen om een tussentijdse reflectie uit te voeren naar de aanpak van de pandemie. Wat ging precies goed en waarom? Wat liep minder goed en hoe kunnen we dit in de toekomst beter aanpakken ? Wij stellen dat enkel door middel van een volwaardige participatieve, onafhankelijke en multidisciplinaire evaluatie de nodige, gedragen lessen getrokken kunnen worden om onze samenleving veerkrachtig te maken voor toekomstige uitdagingen. Hierbij formuleren we alvast drie aanbevelingen.

1. De evaluatie vraagt een gecoördineerde aanpak en afstemming over alle politieke niveaus heen. Dit in naam van vergelijkbaarheid van de resultaten, een noodzakelijk globaal zicht op het gebeuren en de  gebruikte processen, maar bovenal ook omwille van het efficiënt inzetten van de reeds schaarse middelen die beschikbaar zijn. We merken immers op dat diverse, bovenal versnipperde, initiatieven werden/worden gelanceerd.

2. Een multistakeholder governance perspectief, namelijk  het volwaardig multidisciplinair werken en alle betrokken partijen actief aan bod laten komen, lijkt ons een primordiaal element voor een succesvolle evaluatie van het experiment. Dat betekent dat ook u als burger, die dit experiment tenslotte vanop de eerste rij meemaakte, moet kunnen participeren en meebouwen aan de evaluatie. Bijzondere aandacht dient te gaan naar kwetsbare groepen die niet zo makkelijk aan het woord komen in deze debatten. Hier denken we aan consultatierondes met de bevolking en kwetsbare groepen maar ook aan penetratietests.

3. Om beter voorbereid te zijn aan de volgende start, moeten we bovenal leren. Nieuwe, onvertrouwde situaties leggen opportuniteiten bloot, vanzelfsprekendheden die in een veranderde context misschien niet meer werken, en deze dienen we ten volle te grijpen. Polariseren en beschuldigen gaan voorbij aan dit doel.

We vragen dat de beleidsmakers een volwaardige participatieve, onafhankelijke en multidisciplinaire evaluatie mogelijk maken. Zodat het nieuwe normaal ons niet opnieuw verrast en pakt in snelheid.

Reeds mede ondertekend door een groeiende lijst aan ondersteuners (in alfabetische volgorde):

• Adélaïde Blavier — Psychotraumatologie et Psychologie Légale Université de Liège

• Alexis Dewaele — professor, PSYNC consortium Universiteit Gent

• Anita Cautaers — directeur CAW

• Ann DeSmet — Professor ULB

• Anneleen Kiekens — doctoraatstudent KU Leuven

• Anne-Marie Etienne — professor gezondheidspsychologie Université de Liège

• David de Vaal — algemeen coördinator Netwerk tegen armoede

• Frédérique Van Leuven — Psychiater mobile team 2a Région du Centre en psychiatrisch centrum Saint-Bernard, Manage

• Gijs Mommerency — Klinisch psycholoog UZ Gent

• Gwendolyn Portzky — directeur Vlaams Expertisecentrum Suïcidepreventie, Universiteit Gent

• Hanne Geukens — Welzijnsschakels VZW

• Ikrame Kastit — coördinator Uit de marge vzw

• Karen Phalet — hoogleraar, KU Leuven

• Koen Lowet — gedelegeerd bestuurder Vlaamse Vereniging van Klinisch Psychologen

• Koen Peeters — professor Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen

• Koen Trappeniers — directeur Welzijnszorg vzw

• Lode Godderis — arbeidsgeneeskunde Professor KU Leuven

• Marc Calmeyn — psychiater psychotherapeut privé-praktijk ‘Merkemveld’ Loppem Zedelgem

• Marc Van Ranst — professor KU Leuven

• Maxiem Depypere — Wolffpack branding

• Maya Ronse — onderzoeker Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen

• Nele Van den Cruyce — post-doctoraal onderzoeker health&wellbeing VUB

• Olivier Klein — Hoogleraar Sociale Psychologie Université Libre de Bruxelles

• Peter Adriaenssens — jeugdpsychiater proffesor KU Leuven

• Ria Plasschaert — voorzitter De Kolibrie vzw

• Sarah Bal — professor klinisch Psycholoog kinder en jeugdpsychiatrie UZ Gent

• Sara Vercauteren — communicatie expert en auteur

• Stephan Van den Broucke — gewoon hoogleraar Université catholique de Louvain

• Stéphane Camut — Conseiller académique Collège d’ergothérapie de Bruxelles

• Tom Dierckx — Directeur Formaat Jeugdhuiswerk Vlaanderen

• Vincent Yzerbyt — Hoogleraar Sociale Psychologie, Université catholique de Louvain

• Wouter Vanbellingen — directeur integratiepact vzw

• Yasmien Naciri — voorzitter Fleks vzw  en Amana vzw