De toekomst van conflicten: 4 dingen om in de gaten te houden in 2023

‘Als we conflicten beter begrijpen, kunnen vredesoplossingen concreter en effectiever zijn’

© Search for Common Ground

2023 wordt een uitdagend jaar voor de bestrijding van conflicten, schrijft Charline Burton van de ngo Search for Common Ground. Maar als we beter begrijpen welke dynamieken er spelen en welke groepen niet over het hoofd mogen gezien worden, kunnen vredesoplossingen concreter en effectiever zijn.

2023 startte net zoals het vorige jaar eindigde: met verwoestende raketaanvallen op Oekraïne, de Taliban die in Afghanistan verder gaat met het drastisch inperken van vrouwenrechten en aanhoudend geweld en polarisatie in Oost-Congo.

Naast afgebakende regionale conflicten zien we ook grensoverschrijdende dynamieken die het conflictlandschap afgelopen jaar al bepaalden en in 2023 alleen maar zullen toenemen. Zo vergroot de klimaatverandering de wedijver om natuurlijke grondstoffen, terwijl technologische veranderingen de sociale orde wijzigen en sociale media worden ingezet om onrust te zaaien. 

Het wordt een uitdagend jaar, zoveel is zeker. Maar als we beter begrijpen welke dynamieken er spelen, welke trends hun opmars maken en welke groepen niet over het hoofd mogen gezien worden, kunnen vredesoplossingen concreter en hopelijk effectiever zijn.

Met Search for Common Ground leggen we ons toe op conflictoplossing en vredesopbouw met tientallen jaren ervaring in het omvormen van gewelddadige conflicten in meer dan 30 landen. In 2023 zullen deze vier thema’s alvast hoog op onze agenda staan. 

1. Digitale conflicten 

Recente ontwikkelingen in digitale technologieën hebben steeds meer invloed op conflicten wereldwijd. Het strategische en tactische gebruik ervan — bijvoorbeeld het gecoördineerd verspreiden van haatboodschappen en nepnieuws via sociale media — veroorzaakt onrust in de maatschappij en versterkt polarisatie.

Het gevaar van nepnieuws is dat onwaarheden voor waarheden worden aangenomen en dit vormt op termijn een bedreiging voor onze democratie.

Het gevaar van nepnieuws is dat onwaarheden voor waarheden worden aangenomen en dit vormt op termijn een bedreiging voor onze democratie. Enerzijds worden conflicten niet alleen vaker online beslecht, bovendien verschuiven ze vroeg of laat naar de echte wereld waardoor het risico op geweld toeneemt. In Ethiopië bijvoorbeeld zagen we hoe berichten op sociale media eind 2021 en begin 2022 het etnische geweld aanwakkerden.   

Maar tegelijkertijd bieden ontwikkelingen op het gebied van digitale technologieën ook opportuniteiten voor iedereen die stereotypen wil doorbreken, de dialoog wil aangaan. Als peacebuilders ontwikkelden we een toolkit die praktische handvaten biedt over hoe digitale tools kunnen worden ingezet om vrede te bereiken. Onder meer naar aanloop van de verkiezingen in Kenia in augustus 2022 analyseerden onze collega’s aandachtig wat er verscheen op sociale media om de vinger aan de pols te houden en tendensen te kunnen opsporen.

Deze specifieke aanpak (social media listening) hielp om online trends, woordgebruik, enzovoort te identificeren en eventuele conflicten te voorspellen. Via diezelfde platformen en sociale media werden tegelijkertijd praktische tips gedeeld om fake news te herkennen, hoe om te gaan met haatboodschappen, enzovoort.

Deze boodschappen hielpen om de verspreiding van foutieve informatie te minimaliseren wat leidde tot een rustiger klimaat rond de verkiezingen. Lessen die we meenemen en die in 2023 goed van pas zullen komen bij onder meer de verkiezingen in DR Congo, Nigeria of bij de onderhandelingen over vrede in Myanmar. 

2. De klimaatverandering wakkert conflicten aan 

Van waterschaarste in Jemen, over discussies over landrechten in Rwanda tot grootschalige mensenrechtenschendingen tijdens mijnontginning in DR Congo. We zien en horen dagelijks verhalen over spanningen die uitmonden in conflicten aangedreven door klimaatgerelateerde problemen.

De afgelopen eeuw werden tot 20 procent van alle gewapende conflicten beïnvloed door de klimaatverandering en dit aantal zal de komende jaren alleen maar toenemen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
In de Sahel of Nigeria bijvoorbeeld leiden veranderende regenpatronen tot langer durende periodes van droogte. Dit heeft tot gevolg dat er minder vruchtbare grond beschikbaar is. Rondtrekkende veetelers moeten steeds verder trekken om hun kuddes te laten grazen en concurreren met landbouwers die vaak hetzelfde stuk land in gedachte hebben om groenten of granen op te telen. Dodelijke conflicten over betwist land zijn in die regio het afgelopen decennia sterk toegenomen. 

Zulke gevallen van geweld zien we overal opduiken. De context is steeds anders, de concrete aanleiding kan verschillen, maar de aanvullende oorzaken zijn dezelfde: veranderende klimatologische verschijnselen. De afgelopen eeuw werden tot 20 procent van alle gewapende conflicten beïnvloed door de klimaatverandering en dit aantal zal de komende jaren alleen maar toenemen.

En daarbij zijn de armste en meest kwetsbare landen de grootste slachtoffers. Over etnische, politieke, religieuze en andere scheidslijnen heen is het belangrijk dat iedereen zijn zegje kan doen bij het vinden van politieke oplossingen voor het beheer van natuurlijke grondstoffen. Search for Common Ground zal daarom bij de Europese en Belgische beleidsmakers blijven aandringen opdat de klimaattransitie “conflictvrij” verloopt. Met andere woorden, de groene transitie en de rush op grondstoffen mag geen conflicten aanwakkeren, noch in België, noch elders in de wereld.  

3. Religie kan verdelen, maar ook samenbrengen 

De rol van religie in een oorlog of conflict wordt veel te vaak simplistisch voorgesteld: als dé bron van geweld. Er is vooral oog voor de verdeeldheid en het slachtofferschap. Maar Bovendien is religie is niet de belangrijkste oorzaak van het merendeel van onze hedendaagse oorlogen. Waarom dit thema dan zo hooreligie kan ook net een uitweg bieden bij conflicten.g op de agenda plaatsen? Wel, de meeste gewapende conflicten hebben namelijk een religieuze dimensie en dit aantal gaat in stijgende lijn.

Religie kan ook net een uitweg bieden bij conflicten.

Als je bovendien weet dat volgens het Pew Research Center zes van de zeven miljard mensen wereldwijd zich identificeert als lid van een religieuze gemeenschap kan religie moeilijk los worden gezien van conflicten. Wanneer mensen in een conflict het gevoel hebben dat hun diepgewortelde religieuze identiteit wordt aangevallen, zullen zij zich terugtrekken in hun gemeenschap, de wereld zien als “wij versus zij” en bijgevolg schendingen van mensenrechten of geweld rechtvaardigen. Dit is precies wat we vorig jaar zagen in Afghanistan, Nigeria of Mali.

Landen waar de zogenoemde Freedom of Thought, Conscience, Religion or Belief beschermd wordt daarentegen, hebben minder kans op gewapende conflicten. Reden te meer om aandacht aan dit onderwerp te blijven besteden. Of het nu gaat om het bezoek van de paus in februari aan DR Congo, de rol die religieuze leiders kunnen spelen om vrouwen in Afghanistan weer toegang te geven tot onderwijs of religieuze actoren die oproepen tot geweldloze verkiezingen in een van de 26 Afrikaanse landen die in 2023 naar de stembus trekken. In 2023 zullen wij ons blijven richten op religie als vredeskracht.

4. Jongeren zijn geen passieve slachtoffers, maar actieve changemakers 

Wanneer het gaat over jongeren en conflicten duiken twee narratieven op. Enerzijds worden jongeren als weerloze slachtoffers voorgesteld. Anderzijds worden jongeren vaak afgeschild als herrieschoppers en een deel van het radicaliseringprobleem. En uiteraard zijn er jongeren die zich aansluiten bij gewapende groeperingen. Maar daar staat tegenover dat ze een ongelooflijke kracht hebben om vrede te stichten, kloven te overbruggen en oplossingen te ontwikkelen. 

Jongeren hebben een ongelooflijke kracht om vrede te stichten, kloven te overbruggen en oplossingen te ontwikkelen. 

We laten hen graag zelf aan het woord. ‘Het klopt dat wij jongeren zijn steeds de eerste en grootste slachtoffers. Scholen die sluiten vormen een rem op onze educatie. En door de onveiligheid kunnen we ons niet vrij bewegen, om maar enkele voorbeelden te noemen’, aldus Bintu uit Mali. ‘Het stoort me dat we niet betrokken worden. Volwassenen gaan rond de tafel zitten. Ze zoeken naar oplossingen om aan conflicten een einde te maken. En daarbij denken ze te weten wat wij nodig hebben. Maar laat ons, de jongeren zelf aan het woord. Luister naar onze verhalen want uiteindelijk zijn wij ook ervaringsdeskundigen.’

De realiteit toont echter dat jonge activisten geconfronteerd worden met aanzienlijke belemmeringen om dit werk te doen. Ze worden uitgesloten, hebben geen financiële middelen om activiteiten te organiseren of vrezen voor hun veiligheid als ze zich in het publieke debat mengen.

Onze overheden, zowel op Belgisch als Europees niveau, kunnen een rol spelen om dit aan te pakken. Door de keuze van hun partnerschappen. Door aan te dringen bij andere internationale beleidsmakers om dit op de politieke agenda te plaatsen. Of ze kunnen aangepaste steun bieden aan jonge vredesactivisten die niet over dezelfde middelen beschikken als traditionele structuren.

Op het Afrikaanse continent bedraagt de gemiddelde leeftijd 19 jaar, terwijl de gemiddelde leider 70 jaar is. Jongeren meer betrekken is dus ook een democratische kans. 

Onze maatschappij en manier van samenleven evolueren continu. Onze conflicten dus ook. Dit brengt gigantische uitdagingen met zich mee, maar ook nieuwe opportuniteiten. Van digitale peacebuilders tot jongeren écht toegang geven tot beslissingsrecht wat betreft veiligheid.

Het klopt dat digitale technologieën gevaarlijk kunnen zijn en dat religieuze actoren of jongeren geregeld oproepen tot geweld. Maar net zo goed zijn het belangrijke ambassadeurs voor vrede. Laten we hen dus de plaats geven die ze verdienen in vredesprocessen en het beleid hierrond. 

Charline Burton is directeur van Search for Common Ground (Brussel), een internationale ngo die werkt aan conflictoplossing en vredesopbouw in Afrika, Azië en het Midden-Oosten. 

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2776   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2776  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.