Een echte Tobintaks graag, geen surrogaat

We leven in een tijd van forse bezuinigingen. Het zou dus een gemiste kans zijn als Europa de kans niet aangrijpt om een Tobintaks te introduceren die genoeg inkomsten oplevert om armoede binnen en buiten Europa te bestrijden, zonder de gewone belastingbetaler hier voor te laten opdraaien.

Volgens een voorstel van de Europese Commissie zou een kleine belasting op financiële transacties jaarlijks 57 miljard euro kunnen opleveren. Deze omvangrijke inkomsten kunnen een belangrijk positief effect op het welzijn van mensen en dat van de aarde hebben, mits goed gebruikt.

Verscheidene EU-lidstaten liggen ver achter op hun toezegging om jaarlijks 0,7% van hun Bruto Nationaal Product te besteden aan ontwikkelingssamenwerking. Ook heeft de internationale gemeenschap al eind 2010 beloofd tegen 2020 jaarlijks 75 miljard euro in te zetten, via een klimaatfonds van de Verenigde Naties, om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan klimaatverandering. De vraag is waar dit geld vandaan zal komen. Het zijn de armste en meest kwetsbare mensen die het slachtoffer van worden van niet ingeloste beloftes.

Een Tobintaks kan bijdragen aan meer gerechtigheid, maar het is een complex vraagstuk. De discussie gaat niet over één taks, maar over een aantal mogelijke varianten, afhankelijk van bijvoorbeeld het belastingtarief, de toepassing op primaire en/of secundaire financiële markten, maatregelen om belastingontduiking tegen te gaan.

Horrorscenario’s weerlegd

Tegenstanders maken slim gebruik van deze complexiteit om de mensen bang te maken met een aantal horrorscenario’s. Vertraagde economische groei, kapitaalvlucht van Europese financiële markten naar elders en het feit dat de gewone burger de last zou moeten dragen van deze belasting zijn hier enkele voorbeelden van. Europees Commissaris Šemeta, die de belastingen portefeuille beheerst, heeft vorige week in een opiniestuk in meerdere Europese kranten deze en andere mythes weerlegd.

Het feit is dat een goed ontworpen Tobintaks speculatieve financiele activiteiten belast, waar de gewone burger niets mee van doen heeft. De financiële sector heeft jarenlang geprofiteerd van veel vrijheid en werd gered toen het een paar jaar geleden in zwaar weer terechtkwam. Via de Tobintaks kan het wat terugdoen voor de samenleving.

Helaas zijn de mythes over de Tobintaks niet het enige gevaar. Door de taks, en daarmee ook haar impact, danig af te zwakken kunnen ook aanhangers het instrument de nek om draaien.

De financiële lobby

De Franse President Sarkozy en Duitse Kanselier Merkel hebben zich lang sterk gemaakt voor de Tobintaks, maar delen van de Franse en Duitse regeringen lijken nu toe te geven aan de harde oppositie van sceptische landen zoals het Verenigd Koninkrijk, dat haar financiële hart ‘The City’ een hand boven het hoofd houdt.

Het is duidelijk wat dit betekent: toegeven aan gevestigde belangen van een sterke financiële sector die regeringen beweren te controleren en te reguleren, terwijl eigenlijk de politieke wil ontbreekt om dit adequaat te doen.

Tobin-surrogaat

Eind januari, in wat als een verkiezingszet gezien kan worden, kondigde President Sarkozy aan dat Frankrijk alleen door zou zetten en in het najaar een Tobintaks te introduceren. Helaas heeft de mini-taks die hij voorstelde nog maar weinig gemeen het originele Tobin Taks voorstel en liet hij ook na om aan te geven hoe de gelimiteerde opbrengsten van deze taks gebruikt zullen worden.

Een afgezwakt Tobin-surrogaat in Frankrijk zou een gevaarlijk precedent kunnen scheppen, zeker nu een groep van negen EU-lidstaten gezamenlijk de politieke wil hebben getoond om de onderhandelingen over een volwaardig taks op EU niveau na te streven. België heeft samen met Frankrijk, Duitsland, Italië, Oostenrijk, Spanje, Finland, Griekenland en Portugal eerder deze week het Deense EU-voorzitterschap gevraagd de lopende onderhandelingen voort te zetten.

Het Deense voorzitterschap dient te erkennen dat er genoeg kritische massa is om door te zetten en zo snel mogelijk een consensus te vinden over een een belasting op financiële transacties. Maar het blijft uitkijken voor slecht geïnformeerde scepsis en Tobin-surrogaten.

Bernd Nilles is Secretaris Generaal van de internationale alliantie van Katholieke ontwikkelingsorganisaties CIDSE
Lieve Herijgers is Directeur van Broederlijk Delen