‘Er dient geen onderscheid gemaakt te worden tussen economische en politieke vluchtelingen’

De onstuitbare toevloed van vluchtelingen zoals we die de voorbije weken en maanden meemaken bracht een navenante golf van mediabelangstelling op gang. Naast de “objectieve” verslaggeving krijgen we ook een onbeheersbare hoeveelheid commentaren en opinies over ons heen. Ook talrijke politici doen hun duit in het zakje. Zij kunnen toch niet afwezig blijven op het publieke podium met een enorm bereik.

Vooral die laatste categorie van opiniemakers, de politici dus, laten ballonnetjes op en spuien voorstellen die niet zozeer te maken hebben met het welzijn van de vluchtelingen dan wel met het aftasten van de achterban (lees “kiezers”).

Beeldvorming

Hoe dan ook, uit deze wirwar groeit in onze hoofden een bepaald beeld van “de vluchteling”. En uiteraard wordt dat beeld fel beïnvloed door de informatie die ons bereikt of die we zelf opzoeken. Zo zal de lezer van “De Tijd” wellicht een ander beeld voor ogen hebben dan de lezer van, zeg maar “MO*”, of de kiezer van Groen enerzijds en die van NVA of Open Vld anderzijds.

Eigenlijk kneden media en politici elk hun eigen vluchteling.

Eigenlijk kneden media en politici elk hun eigen vluchteling en dat wordt onder meer bepaald door het taalgebruik dat zij hanteren en de context waarin men het over vluchtelingen heeft.

Eén van die hardnekkige en lang niet onschuldige uitdrukkingen is het onderscheid tussen politieke vluchtelingen enerzijds en economische vluchtelingen anderzijds. Deze terminologie komt niet uit wetteksten maar wordt om de haverklap in de mond genomen ook door de hoogste gezagsdragers.

Onze vreemdelingenwet definieert in art 48/3 wie in aanmerking komt om erkend te worden als vluchteling. Het zijn mensen die hun land ontvlucht zijn omdat zij vrezen vervolgd te worden in hun land van herkomst wegens het behoren tot een bepaald ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of sociale groep. De politieke overtuiging is dus slechts één van de vijf mogelijke gronden.

Merk op dat oorlogsgeweld niet is opgesomd als geldige voorwaarde. Hiervoor werd (later) een subsidiaire bescherming in het leven geroepen (art 48/4) die gebaseerd is op grond van de vrees voor ernstige schade in geval van terugkeer naar het land van herkomst. Onder meer bedreiging van het leven wegens oorlogsgeweld kan als ernstige schade worden aangezien.

Vluchtelingenwerk Vlaanderen bevestigt dat het toekennen van de subsidiaire bescherming meer en meer verlaten wordt ten voordele van een erkenning als vluchteling. Dat laatste statuut is gunstiger voor vluchtelingen.

Economische vluchtelingen zijn ook vluchtelingen

Wanneer politici, journalisten en opiniemakers het hebben over politieke vluchtelingen dan gaat het over die migranten die op de vlucht zijn wegens de hierboven opgesomde voorwaarden. Mensen die op de vlucht zijn omwille van andere redenen worden dan gemakshalve  economische vluchtelingen genoemd.

Volgens Wikipidea zijn economische vluchtelingen dan mensen op zoek naar een betere levensstandaard  in een ander land. Het kan nog populairder (of populistischer): het zijn gewoon “gelukzoekers”. Alsof er iets verkeerds zou zijn met het zoeken naar geluk. Doen we dat niet allemaal hier op deze planeet ? Zoniet voor onszelf, dan in elk geval voor onze kinderen?

Onschuldige terminologie kan voor een heel tendentieuze beeldvorming zorgen.

De stap naar een gekleurde interpretatie is dus vlug gezet: economische vluchtelingen zijn dan migranten, aangezogen door de weelde die wij met onze noeste arbeid hebben opgebouwd en waaraan zij willen participeren. Naargelang de ideologische gezindheid wordt dat participeren dan vertaald als profiteren of zelfs plunderen van onze sociale zekerheid.

Zo zie je maar dat ogenschijnlijk onschuldige terminologie voor een heel tendentieuze beeldvorming kan zorgen. In de mate dat dit bewust gebeurt om juist dat negatieve beeld te creëren is er een ernstig probleem van misleiding. Want ook mensen op vlucht voor zeg maar extreme armoede of voor natuurrampen zijn echte vluchtelingen.

En wie de moed heeft door te denken zal wellicht tot het besluit komen dat er geen onderscheid dient gemaakt tussen politieke en economische vluchtelingen. Immers, de echte, fundamentele oorzaken van vluchtelingenstromen zijn dezelfde, voor beide categorieën van vluchtelingen.

Luc Van Impe is bestuurslid bij de vzw Recht op Migratie.