Het eerste werk

‘Internationale politiek lijkt sterk op arbeidsonderhandelingen’, zei de Braziliaanse president Lula da Silva onlangs in New York, in een toespraak voor de Council on Foreign Relations, waarin hij toelichting gaf bij de strategie van Brazilië op het internationale forum. ‘Eén arbeider vermag niets, maar verzameld in een vakbond kunnen arbeiders de confrontatie met de bazen wel aan’, klonk het. Toegepast: één derdewereldland is machteloos, maar als er twintig of meer de krachten bundelen, dan krijgen ze wel iets voor elkaar. Het verbaast niet om die metafoor uit Lula’s mond te horen, hij is tenslotte groot geworden in de wereld van syndicaten en arbeiderspartijen. Op de WTO-top in Cancun liet Brazilië zien dat de strategie kan werken.
In België werkt het niet. We zijn een van de meest gesyndicaliseerde landen ter wereld, en toch slagen internationale directies erin fabrieken te openen of te sluiten, te verhuizen of te herstructureren zonder dat de gebundelde kracht van de werknemers daar veel vat op heeft. De massale afdankingen in Ford Genk bewijzen dat nog maar eens. De arbeiders, en dus ook de vakbonden, worden gegijzeld door het lot van de zesduizend niet-ontslagen werknemers. Zelfs de ontroerende verbroedering tussen de liberale eerste minister annex minister-president en het werkvolk -neoliberalen en arbeiders: één front!- leverde niets op. De macht heeft haar eigen rekenkunde, en daarbij tellen geluk, zekerheid en toekomstplannen van mensen uiterst zelden mee. Zeker in tijden van crisis is er geen ruimte voor humanitaire bonussen. Dit land staat er weer? Neen, dit land zit er weer mee.
We zijn niet alleen. James K. Galbraith schrijft in het Amerikaanse weekblad The Nation dat er in de Verenigde Staten niet minder dan 2,6 miljoen jobs verloren gegaan zijn sinds het aantreden van president George W. Bush. Dat is natuurlijk niet zomaar de schuld van de Grote Leider: Bush heeft de wereldwijde economische crisis niet veroorzaakt en hij had de digitale stormloop op de beurzen ook al niet zelf uitgevonden. Wat wel onder zijn verantwoordelijkheid valt, is de manier waarop met die economische rampspoed omgegaan wordt.
Hét antwoord van de Amerikaanse regering valt samen te vatten in een woord dat ook onze geschokte excellenties graag in de mond nemen: belastingverlaging. Als u minder geld moet afgeven aan de Staat, dan gaat u toch gewoon meer uitgeven? Op zondag naar de meubelgigant, op donderdagavond een uitje in de stad, een kappersbeurt meer op zaterdag, die twee jaar oude computer is dringend aan vervanging toe en u wou toch al lang de volledige cd-reeks van Miles Davis in huis halen, dat soort dingen. Meer consumptie dus, dat stimuleert de economie, en dat is goed voor iedereen. Zo simpel zou dat zijn, alleen: de belastingverlaging komt vooral ten goede aan de hoogste inkomens, die niet meer geld gaan spenderen, maar meer gaan beleggen. Ze worden nog machtiger als aandeelhouders, die van de bedrijven waarin ze investeren steeds hogere winsten eisen en een snellere groei, en dus lagere loonkosten of gewoon minder werkvolk. Dat is dus niet goed voor iedereen.
Galbraith: ‘De regering probeert financiële rijkdom volledig te vrijwaren van belastingdruk. Zoals het er nu voorstaat, worden er binnenkort vooral belastingen geïnd op grondbezit, lonen en consumptie. Met andere woorden: de middenklasse, de arbeidersklasse en de armen betalen nog belasting. De rijken niet meer.’
Eenheid maakt macht, dat is de boodschap van de Braziliaanse president. Het is geen slecht idee, en het is ook niet nieuw. Maar het is wel verdomd moeilijk om in praktijk te brengen. Gelukkig laten miljoenen mensen zich niet afschrikken door tegenslagen of overmacht. Elk experiment in gezamenlijkheid is een overwinning op de logica van het neoliberalisme, zelfs als het resultaat niet is wat men verwachtte. Wie roept dat de wereld vandaag drie prioriteiten heeft, te weten: werk, werk en nog eens werk, doet er goed aan die eerste prioriteit te vertalen als: werk maken van solidariteit.