“‘Het liberale eenheidsdenken is dood’

Vooreerst qua analyse: het “liberale eenheidsdenken” staat anno 2010 veel minder sterk in zijn schoenen dan pakweg vijf jaar geleden. Je moet blind zijn om dat niet te zien. In brede lagen van de samenleving beginnen mensen te beseffen dat de mantra’s van dat eenheidsdenken geleid hebben tot meer polarisering binnen en tussen landen, en dat al die zogenaamd ‘efficiënte’ bedrijven de wereld vooral efficiënt naar de knoppen aan het helpen zijn – zet je tv aan, en de ecologische chaos spat tegenwoordig van je scherm, van BP over Pakistan tot in Niger (en dat schijnt nog maar een voorproefje te zijn).
En je moet er de hardwerkende Vlaming ook niet meer van overtuigen dat de tirannie van het management-denken en de timesheets op de werkvloer niet alleen kosten-efficiëntie heeft bevorderd maar ook tot een killere samenleving heeft geleid, waar mensen minder en minder tijd nemen om nog echt naar elkaar te luisteren. Mensen lezen nog wel stukken van economen en luisteren nog naar de praatjes van denktank-opiniemakers, maar denken er ondertussen het hunne van. De legitimiteit en ogenschijnlijke ‘redelijkheid’ van het liberale eenheidsdenken heeft een fatale ideologische dreun gekregen. Maar we geven grif toe dat het lijk voorlopig de indruk wekt nog wel even te kunnen blijven voortstrompelen.
Gennez slaat de bal ook mis qua strategie: Gennez wil links heruitvinden aan het begin van de 21ste eeuw, inderdaad een levensnoodzakelijke oefening, maar weigert daarbij expliciet globaal te denken, zowel sociaal als ecologisch, of althans het politieke discours van SP.A consequent in die zin aan te passen. Op congressen en in partij-publicaties wordt daar wel meer dan een boompje over opgezet, maar er sijpelt bitter weinig van door in de dagelijkse retoriek van SP.A, ook in dit opiniestuk van haar trouwens.
Ik begrijp best dat de SP.A niet de hele tijd in het vaarwater van Groen! wil vissen, maar een vooral nationale focus blijven hanteren, gericht op het ‘welbegrepen eigenbelang’ van Belgen (zie haar quote: “we moeten het inzicht post doen vatten bij elke burger dat hij of zij “voordeel” heeft bij meer inkomensgelijkheid, eerlijke en gelijke kansen, etc.), in een tijdperk van globalisering, is niet bijster slim. Hoe je ‘verlicht eigenbelang’ trouwens een “waardenverhaal” kunt noemen, is me niet helemaal duidelijk. Links moet integendeel de samenleving terug aan het dromen trachten te krijgen, van een menselijker en meer relaxte samenleving, een betere wereld dan de huidige, ook en misschien vooral voor onze kinderen en kleinkinderen  (maar, cruciaal, ook voor mensen in pakweg Pakistan of Mali).
De keuze anno 2010 tekent zich immers almaar duidelijker af: ofwel gaan we overal voor een ontvette staat ( in Engeland bv. kiest Cameron onverbloemd voor de botte bijl onder het mom van de ‘Big Society’), waar we de markt en globaliseringsprocessen nog meer hun gang laten gaan, en we als economie wanhopig ‘competitief’ proberen te blijven, en we ons dus schrik zullen blijven laten aanjagen door China en consoorten, die blijkbaar nog meer bedreven zijn in het kapitalistische spelletje dan wij. Spin of schaamlapje van deze stroming is dat het doel nu ‘duurzame groei’ heet te zijn.
Als we die piste blijven bewandelen, dan krijg je allicht binnen de kortste keren ook bij ons excessen zoals in de VS, waar in plaats van structurele rechtvaardigheid (lees: billijke belastingen) een initiatief als  ‘Giving pledge’ wortel schiet. Daarbij worden Amerikaanse biljonairs door Buffet en Gates opgebeld om meer dan de helft van hun vermogen weg te schenken aan liefdadigheidsdoelen. De terugkeer van veredelde liefdadigheid dus, zij het dat de nieuwe Rockefellers wel slim genoeg zijn om een en ander te verpakken als “public-private partnerships”. Bij deze ‘lean government’ optie kunnen we allicht nog een jaar of tien, hooguit, de schijn ophouden van normaliteit op deze aardbol.
Ofwel proberen we een meer humane wereld te creëren, uit pure noodzaak trouwens, waar we met zijn allen binnen ecologische grenzen proberen te leven, waar ‘duurzame ontwikkeling’ het doel is, en waar we onverbloemd gaan voor een herverdeling op wereldschaal. Zolang SP.A die globale ecologische en sociale component niet expliciet in haar discours betrekt, en weigert de strijd aan te gaan met consumentisme, streven naar groei, en statusangst, dé motors van het kapitalisme, in elk interview en elk opiniestuk, gaat ze als politieke beweging achter de feiten blijven aanhollen. Links moet duidelijk maken dat we anno 2010 domweg geen keuze meer hebben. Het is dat of boeken dicht voor de menselijke soort. Om het met Stevaert te zeggen: links zal radicaal zijn of het zal niet zijn.
De belangrijkste strijd is er inderdaad eentje van ‘framing’, op het niveau van de toonzetting, het discours dat als ‘redelijk’ doorgaat in een bepaald tijdsgewricht, daar heeft Gennez gelijk in. Je kunt sociale bescherming niet langer vrijwaren in dit land, zonder dat je eerst het liberale eenheidsdenken finaal onderuit haalt, hier maar ook elders in de wereld. Een wereldwijde strijd dus. In tegenstelling tot Gennez, denk ik dat daar niet veel meer voor nodig is. Mensen zijn niet dom en hebben ook ogen in hun kop.  
Wat wel allicht klopt, is dat veel mensen zich machteloos voelen tegenover de wijze waarop globalisering verloopt, en niet denken dat we in staat zijn om het systeem fundamenteel op een andere leest te schoeien. Daar komt bij dat veel mensen diep  in hun hart hopen dat de doemdenkers zich vergissen, en dat de wereld zoals we die kennen, stabiel kan blijven. Mensen zijn van nature psychologisch niet voorbereid op het aanvaarden van ‘worst case’ scenario’s, ze klampen zich vast aan een schijn van normaliteit, tegen beter weten in allicht. Het is aan Gennez, Van Besien en medestanders om de praatjes en de schijn van redelijkheid die het ‘liberale eenheidsdenken’ ophangt te ontmaskeren. En dat wordt almaar makkelijker, helaas.