Het protest tegen dé migrant is een spiegel van onze maatschappij

Als arts is Réginald Moreels legaal én illegaal honderden grenzen overgestoken. Hij stelt vast dat grenzen niet alleen berusten op foute interpretaties van de reële verdeling van volkeren en etnieën. Ze bemoeilijken ook psychologisch de oplossing van conflicten. Bedenkingen vanuit Bukavu, over Europese waarden en praktijken.

  • (CC0) Vanuit ethisch en juridisch perspectief is gastvrijheid zowel een mensenrecht als mensenplicht. (CC0)
  • Mstyslav Chernov / Flickr (CC by-sa 4.0 Wat is trouwens een grens? Een realiteit of een artefact van de politieke geschiedenis? Mstyslav Chernov / Flickr (CC by-sa 4.0

Door de eeuwen heen heeft de humane ethiek gefilosofeerd over de al dan niet universele gelijkwaardigheid, over altruïsme uit eigen- of algemeen belang, over waarden die universeel worden of communautair blijven, over de grens tussen goed en kwaad.

Ook in de huidige migrantenkwestie spelen dezelfde contradicties. De huidige afkeer voor de hogere instroom van migranten is tekenend voor een globaal welvarende maatschappij. De cyclus van welvaart vraagt altijd om meer, welzijn wordt bijzaak. Mensenrechten verliezen hun universele betekenis zodra ze verworven zijn.

Mensenplichten hebben zelf geen Universele Verklaring. Morele referenties gaan stuk, burgers worden elkaars vreemdeling. Solidaire burgers worden aanzien als naïevelingen. Massadenken wordt legio, het geweten verdunt. Het comfort wordt massadenken. Denkers worden marginalen.

Zonder het te beseffen leven we in een dictatuur van politieke correctheid en maatschappelijke dwang. Het gelaat of de blik van “de andere” is een vreemde ervaring geworden, het scherm van de tablet en de smartphone zijn veiliger. Een vreemdeling wordt meteen verdacht en teveel.

In Libanon bestaat de helft van de bevolking uit Syrische vluchtelingen. Dit land kan van een crisis spreken, wij niet.

Laat mij duidelijk zijn, ik verheerlijk noch verduivel de migranten, maar vergeet niet dat de opeenstapeling van oorlog, vernedering, het gebrek aan bestaansmiddelen, het beklimmen van EU-muren enzovoorts, bij onze burger reeds meerdere burn-outs veroorzaakt zou hebben. Voeg daar dan nog de verveling in een opvangcentrum bij en de maat wordt vol.

Verveling is een bron van verlies aan eigenwaarde en agressiviteit en dit is universeel. Veel significanter dan de economisch-financiële crisis wordt de huidige spirituele depressie.

En laten wij ook eerlijk toegeven dat hervestiging van 160.000 oorlogsvluchtelingen over alle EU lidstaten amper 3,5 % van alle vluchtelingen uit Syrië vertegenwoordigt. In Libanon bestaat de helft van de bevolking uit Syrische vluchtelingen. Dit land kan van een crisis spreken, wij niet. Als we in België 30.000 asielzoekers opnemen, staat dit gelijk aan het opnemen van 3 vluchtelingen per 10.000 inwoners.

Opener versus geslotener grenzen

Het debat moet dus verruimd worden, want onze maatschappij is onomkeerbaar aan een nieuw tijdperk begonnen. Ik zie in de acutere toename van migranten een aantal tegengestelde visies:

De eerste betreft opener versus geslotener grenzen, de plicht tot gastvrijheid tegenover het afschermen van de eigen identiteit. Kosmopolitisme versus identarisme. ‘We kunnen niet al de miserie van de wereld op ons nemen’, luidt het in de volksmond. Zij die dit zeggen, nemen meestal geen enkele miserie op zich!

Vanuit ethisch en juridisch perspectief is gastvrijheid zowel een mensenrecht als mensenplicht. Vanuit filosofisch standpunt een confrontatie in de spiegel van een “Andere”. Dit principe is onherroepelijk en universeel. Daaraan tornen, getuigt van het mentaal banaliseren van menselijke fundamenten.

Goederen en geld laten we wereldwijd gretig circuleren, maar mensen in gevaar of in miserie opnemen, kan niet, tenzij ze goed kunnen voetballen of muziek spelen.

Want of je de grenzen nu sluit of niet, migratie is van alle tijden en zal toenemen door de islamoorlogen in het Midden-Oosten, de vlucht voor dictaturen, de klimaatrampen, de vrouwenmutilaties, … Maar ook de groeiende welvaart. Goederen en geld laten we wereldwijd gretig circuleren, maar mensen in gevaar of in miserie opnemen, kan niet, tenzij ze goed kunnen voetballen of muziek spelen.

Wat is trouwens een grens? Een realiteit of een artefact van de politieke geschiedenis? Een element van stabiliteit of van conflict, een garantie of een rem op het vlot vrij verkeer van mensen? Als humanitair arts ben ik clandestien of legaal honderden grenzen overgestoken, ik heb paspoorten vol visa’s, om te besluiten dat grenzen niet alleen berusten op foute interpretaties van de reële verdeling van volkeren en etniën, maar ook psychologisch de oplossing van conflicten bemoeilijken.

Mstyslav Chernov / Flickr (CC by-sa 4.0

Wat is trouwens een grens? Een realiteit of een artefact van de politieke geschiedenis?

En als de EU dan toch haar grenzen wijder zou openzetten, zullen de vluchtelingen dan niet botsen op een tweede grens, met name discriminatie in integratie, huisvesting en tewerkstelling? Want helaas zijn wij mentaal en organisatorisch niet voorbereid om meer mensen op te vangen dan het aantal beschikbare opvangcentra.

Nu heeft geen kat een plan klaar voor maatschappelijke integratie op lange termijn. Meer nog, politici werken er zelfs niet aan. Zo wordt een opener grenzenbeleid natuurlijk een politiek incorrecte stelling. Want gastvrij zijn, vergt inspanning, creativiteit, visie en organisatie op alle niveaus, gaande van gemengde huisvesting om ghetto’s te vermijden, tot de opening van de job- en opleidingsmarkt, de breed verspreide taalopleidingen, én de individuele contactname tussen autochtoon en allochtoon. Zo kunnen we evolueren van het multicultureel naast elkaar leven naar eilandjes van intercultureel samenleven.

Ik voel mij duizendmaal meer burger van de wereld dan van een land, regio of stad, zonder daarom mijn roots te verloochenen. Identiteitsbesef verhindert niet kosmopoliet te worden. Verder ben ik ervan overtuigd dat het maar een paar decennia zal duren vooraleer de nationaliteit, een feodaal recht, zal plaatsmaken voor een wereldpas.

Democratie, sorry particratie, wordt herleid tot etnocratie en etnocratie wordt egocratie.

De huidige winsten van nationalistische partijen zijn de laatste historische oprispingen van angst voor multi- en interculturele globalisering. Nationalisten worden achterhoedestrijders maar ze beseffen het nog niet. Als we volgens het discours van een aantal politici blijven redeneren en de migrant als een gevaarlijke indringer beschouwen, dan boeten we aan beschaving in.

Democratie, sorry particratie, wordt herleid tot etnocratie en etnocratie wordt egocratie. Dit alles ingebed in een sfeer van “secularisering”, die onze eeuwenoude christelijk-humanistische beschaving als een historische schandvlek verwerpt.

De postmoderne individualisering is niet moderner, integendeel, ze verwijst naar tijden waar de neanderthaler in zijn eentje ronddoolde. De moderniteit moet nog uitgevonden worden.

Het gebrek aan een op studies gefundeerd debat

De twee volgende visies liggen tussen de socio-economische opportuniteit van migratie versus het afschermen van de maatschappelijke draagkracht en de privileges van onze welvaartsstaten.

Economisch voordeel halen uit georganiseerd migratieverkeer wordt al lang aangeraden door een aantal economisten. Maar zijn daar op evidentie gebaseerde studies over? Hebben onze arbeids-, sociale zekerheids-en publieke financiënspecialisten al overlegd en berekend welke impact de kwantitatieve en kwalitatieve versobering van ons consumptie-en productiegedrag zouden betekenen om zoveel percenten mensen meer aan werk te helpen en welvaart te delen?

Kan daaruit een ambitieus en ecovriendelijk plan uitgedokterd worden, waarin zoveel meer autochtonen en allochtonen zonder discriminatie een nuttige job kunnen uitoefenen? Dit zou het huidige zwartwerk tegengaan en de sociale zekerheid versterken.

Willen of niet, wij zullen móeten leren delen door soberder te leven en ecologischer te produceren en te consumeren. Maar daar heeft de massa geen oor naar, iedere burger denkt alleen aan het nu, zij die nog moeten geboren worden, zullen later wel de gevolgen van hun onnozele egoïsme dragen.

Maatschappelijke draagkracht is geen statisch maar een dynamisch begrip. In feodale tijden reikte ze niet verder dan het overleven van een bevolking op een bepaald grondgebied. Maar in tijden van economische (vrije markt) en politieke (democratisering) globalisering behoort dit tot het verleden.

Als we zelfs een dag van de glimlach moeten uitroepen, dan weten we welke droevigaards we geworden zijn!

Draagkracht hangt af van de waardenschaal — met name universeel respect, verantwoordelijke vrijheid en eerlijke solidariteit — die de maatschappij zich toe-eigent. Hoe hoger de schaal, hoe sterker de kracht. Hoe lager de schaal, hoe depressiever, rancuneuzer en agressiever een samenleving wordt.

Als we zelfs een dag van de glimlach moeten uitroepen, dan weten we welke droevigaards we geworden zijn! Bang onze verworven privileges te verliezen, beseffen we niet dat contacten met andere culturen confronterend maar verrijkend zijn. Laat mij duidelijk zijn, economisch voordelig of niet, gastvrijheid blijft een ethische plicht.

Dit gebrek aan een geargumenteerd en op studies gefundeerd debat, de vrees van alle politici om de latente xenofobie van hun kiezers tegen te spreken door een pedagogisch discours, bewijzen spijtig genoeg het vluchtige karakter van politiek. Staatslui zijn zoek. De kunst van het mogelijke wordt gekibbel van het laagste.

Op de Duitse kanselier na, zal de conclusie van de andere Europese leiders niet veel meer inhouden dan arbitraire verdelingsquota van migranten, de versterking van grenscontroles, de inzet van soldaten, charters voor verplichte (vrijwillige) terugkeer, de bestrijding van migrantensmokkelaars, en nog meer miljarden aan Frontex, die de zuidgrenzen van de EU en de Middellandse Zee moet bewaken. Gastvrijheid als universele plicht alsook het migratierecht zullen amper in een voetnoot staan.

Réginald Moreels is humanitair chirurg

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.