Natiestaten teren op angst en onderdrukking

Klimaatcrisis, economische crisis, werkloosheidscrisis, vluchtelingencrisis, eurocrisis, democratische crisis,… Het woord ‘crisis’ is alomtegenwoordig in deze onrustige tijden. Veel mensen zijn onzeker, bang of kwaad. En deze gevoelens werken polarisering, onverdraagzaamheid en radicalisering verder in de hand.

#JeSuisCharlie?

Zo blijkt ook uit de reacties op de ‘vluchtelingencrisis’. De een wenst de migranten een stille dood op zee, de ander is bereid om vluchtelingen onderdak te bieden. Sommigen pleiten dat onze vergrijzende economieën meer migratie nodig hebben, waar anderen vrezen dat migratie onze culturele eigenheid bedreigt. Duits bondskanselier Merkel riep “Refugees welcome!”, terwijl de Hongaarse regering de inwijkelingen begroette met traangas.

Luttele maanden geleden nog creëerde #JeSuisCharlie de illusie van een verenigd Europa, met een gezamenlijke roep voor vrijheid van meningsuiting. Ondertussen is duidelijk hoe verdeeld Europa werkelijk is. Onze regeringen slaagden er niet in om eensgezind te reageren op de volksverhuizing. Grassroots burgercollectieven pakten hen op snelheid en organiseerden zelf hulp en opvang.

De budgetten voor humanitaire hulp krimpen, terwijl die voor surveillance en repressie stijgen.

Onze regeringsleders vinden wel consensus over de muren rond Fort Europa: die worden steeds hoger. De EU investeerde honderden miljoenen euro’s in het grensbewakingssysteem Eurosur, in hekkens, drones, warmtecamera’s en satellieten. De budgetten voor humanitaire hulp krimpen, terwijl die voor surveillance en repressie stijgen. Aangezien vluchtelingen geen asiel kunnen aanvragen buiten Europa, nemen ze steeds meer risico’s en floreert de mensensmokkel. De schrijnende gevolgen kennen we.

Migratie is van alle tijden en valt niet te stoppen met een kilometerslange muur. Terwijl Europa inzet op symptoombestrijding, worden de oorzaken van de crisis genegeerd. Onze dure oplossingen falen.

Crisis = keerpunt

Maar het woord crisis betekent ook ‘keerpunt’: het punt waarop duidelijk wordt dat het oude denken geen oplossingen biedt voor de nieuwe complexe realiteit. We kunnen de systeemcrisis waarin we verkeren enkel bezweren door een up-to-date holistisch denkkader te ontwikkelen, een mét toekomstperspectief voor mens en planeet.

Kijk naar Syrië. Het conflict daar werd mede aangewakkerd door jarenlange extreme droogte. Anderhalf miljoen Syriërs konden niet meer overleven van landbouw en veeteelt, en migreerden naar de steden. De spanningen liepen op en de situatie escaleerde.

Onze regeringsleiders zullen op de volgende klimaattop opnieuw economische belangen laten primeren

Extreme weersveranderingen zullen ook in de toekomst massale volksverhuizingen veroorzaken. Toch zullen onze regeringsleiders op de volgende klimaattop opnieuw economische belangen laten primeren boven ecologische en menselijke waarden.

Of neem Saudi-Arabië, waar mensenrechten op gruwelijke wijze geschonden worden. De Saudische regering voedt het wahabisme, een extreme vorm van de Islam, en steunt Islamistische groeperingen zoals IS, al-Nusra en Al-Qaida. Toch schudden Westerse staatshoofden gretig handjes met de sjeiks die het zwarte goud aanleveren waarop onze economieën draaien.

En wat met Afghanistan, Irak en Libië? Na kortzichtige militaire interventies – en Europa dat zich na 9/11 gewillig voor de kar liet spannen van de Amerikaanse ‘war on terror‘ – werden deze landen gedestabiliseerd achtergelaten. Het gecreëerde machtsvacuüm werd ingenomen door extremisten en warlords. Zij installeerden een terreurbewind met wapens die aangeleverd werden door de USA, maar ook door België. De lokale bevolking betaalt de prijs.

Zie Europa, waar de ongelijkheid toeneemt en het corporatisme welig tiert.

En zie Europa, waar de ongelijkheid toeneemt en het corporatisme welig tiert. De bankencrisis maakte heel wat slachtoffers in Griekenland en Spanje, maar ook 15% van de Belgen leeft in armoede. Het is niet onbegrijpelijk dat mensen die moeten knokken om rond te komen hun frustraties projecteren op migranten: “Eigen volk eerst!”. Het is de taak van Europa om te zorgen dat al haar burgers in hun basisbehoeften kunnen voorzien. Onder de noemer ‘besparingen’ wordt net het tegenovergestelde bewerkstelligd.

Steeds opnieuw is de gewone burger, het volk, de dupe van geopolitieke oorlogen en economische machtsspelletjes die ingaan tegen het algemeen belang. Het hypocriete beleid van onze regeringsleiders werkt radicalisering in de hand, zowel in het Midden-Oosten als in Europa. Maar door Europa hermetisch af te sluiten, duwen we de vluchtelingen terug in de handen van dat waar we zelf bang voor zijn: extremisme.

Democratisch confederalisme als inspiratie

Gelukkig brandt er middenin de duisternis een lichtje: Koerdistan, dat zich uitstrekt over de grenzen van Irak, Iran, Syrië en Turkije. Al decennialang vecht het Koerdische volk voor een onafhankelijke natiestaat. Gaandeweg echter vormde zij een nieuw politiek project: het democratisch confederalisme, dat gebaseerd is op de principes van gelijkwaardigheid en ecologie. Koerdische mannen en vrouwen verdedigen zich als gelijken tegen de terreur van IS.

Een gepolariseerde wereld geregeerd door de politieke en financiële elite biedt geen vreedzame en veilige toekomst.

De Koerdische vrijheidsstrijders hebben de oprichting van een eigen natiestaat afgezworen: met haar oorlogszucht, bureaucratieën en hiërarchische top-down structuren brengt deze voor het volk enkel ellende en onderdrukking met zich mee. Ze geloven in autonome lokale gemeenschappen die zichzelf bottom-up besturen.

Misschien kunnen we in Europa wat leren van dit gedachtengoed. Een gepolariseerde wereld geregeerd door de politieke en financiële elite biedt geen vreedzame en veilige toekomst. De toekomst is er één van decentralisering, superdiversiteit en gelijkwaardigheid, met inspraak voor de burgers en zelfbeschikkingsrecht voor de regio’s. Autoritaire superstructuren zoals ons eigen Europa, waarin het volk steeds meer vervreemdt van haar politieke leiders, doen de wereldwijde grassroots schreeuw om democratie steeds luider en eensgezinder klinken: “Power to the people!”, en snel.

Sarah Van Liefferinge is lid van de Piratenpartij