“‘Stannen met plannen’
Het is een beetje toeval, al bestaat dat natuurlijk niet echt. In MO*magazine van november leest u een uitgebreide reportage uit Kazachstan en een kortere uit Dagestan. En eigenlijk hadden we ook ruimte uitgetrokken voor een gesprek met de president van Kirgizstan, alleen bleek die te elfder ure de vastgelegde interviewafspraak minder belangrijk te vinden dan het aankleden van Manneken Pis met een folkloristisch pakje.
Er zijn, inderdaad, veel meer “stannen” in deze wereld dan enkel Afghanistan, alleen horen we veel te weinig over die immense ruimte tussen de Kaukasus, Iran, India, China en Rusland, waar elk land of elke streek wel lijkt te eindigen op -stan.
De Centraal-Aziatische steppen, bergen en valleien worden nog te vaak gezien als perifere gebieden of toeristische bestemmingen. De echte geopolitieke machtscentra, oude zowel als nieuwe, weten het belang van Centraal-Azië wel naar waarde te schatten.
Veel heeft te maken met de enorme olie- en gasvoorraden die de regio bevat en belooft. De fossielebrandstoffeneconomie beheerst nu eenmaal de wereldpolitiek, en dat drukt zich uit in joint ventures, trajecten van pijpleidingen, diepzeehavens, exploitatierechten en andere hedendaagse instrumenten van economische en politieke macht. Door het gebrek aan publieke aandacht voor en betrokkenheid bij Centraal-Azië kunnen de grote energiebedrijven en hun politieke pleitbezorgers ongehinderd cynische berekeningen maken over de rug van de talloze volkeren die deze ruimte bewonen.
De burgers van oude beschavingen en nieuwe natiestaten in Centraal-Azië komen bijna nooit voor in het plaatje. Zelfs de talrijke organisaties voor internationale solidariteit lijken vast te zitten in de geografie van de koloniale periode en slagen er niet in hun humanitaire en politieke bewogenheid te vertalen in samenwerking met Oezbeekse, Karakalpakse of Baloetsjische bewegingen voor een betere wereld.
Dat kan te maken hebben met het feit dat die bewegingen geen herkenbare vorm hebben die makkelijk in te schakelen is in onze structuren en actievormen. Maar misschien is dat juist de goede reden om meer aandacht te hebben voor wat er aan dromen, plannen en problemen leeft in wat de Britse politiek-geograaf Mackinder al in 1904 “de spilregio van de wereldpolitiek” noemde.