Tunesië: vertrouwen in gematigde politieke islam aan een zijden draadje

De gruwelijke moord op Chrokri Belaid heeft het vooruitzicht op een gematigde politieke islam in Tunesië op spel gezet. De belangrijkste vertegenwoordigers daarvan, Ennahda of de Tunesische versie van de Moslimbroeders, is hierdoor terechtgekomen in een existentiële keuze tussen politieke isolatie en overleving.

Seculiere krachten in Tunesië, aangemoedigd door leiders als Chokri Belaid,  klaagden Ennahda in 2012 meerdere malen aan voor het bevorderen van politiek geweld en het voorbereiden van een Islamitische machtsgreep door militanten politiek aan te stellen in administratieve topfuncties (zoals op de departementen Justitie en Binnenlandse zaken, of binnen de media), door organisaties zoals de “Liga voor de Bescherming van de Revolutie”  politieke steun te bieden, terwijl haar leden (voornamelijk Ennahda aanhangers) manifestaties van de oppositie met geweld onderdrukken, en door haar impliciete goedkeuring of aanvaarding van gewelddadige reacties van salafistische groepen op Tunesische culturele evenementen of hun vernielingen van historische monumenten (zoals mausolea en heiligdommen), die zij als een bedreiging voor de islam beschouwen.

Ennahda van zijn kant verdenkt de oppositie van samenzwering met de restanten van het voormalige regime van Ben Ali, om de partij ten onrechte in diskrediet te brengen. Bovendien klaagt Ennahda de oppositie aan voor hun herhaaldelijke pogingen om te verhinderen dat de gematigde politieke islam aan de macht komt. Met de moord op Chokri Belaid bereikte deze polarisatie een hoogtepunt.

Die polarisering leidde tot uiteenlopende reacties van de meest vooraanstaande leiders van Ennahda. Hamadi Jebali, de Tunesische premier en Ennahda’s nummer twee, stelde een kabinetswijziging voor en de oprichting van een neutrale technocratische regering om zo snel mogelijk verkiezingen te organiseren. Hij deed dit zonder overleg met zijn eigen partij, als blijk van zijn leiderschap en wijsheid.
Mohamed  Ghannoushi, Ennahda’s meest representatieve persoon, weigerde dit voorstel aan te nemen, uit vrees dat hij hiermee de verantwoordelijkheid voor de moord op zich zou nemen. Hij wilde de teugels van de macht zelf in handen houden om Ennahda te beschermen tegen een zogenaamde samenzwering.

De uiteindelijke keuze tussen deze twee opties zal  het verdere verloop van de Tunesische revolutie bepalen. Ze zal ook de doorslag geven voor de kansen van de politieke islam in Tunesië om ooit als alternatief aanvaard te worden door de rest van de Tunesische bevolking, en de rest van de wereld.

Als Ennahda ervoor kiest om de confrontatie met de rest van de Tunesische politieke krachten aan te gaan, zal haar geloofwaardigheid, en daarmee de geloofwaardigheid van de politieke islam aanzienlijk en onomkeerbaar afnemen – buiten de harde kern van haar achterban. Als de polarisatie in die mate blijft toenemen en beide kampen radicaliseren, bestaat het risico bovendien dat de trouwe dertig procent islamitische aanhangers in Tunesië in een neerwaartse spiraal van verstard conservatisme belandt. Geen enkele seculiere, liberale, of zelfs gematigde moslimleider moet dit risico onderschatten.

De strijd in Tunesië, voor of tegen de politieke islam, is nog lang niet beslecht. Maar het vooruitzicht op een gematigde politieke islam zou kunnen verdwijnen als Ennahda voor een defensieve aanpak kiest. Mohamed Ghannouchi moet bereid zijn tot compromissen en het voorbeeld van de premier volgen, want de positie waar Ennahda zich momenteel in bevindt, dreigt niet alleen zijn  vooruitzicht op een verkiezingsoverwinning te elimineren, maar ook de kans om ooit de weg te banen naar een gematigde en moderne politieke islam in de Arabische Wereld.

Jade Salhab is een ontwikkelingsconsultant voor de Wereldbank,en voor  Harvard’s Belfer Centre for International Affairs. Hij verblijft in Tunesië sinds september 2012.