‘Het Turks-Europees akkoord lost de vluchtelingencrisis niet op’

‘Europa maakt een knieval voor Turkije.’ Zo werd de top van Europese staatsleiders en Turks premier Ahmet Davutoğlu afgelopen zondag, over een gezamenlijke aanpak van de vluchtelingenkwestie, beschreven. Inge Poelmans van Zaman Vandaag: ‘De vluchtelingen hebben geen tijd voor een paringsdans die enkel uitdraait op symbolische maatregelen.’

  • © Reuters/Yves Herman 'Zolang de EU Turkije niet overtuigt om Syriërs meer arbeidsrechten en kansen op onderwijs te geven, zal er niets veranderen.' Foto: Turks premier Ahmet Davutoğlu tijdens de top in Brussel, 29 november. © Reuters/Yves Herman

Op het eerste zicht lijkt het inderdaad alsof de EU Turkije heeft willen paaien met heel wat lekkers. Ondanks een onmiskenbare achteruitgang inzake mensenrechten, persvrijheid en scheiding der machten (zie het voortgangsrapport van de Europese Commissie in oktober dit jaar) belooft de EU toch vooruitgang in het toetredingsproces van Turkije tot de EU. Zo zullen de Turks-Europese onderhandelaars op 14 december een nieuw hoofdstuk van het acquis communautaire (het geheel aan rechtsregels die een kandidaat-lidstaat moet implementeren om EU-lid te worden) aansnijden, meer bepaald hoofdstuk 17 over het economisch en monetair beleid. Voor de Turkse regering is dit vooral een opsteker omdat ze op die manier de eigen bevolking kan overtuigen dat ze ‘goed bezig’ is.

Europa geeft Turkse onderdanen ook het vooruitzicht om sneller visumvrij naar de EU te kunnen reizen. In maart 2016 volgt een evaluatie van de stand van zaken om zo’n visaliberalisering mogelijk te maken. Indien die positief is, zou visumvrij verkeer voor Turken in oktober 2016 een feit moeten zijn. Om vluchtelingen en migranten die niet de Turkse nationaliteit hebben, buiten de EU te houden, vindt Europa het dus blijkbaar geen probleem dat zo’n tachtig miljoen Turken – hoog- of laagopgeleid, te werk gesteld of werkloos - zonder belemmering naar de EU kunnen komen.

Kers op de taart is de beloofde 3 miljard euro, die de EU zal investeren in het nagelnieuwe Refugee Facility for Turkey, dat op 24 november in het leven geroepen werd. Deze maatregel moet volgens de Europese Commissie het dagelijks leven van vluchtelingen, vooral Syriërs, die in Turkije verblijven, verbeteren en de druk op de steden die hen opvangen, verminderen.

Niet nieuw

Toch kan je je vragen stellen bij de ernst van deze “toegiften” aan Europese kant. Turkije diende zijn aanvraag voor kandidaat-lidstaat in 1987 in. Pas in 2004 konden de onderhandelingen over het Turks EU-lidmaatschap ook echt van start gaan. Op die elf jaar tijd zijn de onderhandelingen over slechts 14 van de 35 hoofdstukken van het acquis communautaire gestart. Zestien andere hoofdstukken werden geblokkeerd, onder meer door veto van Cyprus.

Amper één hoofdstuk werd effectief afgesloten. Turkije zal nu ingrijpende hervormingen moeten doorvoeren en sterk moeten onderhandelen vooraleer de voltooiing van een volgende hoofdstuk een feit is. Echt veel dichter bij lidmaatschap, heeft de opening van hoofdstuk 17 het land dus niet gebracht.

‘Visumvrij verkeer is geen extraatje als beloning voor de Turkse inspanningen in de vluchtelingenkwestie, maar deel van een deal die al veel eerder was gesloten.’

Het vooruitzicht op de visumliberalisering is noch nieuw, noch gratis. Zo verwachten de EU-leiders dat Turkije als wederdienst het terugnameakkoord implementeert, dat in december 2013 door Turkije en de EU ondertekend werd. Het betekent dat Turkije migranten die zonder kans op verblijfsvergunning de oversteek naar Europa maken (vluchtelingen en asielzoekers horen hier niet bij), terug moet accepteren wanneer de EU daar om vraagt. Dat Turkije in ruil voor deze vriendendienst visumvrijverkeer voor onderdanen zou krijgen, werd al in 2013 afgesproken. Deze “gunst” is dus geen extraatje als beloning voor de Turkse inspanningen in de vluchtelingenkwestie, maar deel van een deal die al veel eerder was gesloten.

Het toppunt is dat de EU er nog niet in geslaagd is Turkije cruciale en noodzakelijke inspanningen te laten leveren om het aantal vluchtelingen in Europa, te verminderen. Naast de implementering van het terugnameakkoord hoopt de EU namelijk dat ook een verhoogde bewaking van de Turkse grenzen aan de Egeïsche zee het aantal vertrekkers zal tegenhouden.

Maar hoe realistisch is die verwachting als je weet dat er momenteel naar schatting 2,2 miljoen Syrische vluchtelingen verspreid over Turkije leven, zonder perspectief op een toekomst? Vluchtelingen in Turkije hebben maar een beperkt recht op werk, ze genieten geen sociale bescherming, wat uitbuiting in de hand werkt en volgens Human Rights Watch gaat maar 24 procent van de 620.000 Syrische kinderen in Turkije naar school. Ook het asielbeleid in Turkije rammelt. Er staat nog geen gespecialiseerd orgaan op punt dat zich over asielaanvragen kan buigen om een duidelijk statuut toe te kennen.

Burden Sharing

Geen wonder dus dat vluchtelingen massaal in de armen van Europa gedreven worden, waar ze meteen bescherming krijgen, en ook vooruitzicht op werk en onderwijs. Zolang de EU Turkije er dus niet kan van overtuigen om Syriërs meer arbeidsrechten en kansen op onderwijs te geven, zal er niets veranderen. Je kan muren bouwen aan de – voor het toerisme overigens zeer aantrekkelijke – Turkse kust, je kan kustwachtboten uitsturen om vluchtelingen terug te halen, je kan boten van mensensmokkelaars vernietigen… de wanhoop zal telkens nieuwe wegen naar het beloofde land ‘Europa’ creëren.

Een lichtpunt is dat de Turkse premier op de top beloofde van de bovenstaande punten werk te maken. Het Europese geld is dan een welgekomen zoethoudertje, dat volgens de Europese leiders ook zal worden ingezet voor onder meer scholeninfrastructuur. Maar die belofte wordt pas realistisch, als Europa er ook een ernstige tegenprestatie voor in de plaats stelt. De werkloosheid in Turkije ligt bijzonder hoog en de Turken lopen niet meteen warm van de idee dat twee miljoen vluchtelingen binnenkort met hen zullen concurreren op de arbeidsmarkt.

‘Er is geen tijd voor een Turks-Europese paringsdans, die enkel uitdraait op symbolische maatregelen.’

De enige wezenlijke tegenprestatie die Europa kan bieden, is hervestiging. Als Turkije een degelijk asielsysteem uitbouwt, kan Europa vluchtelingen die door Turkije erkend zijn, overnemen. Alleen dat zou echte “burden sharing” zijn waar de Europese leiders nu de mond zo vol van hebben. Zonder dat aanbod zal de top niet meer zijn gebleken dan een verplicht politiek nummertje. De filmpjes die de Turkse media nu verspreiden en waarin de Turkse kustwacht vluchtelingen uit hun schuit richting Europa oppikt, spelen daarin een cynische figurantenrol.

Ook op humanitair vlak zou dit een verademing zijn. Het zou namelijk legale wegen voor vluchtelingen openen en het ondernemen van een dodelijke tocht op zee overbodig maken. De Duitse bondskanselier Angela Merkel probeert op eigen initiatief een coalitie van acht landen op de been te brengen, die bereid zijn om vluchtelingen uit Turkije over te nemen. Het valt nog af te wachten of haar initiatief succes zal hebben.

Pas als de leiders de ware aard van de vluchtelingenkwestie erkennen en ook op zoek gaan naar de adequate instrumenten voor de aanpak ervan, kan dit humanitair probleem, dat steeds meer gepolitiseerd raakt, worden opgelost. Er is geen tijd voor een Turks-Europese paringsdans, die enkel uitdraait op symbolische maatregelen. Miljoenen vluchtelingen zijn op zoek naar perspectief. Ofwel geef je hen dat en vergroot je zo ook de mogelijkheid om hun doen en laten te controleren. Doe je dat niet, dan zal migratie altijd een verhaal van crisis, chaos en menselijk drama blijven.

Inge Poelemans is eindredacteur bij Zaman Vandaag.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.