‘Van Vietnam tot België, overal wordt de toegang van meisjes tot de publieke ruimte beperkt’

Seksuele intimidatie kreeg de laatste jaren meer aandacht, maar het probleem blijft bestaan. Zeker voor meisjes en jonge vrouwen in steden, schrijft Thu Dao Thi Bao, projectcoördinator bij Plan International Vietnam. Zij worden dagelijks lastiggevallen en moeten zich vaak neerleggen bij de situatie. De enige manier om dit probleem écht op te lossen, is door er met de hele samenleving iets aan te doen.

De Vietnamese overheid organiseerde in 2019, samen met de Verenigde Naties, een onderzoek naar geweld tegen vrouwen. Daaruit bleek dat meer dan 62 procent van de Vietnamese vrouwen al fysiek, emotioneel of seksueel geweld meemaakte in haar leven. Jonge vrouwen en meisjes worden het hardst getroffen, zeker als het aankomt op seksuele intimidatie op straat.

In Hanoi, de hoofdstad van Vietnam, is het openbaar vervoer een opvallend grote bron van frustratie. ‘Zoals voor vele meisjes zijn bussen mijn enige vervoersoptie in Hanoi. Tegelijk is het ook een enorme rem op mijn bewegingsvrijheid’, zegt Anh, een 21-jarige studente. ‘Catcalling, ongewenste aanrakingen en stalking zijn maar enkele voorbeelden van wat ik dagelijks meemaak op de bus.’ Ondanks eerdere pogingen om seksuele intimidatie aan te pakken, zijn er nog tal van uitdagingen.

Daarom lanceerde Plan International Vietnam in 2014 het Safer Cities for Girls programma in twee buurten van Hanoi. We wilden zo de veiligheid en zelfstandige mobiliteit voor meisjes in de stad vergroten. Ook de participatie van meisjes en jonge vrouwen in het besluitvormingsproces stond voorop: stadsbestuurders en beleidsmakers moeten luisteren naar hun aanbevelingen.

Een collectief probleem

Seksuele intimidatie is zo moeilijk aan te pakken omdat het probleem verschillende lagen heeft. Allereerst is er geen duidelijke definitie van seksuele intimidatie in Vietnam. Iedereen houdt er een andere definitie op na, en schat de impact op zowel het slachtoffer als de gehele samenleving anders in. Omdat het zo moeilijk is om seksuele intimidatie te benoemen, wordt het wel heel onwaarschijnlijk dat een voorval wordt aangegeven bij de politie.

‘Een bloem is om te plukken, een meisje om te plagen’

De tweede uitdaging is het gebrek aan bestraffing van de daders. Wanneer seksuele intimidatie dan toch wordt gemeld, blijkt het erg moeilijk om voldoende bewijs te verzamelen. Omstaanders die willen helpen, worden door de daders zelfs actief tegengewerkt. ‘Wanneer seksuele intimidatie plaatsvindt op onze bus, kunnen we alleen maar vragen aan de dader om uit te stappen’, zegt mr. Thinh, een 45-jarige buschauffeur uit Hanoi. ‘Wij zijn de politie niet en sommige daders nemen wraak door ons bedrijf te bellen en te klagen over onze dienstverlening.’ Vele buschauffeurs en conducteurs weigerden daarom actie te ondernemen uit schrik voor represailles.

De derde en meest ingewikkelde uitdaging, is het aanpakken van de algemene opvattingen over genderongelijkheid en de culturele gevolgen ervan in Vietnam. Er is bijvoorbeeld de dubbele standaard over aanvaardbaar gedrag: mannen kunnen vrouwen lastigvallen zonder kritiek te krijgen én de schuld bij de vrouwen zelf leggen. ‘Een bloem is om te plukken, een meisje om te plagen’, is een Vietnamees gezegde dat perfect beschrijft hoe jonge vrouwen dit gedrag moeten aanvaarden.

Deze uitdagingen tonen dat er verschillende obstakels zijn bij het aanpakken van seksuele intimidatie. Om dit op te lossen, moeten we de samenleving in haar geheel betrekken én op haar verantwoordelijkheid wijzen. Collectief werken aan de verschillende uitdagingen, dat is de enige weg vooruit.

Empowering girls

Het Safer Cities-programma pakt genderongelijkheid aan met de focus op het betrekken van de hele gemeenschap. In samenwerking met lokale partners willen we schadelijke sociale normen aan de kaak stellen. We slaan daarom de handen in elkaar met lokale busmaatschappijen om mee hun chauffeurs en conducteurs op te leiden. Zo leren ze hoe ze kunnen reageren op gevallen van seksuele intimidatie. Ook met scholen werken we samen om gendergelijkheid beter in het lespakket te verwerken.

We ondersteunen ook meisjes zelf en zorgen ervoor dat zij voor zichzelf kunnen opkomen. Daarvoor hielpen we bij de creatie van inclusieve en veilige gemeenschapsruimtes. Verder richtten we zogenoemde Champions of Change-groepen op, waarin zowel meisjes als jongens samenwerken tegen seksuele intimidatie. ‘We hebben al verschillende campagnes over de veiligheid van meisjes op de bus gevoerd’, zegt Anh. ‘En we beoordeelden de veiligheidsrisico’s aan 80 busstations in Hanoi, waarna we onze aanbevelingen deelden met het stadsbestuur.’

Overal wordt op een of andere manier de vrije en veilige toegang tot de publieke ruimte voor meisjes beperkt.

Tot nu toe zijn de resultaten veelbelovend. Plan International hielp bij de opleiding van meer dan 1800 busmedewerkers en meer dan 1500 leerkrachten en directeurs leerden hoe ze gendergelijkheid benaderen in de les. Samen met de Champions of Change en de busbedrijven ontwierpen we bovendien een gedragscode voor personeel en passagiers van het openbaar vervoer.

De kwestie begint echt te leven in de hele Vietnamese samenleving. Er zijn namelijk steeds meer initiatieven die hun inspiratie vonden in ons programma. Recent veranderde een toonaangevende uitgeverij haar schoolboeken. Ze zagen ons Safer Cities project en besloten daarop om meer inclusieve boeken te maken die rekening houden met gendergelijkheid.

De Vietnamese overheid besliste zelfs om ons Safer Cities project een centrale plaats te geven in hun strategie tegen gender-gerelateerd geweld. Mede door dit succes, heeft Plan International besloten om het project uit te breiden naar andere buurten van Hanoi.

Lees ook

Kan een democratisch deficit helpen om hardnekkige ongelijkheden te bestrijden?

Wereldwijde samenwerking

De voorbije jaren evolueerde Safer Cities naar een internationaal programma. Het wordt nu georganiseerd in meer dan 15 steden, van Lima en Kampala tot Delhi. Ook in de Belgische steden Brussel, Antwerpen, Gent en Charleroi zijn we actief. De algemene doelstellingen zijn dezelfde, maar worden aangepast om de specifieke uitdagingen van meisjes en jonge vrouwen per stad aan te pakken. In Hanoi vertaalde dit zich in de focus op het openbaar vervoer.

Door seksuele intimidatie in verschillende steden tegelijk aan te kaarten, kunnen we ineens meerdere politici en landen in hun geheel tot actie aanzetten.

Toch valt net de universaliteit van het probleem enorm op: overal wordt op een of andere manier de vrije en veilige toegang tot de publieke ruimte voor meisjes beperkt. De uitdagingen in Vietnam zijn vaak gelijkaardig aan die in andere landen. Wereldwijd is het nodig dat de hele samenleving optreedt om seksuele intimidatie een halt toe te roepen. Het “ontwikkelingsniveau” of de verstedelijkingsgraad doen er niet toe.

Wederom is samenwerking de enige manier om dit probleem te stoppen. Op het internationale toneel werkt Plan International daarom samen met andere middenveldorganisaties om seksuele intimidatie met verenigde krachten aan te pakken. De Global Alliance for Children and Cities is daar een voorbeeld van. Plan International is een van de oprichtende leden en het Safer Cities-programma blijkt voor alle betrokken organisaties, waaronder Unicef en Save the Children, een interessante bron van inspiratie.

Door seksuele intimidatie in verschillende steden tegelijk aan te kaarten, kunnen we ineens meerdere politici en landen in hun geheel tot actie aanzetten. Dankzij partnerschappen en gedeelde expertise kunnen we de druk op lokale en nationale overheden verder opvoeren. Op die manier zijn ze meer geneigd om te luisteren naar onze eisen en om onze aanbevelingen in te voeren. Dat vergroot dan weer de kans om de hele maatschappij te engageren en zo seksuele intimidatie ten gronde aan te pakken.

Tot slot hopen we met Plan International om zowel het bereik als de omvang van Safer Cities te vergroten. Ons huidige doel is om het wereldwijd te implementeren in meer dan 20 steden en om onze impact binnen die steden te vergroten. Door te werken met meer mensen, kunnen we meer bereiken. Mensen staan echt centraal in ons programma: seksuele intimidatie is een realiteit voor veel mensen, meisjes en jonge vrouwen voorop. Tegelijk is het ook de mindset van mensen die we moeten veranderen. En dat kunnen we enkel door samen te werken.

Over de auteur: Thu Dao Thi Bao is projectcoördinator bij Plan International Vietnam. Ze werkt mee aan het ‘Safer Cities for Girls’ programma sinds de start ervan in 2014. Thu heeft daarbovenop meer dan 17 jaar ervaring met projecten rond kinderbescherming en gender-gerelateerd geweld.