Vluchtelingen zoeken in Europa meer dan veiligheid alleen

Turkije is een veilig land. Het staat immers in de top vijf van populairste vakantiebestemmingen. Geen bezwaar dus als Europa voortaan vluchtelingenbootjes die onze kanten opdobberen terug richting Turkije duwt. Met die opvallende redenering trok N-VA naar het Europees Parlement. De partij maakt er al langer een punt van dat de EU niet de enige ‘veilige thuishaven’ is waar asielzoekers uit conflictgebieden als Syrië terecht kunnen. Ook haar partijvoorzitter omschreef enkele dagen geleden de Turks-Syrische grens als de grens tussen veiligheid en onveiligheid.

Staatssecretaris van Asiel en Migratie Theo Francken had eerder in een interview de weg naar die redenering met juridische argumenten geplaveid: ‘De Conventie van Genève zegt dat als je op de vlucht bent omwille van vervolging, je kan opgevangen worden in een land dat die Conventie heeft ondertekend. Er staat niet dat dat in een rijk, westers land moet zijn.’

De Conventie van Genève doet inderdaad geen uitspraak over waar vluchtelingen moeten worden opgevangen. Ze zegt wel hoe en in welke omstandigheden de opvang moet gebeuren. Net daar wringt het schoentje in die omliggende zogenaamd ‘veilige’ landen.

Allereerst hebben vele Syrische buurlanden die nu het leeuwendeel van de vluchtelingen opvangen – Libanon, Jordanië, Irak – de Conventie niet eens ondertekend. Het recht op werk, huisvesting en onderwijs voor vluchtelingen is er dus niet wettelijk verankerd Andere ‘gastvrije’ buurlanden, zoals Turkije en Egypte, zijn wel ondertekenaars, maar ook daar worden niet alle rechten uit de Conventie gerespecteerd.

MO* publiceerde over de Syrische vluchtelingen in Turkije enkele ontluisterende cijfers. Een derde van de Syrische kinderen die in Turkije op de vlucht zijn, gaat niet naar school. 40.000 Syrische studenten kunnen er niet verder studeren. Ook qua tewerkstelling zijn er obstakels: vluchtelingen mogen in Turkije wel werken, maar slechts in een beperkt aantal sectoren.

Geïmproviseerde wachtkamer

De budgetten van hulporganisaties die in de Syrische buurlanden opvang organiseren worden almaar schaarser. Slechts twaalf procent van de vluchtelingen in die regio kan ook effectief in de kampen van de organisaties terecht. De rest moet zijn geluk beproeven in de stedelijke en rurale gebieden, meestal in erbarmelijke omstandigheden: 86 procent van de vluchtelingen buiten de kampen in Jordanië en 70 procent in Libanon leeft onder de armoedegrens.

Steekvlampolitiek biedt geen duurzaamheid, wel een trage, gestage langetermijnaanpak.

Geen wonder dus dat vluchtelingen de oversteek naar Europa tòch wagen, ook al blijven ze doorgans liever zo dicht mogelijk bij hun land van oorsprong. Hier zoeken ze niet enkel beschutting tegen aanvallen van Assad of IS, maar ook erkenning van hun rechten. Rechten die nodig zijn om het leven dat ze voor de oorlog hadden opgebouwd, in de mate van het mogelijke, verder te zetten. De eerste jaren houd je het misschien nog uit in noodopvang dicht bij huis. Maar als het conflict aansleept, wordt het in zo’n geïmproviseerde wachtkamer onleefbaar.

In plaats van te blijven hangen bij de vraag of Europa de vluchtelingstroom kan tegenhouden, zouden beleidsmakers beter inspelen op de realiteit dat die stroom niet te stoppen is. Een vluchtelingen- en migratievraagstuk pak je aan zoals je de klimaatproblematiek het hoofd biedt: wetende dat je geen andere keuze hebt. Ook al brengt dat onpopulaire en lastige maatregelen met zich mee.

Steekvlampolitiek biedt geen duurzaamheid, wel een trage, gestage langetermijnaanpak.

Mogelijkheden

Nobody said it was easy. Het asiel- en migratiebeleid zit onlosmakelijk vervlochten in andere beleidsdomeinen: werk, inburgering, onderwijs, wonen, ontwikkelingssamenwerking, buitenlands beleid… Snelle, concrete oplossingen liggen dus niet zomaar binnen handbereik. Een degelijke aanpak werkt over de grenzen heen – zowel binnen als buiten Europa –, is gespreid in de tijd en omhelst een breed maatschappelijk plan, opdat vluchtelingen aan het einde van de rit, als ze erkend zijn, niet door de mazen van de samenleving glippen.

Zweden vangt momenteel in verhouding tot het aantal inwoners het grootste aantal vluchtelingen op.

In dat verband is Zweden een pionier. Dit land vangt momenteel in verhouding tot het aantal inwoners het grootste aantal vluchtelingen op. Tegelijkertijd is Zweden het EU-land met het laagste percentage laag- of ongekwalificeerde jobs. Toch probeert de Zweedse overheid met flinke investeringen in integratie en maatschappelijke begeleiding een aanzienlijk deel van de vluchtelingen aan het werk te krijgen.

Focussen op de mogelijkheden, in plaats van op de obstakels. Alleen zo kan het asielbeleid een succesverhaal worden, zowel voor de EU-landen als voor de vluchtelingen die hier toekomen. Volgens de American Dream kan iedereen, ongeacht herkomst of afkomst, bereiken wat hij wil, als hij maar hard genoeg werkt. De Europese droom begon vanuit de intentie om de grondrechten van elk individu, binnen en buiten Europa, te verdedigen en garanderen. Met het wegduwen van vluchtelingenbootjes zal ook die droom almaar verder afdrijven.

Inge Poelemans is journaliste bij Zaman Vandaag, de Nederlandstalige versie van de Turkse krant Zaman.