‘De bescherming van vluchtelingen is bij internationale wet verplicht’

We zijn getuige van het grootste aantal vluchtelingen ooit. Maar het is belangrijk om te herinneren aan het feit dat de bescherming van vluchtelingen geen kwestie is van solidariteit of vrijgevigheid. Bescherming van vluchtelingen is een plicht krachtens het internationaal recht: het Verdrag uit ‘51 en verschillende andere regionale bindende instrumenten. Tijdens de tien jaar dat ik actief was als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen, moet ik zeggen dat het internationale recht vrijwel altijd werd gerespecteerd.

Grenzen waren over het algemeen open, zelden werden vluchtelingen afgewezen of teruggestuurd naar hun land van herkomst waar ze soms vervolging riskeren. Het aantal hervestigingsmogelijkheden die werden aangeboden door ontwikkelde landen voor vluchtelingen die in kampen leven of andere ellendige omstandigheden in ontwikkelingslanden doorstaan, is gedurende die tien jaar verdubbeld. Er was in het algemeen een sterke overtuiging van de lidstaten dat vluchtelingenbescherming nodig was en moest worden toegekend.

Voorbeelden van solidariteit

De situatie is ondertussen aanzienlijk veranderd. Het is waar dat nog steeds een groot aantal landen enorme inspanningen levert om vluchtelingen te beschermen. Als u dit leest, ben ik net aangekomen in Oeganda. Dat land heeft veel vluchtelingen uit zijn buurlanden opgevangen, nu al meer dan 1,3 miljoen mensen, onder wie 950.000 inwoners uit Zuid-Soedan alleen. Oeganda biedt hen niet enkel bescherming, maar ook percelen land zodat hun toekomst niet enkel bestaat uit een leven in een opvangkamp maar dat ze de mogelijkheid krijgen om deel te worden van de maatschappij. Deze bijzonder humane aanpak vereist natuurlijk een sterke solidariteit van het land zelf.

We zien nog steeds veel opmerkelijke voorbeelden van solidariteit in de wereld. Maar tegelijk zijn we getuige van het sluiten van grenzen, we zien steeds meer vluchtelingen die worden afgewezen en ontwikkelde landen die hun mogelijkheden tot hervestiging van vluchtelingen uit het zuiden in een rijk land juist inperken.

Dat is vooral zorgwekkend als het gepaard gaat met vormen van politiek populisme, vreemdelingenhaat en racisme waarbij vluchtelingen het doelwit worden en verantwoordelijk worden gehouden voor de toegenomen terreurdreiging. Vluchtelingen zijn geen terroristen, ze zijn de eerste slachtoffers van terreur. Ze ontvluchten het terrorisme, net dat maakt hen tot vluchteling. En daarom vind ik het belangrijk om mij te richten tot de internationale gemeenschap met een vijfvoudige oproep. Vijf duidelijke aanvragen die volgens mij absoluut noodzakelijk zijn voor vluchtelingen en hun recht om gerespecteerd te worden.

Vijf vragen aan de internationale gemeenschap

Ten eerste: ik roep de lidstaten die het niet doen op om de integriteit van de internationale bescherming van vluchtelingen te herstellen. Dat betekent uiteraard dat ze het recht hebben om hun grenzen op een verantwoordelijke manier te beheren, maar ook op een wijze die bescherming toelaat, niet op een rigide manier die iedereen die op zoek is naar asiel en bescherming verdient, per definitie uitsluit. Ik vraag aan landen dat ze mensen niet terugsturen naar plaatsen waar zij vervolgd kunnen worden. Dat betekent ook dat de quota rond hervestiging hoger moeten en meer bescherming moet geboden worden aan mensen die in dramatische omstandigheden leven in overbevolkte kampen of in de sloppenwijken van arme steden.

Ten tweede: erken dat er geen humanitaire oplossing is voor de vluchtelingencrisis: de oplossing is politiek en heeft betrekking op de oplossing van het conflict dat de vluchtelingenstroom op gang brengt. Ik vraag alle partijen in verschillende conflicten wereldwijd en alle landen die invloed hebben op die partijen om samen te komen en te begrijpen dat deze conflicten enorm lijden veroorzaken en uiteindelijk niemand wint, maar iedereen verliest. Deze conflicten zijn niet enkel een rechtstreekse bedreiging voor de vluchtelingen zelf, ze vormen vandaag een bedreiging voor de hele wereld omdat er steeds vaker een link is met de problemen van mondiaal terrorisme.

Ten derde: humanitaire hulp voor vluchtelingen wordt nog steeds onvoldoende gefinancierd, grosso modo is er ongeveer 50 procent van de gevraagde middelen. Dat betekent dat de meerderheid van de vluchtelingen onder de armoedegrens leven, dat velen hun kinderen niet naar school kunnen brengen of zelfs voldoende kunnen voeden. Dat betekent dat velen onvoldoende gezondheidszorg en ook geen baan hebben waardoor ze amper uitzicht krijgen op een beter leven. Daarom is het cruciaal dat humanitaire acties in hun volledigheid financieel ondersteund worden.

‘Sterkere solidariteit met landen in het zuiden die vluchtelingen opvangen is een absolute must.’

Ten vierde: ik roep de landen in de ontwikkelde wereld op om meer solidariteit te tonen met de landen in het zuiden die als eerste asielaanvragers opvangen. Dat zijn de landen die 80 procent van de vluchtelingen opvangen, soms met een dramatische invloed op hun economie, op hun samenleving, en niet te vergeten op hun veiligheid omdat de conflicthaard zich vaak vlak naast hun deur bevindt.

Kijken we naar een land als Libanon, waar een derde van de bevolking vluchteling is, of landen zoals Oeganda, Kenia of Ethiopië, die meer dan een miljoen vluchtelingen opvangen, dan zien we landen in armoede, met weinig middelen en met ontwikkelingsproblemen. Het is daarom van groot belang om niet alleen vluchtelingen te ondersteunen, maar ook de gemeenschappen waar ze terecht komen. Dat vereist een doeltreffende ontwikkelingssamenwerking met deze landen.

Ik moet de Wereldbank prijzen om de nieuwe financiële instrumenten die ze heeft kunnen creëren, met name voor “middeninkomenslanden” die een groot aantal vluchtelingen opvangen. In het geval van Libanon en Jordanië gaf dat extra steun bovenop wat ze krijgen van de internationale gemeenschap.

Maar de waarheid is vooral dat landen aan de opvanglanden vragen om de vluchtelingen daar te houden, zonder dat daar geld tegenover staat. Sterkere solidariteit met landen in het zuiden die vluchtelingen opvangen is een absolute must.

Ten slotte: ik vraag landen in de ontwikkelde wereld om hun quota inzake hervestiging tenminste te verhogen tot de niveaus die we twee of drie jaar geleden hadden, en op die manier de verantwoordelijkheid te delen met zij die miljoenen vluchtelingen in het diepe zuiden opvangen.

Om u een idee te geven over de verschillen tussen het noorden en het zuiden, haal ik opnieuw Oeganda als voorbeeld aan. Oeganda kreeg vorig jaar drie keer meer vluchtelingen uit Zuid-Soedan dan dat er vluchtelingen de Middellandse Zee overstaken. Iedereen kent nochtans de enorme impact op de publieke opinie en op de politieke debatten die vorig jaar werd veroorzaakt door de vluchtelingenstroom via het Middellandse Zeegebied. Wel, Oeganda heeft drie keer meer mensen ontvangen, en Oeganda is een klein land met een relatief kleine economie. Dat neemt niet weg dat het land ook vrijgevige inwoners en een vrijgevige regering kent.

Ik wil er u ook aan herinneren dat naast diegenen die de grens kunnen oversteken om bescherming buiten hun land te zoeken, een groter aantal mensen, waarschijnlijk ongeveer het dubbele, zich binnen hun eigen land verplaatsen. We noemen ze de intern ontheemden. Zij vallen onder de autoriteit van hun regeringen of van andere niet-gouvernementele actoren die bepaalde delen van het grondgebied bezetten.

Respecteer de mensenrechten

Intern ontheemden zijn systematisch, in veel delen van de wereld, het slachtoffer geworden van dramatische schendingen van het internationaal humanitair recht en de wet op de mensenrechten. En daarom wil ik ook alle actoren in alle conflicten wereldwijd ten stelligste vragen om de internationale humanitaire wetgeving te respecteren en de wet op de mensenrechten te eerbiedigen. Aan de internationale gemeenschap vraag ik controlemechanismen te implementeren en ervoor te zorgen dat diegenen die verantwoordelijk zijn voor de ergste gruweldaden ook effectief ter verantwoording worden geroepen en uiteindelijk worden bestraft. Waarschijnlijk is dit de enige manier om de tragische impact op het leven en de waardigheid van nu al meer dan 65 miljoen mensen wereldwijd te doen stoppen.

‘Ik vind het ook belangrijk om te benadrukken dat de problemen waarmee vluchtelingen geconfronteerd worden, ook gekoppeld zijn aan het feit dat het huidige migratiedebat nogal irrationeel is geworden’

Ik vind het ook belangrijk om te benadrukken dat de problemen waarmee vluchtelingen geconfronteerd worden, ook gekoppeld zijn aan het feit dat het huidige migratiedebat nogal irrationeel is geworden. We hebben het over twee verschillende situaties: vluchtelingen die grenzen oversteken om conflict of vervolging te ontvluchten, en economische migranten die legitiem streven naar een beter leven en van het ene land naar het andere verhuizen, in de hoop daar een betere toekomst voor hen en hun kinderen te vinden.

Deze laatste hebben niet dezelfde rechten als vluchtelingen. Landen zijn niet gedwongen om hen bescherming te verlenen, maar ze hebben ook mensenrechten en waardigheid die moeten worden gerespecteerd. Migratie is er altijd al geweest en migratie is ook een noodzaak om verschillende vormen van evenwicht in de mondiale samenleving en de wereldeconomie te bereiken.

In mijn geboorteland wordt mijn moeder bijgestaan ​​door sommige mensen, zij is 93 jaar en de hulpverleners zijn niet Portugees. Ze komen uit verschillende landen. Het zijn migranten in mijn land en Portugal is zelfs een relatief arm land in vergelijking met sommige andere landen in de Europese Unie. En dus is migratie noodzakelijk. Als iets nodig is, is het beter om het gecontroleerd aan te pakken dan om het over te laten aan smokkelaars en mensenhandelaars.

Nood aan een rationeel debat

Daarom gaat mijn luidste oproep inzake migratie over het noodzakelijke rationele debat over dit onderwerp. Natuurlijk hebben landen het recht om hun eigen migratiebeleid aan te passen, maar dat ze dat doen in volle eerbiediging van de mensenrechten. Tegelijkertijd moet beleid over ontwikkelingssamenwerking in de landen van herkomst kansen creëren zodat migratie een keuze is, geen noodzaak. Verder is een veel sterkere samenwerking vereist tussen staten om smokkelaars en mensenhandelaars te vatten.

‘Natuurlijk hebben landen het recht om hun eigen migratiebeleid aan te passen, maar dat ze dat doen in volle eerbiediging van de mensenrechten.’

Ik denk dat als we over migratie op een rationele manier kunnen spreken, een betere, multiculturele en multireligieuze samenleving kan ontstaan waar tegelijkertijd ook vluchtelingen meer bij gebaat zijn.

Volgend jaar volgen er twee belangrijke debatten in de Algemene Vergadering: een over migratie en een over vluchtelingen. Mijn oproep aan alle lidstaten is om positief tegenover deze debatten te staan en een adequaat beleid te formuleren ten aanzien van vluchtelingen en migratie dat door de gehele internationale gemeenschap wordt aangenomen. Dit beleid moet rekening houden met de mensenrechten, met de legitieme belangen van staten, maar ook met de kansen die menselijke mobiliteit in onze wereld met zich meebrengt.

Bron: IPS