‘Voor veel freelancejournalisten wordt dit geen vrolijke kerst’

Bestuur VVJ . 19 december 2022

VVJ: ‘Zowat de helft van alle actieve journalisten in het land werkt tegenwoordig met een zelfstandig statuut. Met enkele duizenden zijn ze, en ze tekenen voor belangrijke delen van de nieuwsproductie.’

Steve Buissinne / Pixabay

Zowat de helft van alle actieve journalisten in het land werkt tegenwoordig met een zelfstandig statuut. Ze leveren noodzakelijk werk, maar zijn onderbetaald. De goed boerende Vlaamse mediahuizen en de overheid moeten hun verantwoordelijkheid nemen, vindt de Vlaamse Vereniging van Journalisten.

Wat een tijd beleven we toch. Van de klimaatwende tot een oorlog aan onze achterdeur, van oprukkende virussen tot een wankelende economie, van onverwachte politieke omwentelingen tot spectaculaire galactische ontdekkingen. ‘Elke dag brengt nieuws dat gisteren ondenkbaar leek’, schreef een opiniemaker onlangs. Een geluk toch dat er in dit land nog redelijk wat journalisten zijn om al dat nieuws te verslaan.

Alleen, zonder ook freelancejournalisten geen nieuws. Zowat de helft van alle actieve journalisten in het land werkt tegenwoordig met een zelfstandig statuut. Met enkele duizenden zijn ze, en ze tekenen voor belangrijke delen van de nieuwsproductie. In weer en wind, bij nacht en ontij. Ze leveren nieuws van de Westhoek tot in Oekraïne. Van het WK in Qatar tot het komende Autosalon. En van een nachtelijk verkeersongeval in Puurs-Sint-Amands tot de nieuwe film van Lukas Dhont.

Boeiend werk, daar niet van. Maar zo onderbetaald. Want meer dan ooit is freelancejournalistiek precaire arbeid. De hoge inflatie gekoppeld aan de niet-indexering van de vergoedingen zet het inkomen van zelfstandige journalisten vandaag zwaar onder druk. Op de koop toe holt een wijziging van het fiscale regime voor auteursvergoedingen dat inkomen straks nog verder uit.

Voor freelancejournalisten is veeleer de term kleinverdieners op de plaats.

Journalisten zijn geen grootverdieners, nooit geweest. In zekere zin is dat zo slecht nog niet: zo houden journalisten stevig voeling met de levensstandaard in de brede samenleving. Maar voor freelancejournalisten is veeleer de term kleinverdieners op de plaats.

De ongelukkige samenloop van twee nefaste ontwikkelingen maakt dat voor hen nu een trieste ondergrens wordt bereikt. Voor al te veel journalisten wordt dit geen vrolijke kerst, laat staan een deugddoend nieuwjaar.

Dat is in de allereerste plaats de verantwoordelijkheid van de mediabedrijven. Die houden de freelancetarieven traditioneel al laag. Op de koop toe weigeren ze vandaag – in tijden van hoge inflatie – die vergoedingen ook nog eens ernstig te indexeren. Intussen boeken de Vlaamse mediabedrijven mooie winsten – het grootste, DPG Media, in 2021 nog 225 miljoen. Topman Van Thillo gaat er voorwaar prat op dat zijn bedrijf ‘slechts’ 30 % van de winst als dividend uitkeert aan de eigenaars, de eigen familie dus. Leg dat een keer uit aan die honderden hardwerkende freelancemedewerkers die je zelfs een levensnoodzakelijke indexverhoging onthoudt en zo onvermijdelijk in armoede duwt.

Intussen verdienen IT’ers en accountants bij de mediabedrijven een veelvoud van wat journalisten verdienen. En jawel, hier en daar verkregen freelancejournalisten wel degelijk een beperkte verhoging. Maar doorgaans is die onvoldoende hoog, niet collectief, niet transparant en zonder enige waarborg op recurrentie. De Nederlandse tak van DPG Media kende freelancejournalisten onlangs wel nog een verhoging in die zin toe, het is een raadsel waarom dat niet in Vlaanderen lukt.

De overheid hakt nu extra in op hun al schamele inkomen. Dat doet ze door het fiscale regime voor auteursvergoedingen terug te schroeven.

Zopas kwam daar voor freelancejournalisten een tweede klap bovenop. Want de overheid hakt nu extra in op hun al schamele inkomen. Dat doet ze door het fiscale regime voor auteursvergoedingen terug te schroeven. Freelancejournalisten mochten tot nu de helft van hun beroepsinkomen aangeven als auteursvergoedingen, die aan een lager tarief worden belast. Straks wordt dat nog maar 30 procent.

Klein verschil, zegt u? Maar met de geringe bedragen waarover het gaat komt dat al snel neer op een volledig maandinkomen als extra belasting. Simulaties die we uitvoerden, wijzen op een verhoging van de belastingdruk met makkelijk 2000 à 3000 euro. Als dat bedrag je (niet-geïndexeerde) maandinkomen vormt, en intussen werk je je te pletter, dan zit je echt wel met een probleem.

De oplossingen zijn nochtans niet zo moeilijk. De (goed boerende) Vlaamse mediahuizen moeten hun freelancejournalisten meteen ‘loon’ geven naar het harde werk, in de vorm van een voldoende hoge, collectieve, transparante en recurrente indexering van hun vergoedingen. Het model ligt voor de hand: de loonindexering waarop hun collega’s met een arbeidsovereenkomst recht hebben.

Daarnaast vragen we de federale wetgever om het huidige belastingregime voor freelancejournalisten te behouden. Journalistiek – goede en dus professionele journalistiek toch – heeft een cruciale betekenis voor de samenleving. Maar ze komt met een prijs. Dat verantwoordt wel degelijk dat ook overheden er inspanningen voor doen.

Enkele dagen geleden legden de journalisten van The New York Times – voor het eerst in 40 jaar tijd – het werk neer. De reden: de onvoldoende loonsverhogingen in het licht van de forse inflatie. Het moge een troost wezen dat ook elders in de wereld journalisten moeten vechten voor een minimale levens- en werkstandaard, en langs die weg voor goede journalistiek.

De raad van bestuur van de VVJ. En verder de volgende journalisten ten individuelen titel (voorlopige lijst van 74 afgesloten op 17.12.2022):