‘Wantrouwen tegen TTIP leidt tot uitstel stemming’

Over die onderhandelingen heeft het Europees parlement eigenlijk niets te vertellen. Het is de Europese Commissie die van de lidstaten het mandaat heeft gekregen om dat complexe verdrag uit te werken. Maar omdat het parlement het eindresultaat moet goed- of afkeuren, is het meer dan nuttig dat de Commissie weet waar de gevoeligheden liggen. In de resolutie die op 10 juni moest gestemd worden, bakent het Europees parlement als het ware het speelterrein voor de Europese Commissie af: ‘Tot daar mag je gaan, maar niet verder’.

Een ruime meerderheid van het Europees parlement is overigens niet gekant tegen een handelsverdrag met de Verenigde Staten. In 2013 gaf 78 procent van de parlementsleden de Commissie het mandaat om de onderhandelingen te starten. Tegenstanders bevonden zich voornamelijk aan de uiterst linkse en uiterst rechte kant van het politieke spectrum. Daarmee weerspiegelt het Europees parlement wel degelijk de publieke opinie in Europa. De eurobarometer van 2014 toont aan dat een ruime meerderheid van de Europeanen voorstander is van een handelsverdrag met de VS. Dat is vooral het geval in voormalige Oostbloklanden, maar zelfs in België schaart 66 procent van de bevolking zich achter zo’n handelsverdrag.

De comfortabele meerderheid in het Europees parlement die een handelsverdrag kansen wil geven, denkt uiteraard niet helemaal hetzelfde over wat zo’n verdrag precies moet inhouden. Dat er nogal wat onenigheid bestaat, mag blijken uit de 900 amendementen die in het verschillende commissies van het Europees parlement ingediend werden. Ook nu, voor de stemming die op 10 juni had moeten plaatsvinden, waren er opnieuw meer dan 200 amendementen ingediend.

De weinig transparante, om niet te zeggen geheimzinnige onderhandelingen hebben het vertrouwen in de Commissie geen deugd gedaan.

Het Trans-Atlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) is inmiddels vrij controversieel geworden. Dat heeft alles te maken met de invulling van dat verdrag en met de reacties van zowel pro als contra-lobbygroepen buiten het parlement. De weinig transparante, om niet te zeggen geheimzinnige onderhandelingen hebben het vertrouwen in de Commissie bovendien geen deugd gedaan. Zowel binnen het brede middenveld als bij sommige politieke groepen in het parlement - waaronder mijn eigen fractie - groeide de vrees dat er achterkamerdeals werden gesloten die misschien in het voordeel van het bedrijfsleven zijn, maar helemaal niet in dat van de Europese bevolking.

Dat de stemming van 10 juni uitgesteld werd, heeft veel, zo niet alles te maken met dat groeiende wantrouwen. De sociaal-democratische fractie mist inderdaad het blinde geloof in de deugden van het handelsverdrag dat bijvoorbeeld de Europese christendemocraten wel delen.

In de compromistekst die op 28 mei in de commissie internationale handel samen met de christen-democraten werd gestemd, waren wij er in geslaagd een aantal belangrijke grenzen te trekken, zoals de ratificatie van de standaarden van de International Labour Organisation (ILO), het uitsluiten van publieke diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg en sociale diensten uit het handelsverdrag, het behoud van de Europese verworvenheden inzake databescherming en privacy, de verdediging van de Europese standaarden inzake milieu, GMO’s en arbeidsbescherming…

Dat waren de verdiensten van mijn sociaal-democratische collega’s die het compromis onderhandeld hebben. We wilden de Commissie duidelijk maken dat een handelsverdrag geen verlaging van de Europese normen en standaarden kan inhouden.

Het struikelblok bleef de afhandeling van conflicten tussen investeerders en landen via private arbitragehoven.

Het struikelblok bleef de afhandeling van conflicten tussen investeerders en landen via private arbitragehoven, het zogenaamde Investor-State Dispute Settelement (ISDS). Hoewel de compromistekst stelde dat conflicten in de toekomst door een professionele rechtbank moeten behandeld worden, met publiek aangestelde rechters in open zittingen én met een beroepsprocedure, werd de tekst toch heel anders geïnterpreteerd door de sociaal-democraten dan door de christendemocraten.

Voor ons was het duidelijk dat zo’n nieuw, professioneel tribunaal betekende dat ISDS uitgesloten was. De christen-democraten argumenteerden - omdat een verwerping van ISDS niet meer letterlijk in de tekst stond - dat private tribunalen nog wel degelijk mogelijk waren.

Die verschillende interpretatie was het korte lontje dat de boel deed ontploffen. Mijn fractie diende immers voor de plenaire stemming een amendement in dat duidelijk moest maken dat het parlement geen ISDS wil.

Omdat de christen-democraten vreesden dat dit amendement een meerderheid zou halen, dreigden ze ermee tegen de resolutie te stemmen. Dat zou betekenen dat het parlement aan de Commissie géén onderhandelingsgrenzen oplegt, zodat ze - in theorie althans - helemaal haar gang kan gaan. En dat wil niemand. Het gevolg was een totale patstelling.

De lijdensweg van het handelsverdrag

Nu de stemming is uitgesteld en het hele dossier terug gestuurd wordt naar de commissie internationale handel, wordt de lijdensweg van het handelsverdrag verlengd. Het is bovendien nog lang niet duidelijk tot welk compromis de onderhandelaars zullen komen.

De eerlijkheid gebiedt me te zeggen dat dat zelfs binnen mijn fractie niet eenduidig is. Het standpunt van de fractie is dat wel: Wij zijn voor een progressief handelsverdrag zonder ISDS. Punt. Maar er zijn wel degelijk sociaal-democraten die bereid zijn een ISDS te slikken en af te wijken van het standpunt van de fractie.

Aan de extreem-linkse en groene kant van het spectrum wordt hen populistisch verweten dat ze hun ziel hebben verkocht aan de multinationals. De realiteit is echter helemaal anders. Sociaal-democraten die ISDS in haar huidige vorm willen slikken, zijn vooral te vinden in voormalige Oostbloklanden. Die landen hebben bij hun onafhankelijkheid holderdebolder handelsverdragen afgesloten waarin ook ISDS-procedures afgesproken zijn. Die ISDS-afspraken zijn véél negatiever dan de huidige ISDS-voorstellen. In die lidstaten vreest men dat ze bij het afspringen van een handelsverdrag opgezadeld blijven met erg negatieve ISDS-procedures.

De meeste ISDS-procedures werden overigens aangespannen tegen deze voormalige communistische landen. Opvallend is zelfs dat de investeerders die de Oost-Europese lidstaten voor private tribunalen sleepten afkomstig waren uit… de EU.

EU investeerders gebruiken ISDS overigens het meest. In 2014 werden wereldwijd 64 procent van alle ISDS-zaken aangespannen door investeerders uit de EU, vooral investeerders uit het westen van de Unie (Nederland, VK, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië). Nog opmerkelijker is dat het merendeel van die zaken was gericht tégen EU-lidstaten, vooral uit het oosten van de EU. Dat verklaart waarom in Oost-Europa sociaal-democraten heel anders aankijken tegen ISDS-procedures en waarom ze minder wakker liggen van eventuele claims van Amerikaanse bedrijven. Dat strookt immers niet met hun ervaringen.

Diezelfde cijfers verklaren ook waarom de christendemocraten zo graag ISDS blijven verdedigen. Het zijn immers Europese investeerders die er het meeste gebruik van maken en het zijn dezelfde investeerders die in de christendemocraten hun grote verdedigers vinden.

Het is belangrijk de nuances en gevoeligheden te kennen om precies te kunnen inschatten waarom TTIP en ISDS zo controversieel zijn

Het is belangrijk de nuances en gevoeligheden te kennen om precies te kunnen inschatten waarom TTIP en ISDS zo controversieel zijn en waarom de discussies binnen de Europese sociaal-democratie zo complex zijn. Ik ben vooral blij dat wij de discussie voeren. Dat lijkt bij andere fracties veel minder het geval te zijn. Daar slikken ze ongenuanceerd of spuwen ze al even ongenuanceerd uit.

De discussies binnen mijn fractie maken alvast aan de rest van het parlement én aan de Commissie duidelijk dat een ISDS-procedure uiterst controversieel is. Mijn fractie wil niet dat private arbitragehoven, vaak voorgezeten door zakenadvocaten die in andere dossiers de belangen van investeerders behartigen, deel uitmaken van het handelsverdrag met de VS. Deze onderhandelingen zijn het uitgelezen moment om die procedure rechtvaardiger te maken door conflicten te laten beslechten door een professioneel, onafhankelijk internationaal tribunaal.

Samen met het behoud van de Europese normen en standaarden en het weren van bedrijfsinvloeden in de zogenaamde ‘regulerende samenwerking’, waarin afspraken gemaakt worden over regelgeving, moet dat deel uitmaken van de grenzen waarbinnen de Commissie moet onderhandelen. Alleen zo zullen we tot een handelsverdrag kunnen komen dat niet enkel gunstig is voor onze economie en jobs kan creëren, maar vooral voor de Europese burgers, hun rechten verworvenheden en de hoge normen die we in Europa koesteren.

Kathleen van Brempt is vice-voorzitter van de Europese sociaaldemocraten. Ze zetelt in de commissie energie van het Europees parlement en is lid van de Commissie industrie, onderzoek en energie.