Waterarm Vlaanderen moet dringend duurzame landbouwkeuzes maken

Ook al voelt het dezer dagen wat contra-intuïtief aan, Vlaanderen heeft wel degelijk chronische waterstress. Water wordt schaars, en de huidige landbouwactiviteiten gebruiken het beschikbare water niet efficiënt, stelt Dirk Glas van de Belgische ngo Join For Water naar aanleiding van Wereldwaterdag op 22 maart. De Europese Unie en Vlaanderen moeten de landbouwsubsidies toekennen aan een landbouw die duurzaam omspringt met water.

Door zijn hoge bevolkingsdichtheid en intensieve economische activiteiten op een kleine oppervlakte, is Vlaanderen een waterarme regio. De voorbije zomers waren ongezien droog en de droogte van de zomer van 2018 werd als landbouwramp erkend. Zelfs al zijn de grondwaterstanden zich nu aan het normaliseren, zorgvuldig omgaan met het beschikbare water is in tijden van klimaatopwarming meer dan ooit de boodschap.

Als burger worden we al een tijdje gevraagd om spaarzaam te zijn met kraanwater. Ons waterverbruik beperkt zich echter niet tot het water dat uit de kraan komt. Voor alle producten die we consumeren is tijdens het productieproces, water nodig. Dit volume, het “indirect waterverbruik”, is vele malen groter dan onze directe consumptie. Waar ons direct waterverbruik zich beperkt tot ongeveer 120 liter water per persoon per dag, verbruiken we indirect maar liefst 4.500 tot 7.000 liter water per persoon per dag. 75% van onze watervoetafdruk wordt bepaald door wat we eten. Meer en meer consumenten willen oprecht milieubewuste keuzes maken, maar dan moeten er ook aan productiezijde ingrijpende en consequente keuzes gemaakt worden.

75% van onze watervoetafdruk wordt bepaald door wat we eten.

Zowel Europa als Vlaanderen nemen een ambigue houding aan. In de Europese Green Deal wordt gewezen op de mogelijke gevolgen van waterschaarste in de landbouw. Een goed begin. In het Vlaamse actieplan ‘Water voor land- en tuinbouw Vlaanderen 2019-2023’ worden opslag van regenwater, hergebruik van afvalwater, en onderzoek naar klimaatbestendige rassen en gewassen gepromoot. Mooi zo. Maar zowel in de Europese als in de Vlaamse strategie wordt zedig gezwegen over wat echt het verschil zal maken: een landbouw die kiest voor meer plantaardige dan voor dierlijke productie.

Om de druk op onze watervoorraden te verminderen, moeten we naar een landbouw die efficiënter omspringt met hemel-, grond-, en oppervlaktewater, en daar scoort veeteelt niet goed. Voor de productie van plantaardige producten is aanzienlijk minder water nodig dan voor dierlijke. Niet alle gronden, die vandaag voor veeteelt gebruikt worden, zijn geschikt voor akkerbouw, maar voor een goed deel van die terreinen kan de omschakeling wel. Veetelers zouden – waar mogelijk – actief moeten gestimuleerd worden om over te schakelen naar akkerbouw en groenteteelt.

Van alle landbouwsectoren is de watervoetafdruk van veeteelt dus het grootst.

Van alle landbouwsectoren is de watervoetafdruk van veeteelt dus het grootst. Toch gaat liefst 20% van alle Europese middelen (tussen 28 en 32,6 miljard euro) als subsidie naar de veeteeltsector. Met een dergelijk belangrijk budget kan Europa de landbouw ondersteunen en sturen naar waterduurzame teelten.

Ook de promotie voor de veeteelt draait op volle toeren. In 2020 gaat meer dan de helft van het budget van het VLAM – “Vlees van bij ons” – naar de promotie van dierlijke producten. De andere helft wordt verdeeld over de promotie van alle andere sectoren: akkerbouw, groenten en fruit, sierteelt, visserij, bier, bio- en streekproducten. Ook Europa promoot vleesconsumptie via massacampagnes.

Noch de Europese, noch de Vlaamse overheid maken duidelijke en consequente keuzes om onze landbouw te vrijwaren voor waterschaarste. Zolang de overheid geen incentives geeft om voor teelten te kiezen met een kleinere watervoetafdruk, zal de veeteeltsector geen andere richting inslaan.

Het beheer van de watervoorraden is nochtans een kernopdracht voor de overheid. Join For Water roept daarom de beleidsmakers in Vlaanderen en in Europa op om duidelijk te kiezen voor een subsidiebeleid dat de draagkracht van ons watersysteem en onze watervoorraden respecteert. Omdat water essentieel is voor de landbouw, zal dit uiteindelijk ook de sector ten goede komen.

Dirk Glas is medewerker bij de ngo Join For Water (dat vroeger Protos heette).