Wereldburgers etc.

Voor alle duidelijkheid, het gaat hier niet om een volmondige instemming met zijn Vlaams-nationalistisch gedachtegoed. Verre van. Maar toen hij Guy Verhofstadt van repliek diende (DS 2/3/10) in het zogenaamde identiteitsdebat, had hij volgens mij groot gelijk.
Uiteraard ga ik hier geen heel stuk wijden aan het groot gelijk van Bart De Wever. Dat zou zelfs de meest inspiratieloze columnist niet mogen overkomen. Niet dat er in België overigens ooit gebrek is aan inspiratie. Er is bijvoorbeeld altijd wel één of ander ‘Congo-saga’ gaande. Maar daarover heb ik het deze keer liever niet, want het schaamrood komt me op de wangen als ik zie hoe we ons weeral laten kennen.
Zonder iemands goede bedoelingen in vraag te willen stellen:Het kan toch niet zijn dat we ons weer voornamelijk blindstaren op onze eigen deemoedigheid? Aanwezig zijn of niet? Op het verjaardagsfeestje van het einde van onze koloniale fratsen nog wel! (Niet Kabila Jr.’s persoonlijke verjaardagsfeestje of zo).
Het herdenken van het einde van een mensonterende periode in het verleden waarvan we als moederland de stuwende kracht waren. Dat hierop een volgende mensonterende periode aanbrak met Mobutu en de Kabilas in de hoofdrol doet in dit geval voor ons even niet ter zake. Niet omdat het er niet toe doet, integendeel. Wel omdat onze bezorgdheid sowieso selectief is. En omdat we zichtbaar  de fouten uit het verleden blijven recycleren.
Daarom pleit ik dus in de eerste plaats voor de “keren-voor-eigen-stoep” aanpak. In dit korte “indépendence-cha-cha”-moment betekent dat dan de eigen bevolking eens echt informeren over ons koloniaal verleden. Dit ommetje langs memory-lane brengt ons sowieso tot vandaag, maar dan met ideetjes van hoe we het beter en vooral geloofwaardiger kunnen aanpakken.
Maar goed, vandaag heb ik het gezien de omstandigheden dus liever over De Wever en Verhofstadt. Verhofstadt plaatste in het kader van het Franse ‘identiteitsdebat’, - geheel terecht overigens- , enkele kanttekeningen (DS 11/2 en 24/2) bij deze problematische onderneming. Spijtig genoeg deed hij weinig meer dan ‘het probleem’ naar het Europees niveau verleggen en het kind met het badwater weggooien.
De Wever bracht de gebreken in Verhofstadt’s bijdragen goed onder woorden. Naast de terechte bemerking dat het streven naar dat universele ‘post-nationale’ wereldburgerschap vooral aantrekkelijk is voor mensen met een buitenverblijf in Toscane wees hij ook op Verhofstadt’s gebrekkige interpretatie van nationalisme en identiteit.
Op Verhofstadt’s these dat: ’… ”identiteit” een begrip [is]waarop onmogelijk een vredelievende en welvarende maatschappij kan gebouwd worden’ antwoordt De Wever terecht: ‘identiteit poneren als een finaliteit is hopeloos achterhaald, identiteit moet benaderd worden als een functie.’ 
Spijtig genoeg maakt ook De Wever zijn eigen aanbevelingen (die hij overigens deelt met Afro-Amerikaanse geleerden en activisten zoals Cornel West) niet ten volle waar. En zo is het dat deze twee op het eerste zicht erg uiteenlopende standpunten uiteindelijk dezelfde tekortkomingen delen: het door elkaar gebruiken van het identiteitsdebat en de politieke discussie over de beste bestuursvorm, en het stiefmoederlijk bedelen van het heden.
Daar waar Verhofstadt inzet op de toekomst (‘Voor mij bestaat de essentie niet uit waar men vandaan komt, maar waar men naartoe gaat’ – DS 12/2/2010) helt De Wever voornamelijk over naar het verleden. (Middels een “wij-waren-hier-eerst” veronderstelling, die een integratie van de minderheden in de Vlaamse realiteit ‘als men tot de club wilt toetreden’ – DS 02/3/2010 - vrij logisch en vanzelfsprekend maakt.)
Waarom niet inzetten op vandaag, en op àlle aanwezigen op een stukje grond? En op basis daarvan, continu, de bestuursvorm ontwikkelen die daar het beste bij past. Dat kan in principe zowel postnationaal als Vlaams-nationalistisch zijn, op zich maakt dat niet erg veel uit. Het belangrijkste is dat iedereen kan meedoen. Want een post-nationaal, zogenaamd wereldburgelijk systeem dat haar bevolking in een universeel keurslijf duwt, is potentieel even gewelddadig als een nationalistisch systeem dat de in-groep van de uit-groep zou onderscheiden.
Onze beide sterpolitici gaan er prat op voorvechters van de democratie te zijn,maar met deze twee denkfouten verliezen ze het belangrijkste element ervan uit het oog: het recht om als aanwezige in een samenleving vandaag deel te mogen nemen aan de vormgeving ervan. De democratische vraag die zich opdringt in het identiteitsdebat is dan niet: wat is onze identiteit, en hoe kunnen we die bestuursmatig kristalliseren? Maar eerder: wie is er aanwezig in onze samenleving, - de Vlaamse, Belgische of Europese -, en kunnen deze mensen in alle eigenheid deelnemen, zowel politiek als economisch? De vraag die Frankrijk en wij ons moeten stellen is dus niet: wie zijn wij collectief? Wel: slaagt onze collectiviteit er in alle betrokkenen te laten deelnemen?
Als ik dan kijk naar het Vlaams-nationalisme vs. het zogenaamde post-nationalisme, zie ik vooral dat geen van beiden er in slaagt om de echte wereldburgers onder ons er bij te betrekken. Ik heb het niet over die kosmopolieten met hun Toscaans buitenverblijf of de yuppie (mezelf incluis) expats die onze hoofdsteden en alle andere rampgebieden van deze planeet bevolken. Het echte wereldburgerschap, – waar Verhofstadt terecht soelaas in ziet –, wordt bij ons in de eerste plaats gedragen door zij die rechtstreeks of onrechtstreeks ‘van elders’ komen. Zij die noodgedwongen meertalig zijn en per definitie vertrouwd met verschillende culturen.
Ik wacht nog op dag dat zij en de manier waarop ze navigeren tussen die verschillende werkelijkheden, de bron van inspiratie zullen zijn in onze pseudo-debatten over een betere en open samenleving. Dat zou nog eens een omwenteling zijn! Want we zouden tot het besef komen dat het geen of of verhaal is. Dat we niet moeten kiezen tussen een samenleving met een sterke gedeelde identiteit, of een plek waar verschillende sterke identiteiten kunnen gedijen,maar dat we beide tegelijkertijd moeten nastreven.
De politieke vorm waarin we dit gieten is dan van secundair belang; zolang alle betrokken maar de kans krijgen om deel te nemen. Inzoomen op onze wereldburgers, vandaag vaak aan de onderkant van onze samenleving, doet ons wederom beseffen dat het politieke bestel bij de aanwezige mensen moet passen, en niet andersom. Zonder dat we daarvoor een resem obscure historische feitjes of dode filosofen nodig hebben, - dé specialiteit van zowel De Wever als Verhofstadt om hun mening kracht bij te zetten.
Vergeet dus even wat ik over Congo zei. Want in het identiteitsdebat zet ik helemaal in op het heden. Niet omdat we sowieso toch niet uit het verleden blijken te leren. Wel omdat hier de democratische legitimiteit en plicht om naar een betere samenleving te streven buiten kijf staat. Wereldburgers aller landen: verenigt u!