Wie is er bang om te desinvesteren uit kernwapens?

Anno 2015 telt de wereld nog steeds 15.850 kernwapens, en investeren de kernwapenstaten in grootschalige moderniseringsprogramma’s. Financiële instellingen spelen hier een cruciale rol in: de productie, onderhoud en opslag van kernwapens kost handenvol geld.

BNP Paribas spant de kroon

Ook financiële instellingen die actief zijn in België komen in het vizier van het rapport. BNP Paribas spant de kroon. De bank, waarvan de Belgische staat tien percent aandelen bezit, investeerde sinds begin 2012 8,7 miljard dollar in kernwapenbedrijven.

‘KBC belooft al jaren zijn beleid te veranderen, maar blijft leningen geven aan kernwapenbedrijven.’

De collega’s van KBC investeerden sinds januari 2012 117 miljoen dollar in een Brits bedrijf (Serco) dat mee verantwoordelijk is voor het beheer van het Britse kernwapenprogramma. KBC kwam hiervoor eerder al in opspraak, en beloofde in zijn Duurzaamheidsverslag 2013 expliciet te desinvesteren uit kernwapens. In maart 2015 stond KBC echter een nieuwe lening toe aan Serco.

KBC, dat zichzelf in de markt zet als een ‘duurzame” bank, belooft dus al jaren zijn kernwapenbeleid te veranderen maar blijft keer op keer leningen geven aan kernwapenbedrijven. Dat moet dringend veranderen: duurzaamheid en massavernietigingswapens gaan niet samen.

Ook de Belgische holding Ackermans & van Haaren (AVH) investeerde via een dochteraanneming 51 miljoen dollar in het Amerikaanse kernwapenbedrijf Fluor.

Succesvolle wereldwijde desinvesteringscampagne

AVH stelde in een reactie aan Pax Christi dat het op korte termijn maatregelen neemt om zijn belang in Fluor af te stoten. Het kan dus anders: desinvesteringscampagnes wérken. Sinds de publicatie van het vorige Don’t Bank on the Bomb rapport (oktober 2014) is er sprake van een stijging met 150 procent van financiële instellingen die zich terugtrekken uit de kernwapenindustrie. Wereldwijd verbieden of beperken 53 financiële instellingen investeringen in kernwapens. Onder hen ook de in België werkzame Triodos Bank en VDK Spaarbank. Deze instellingen zijn duidelijk niét bang om te desinvesteren uit massavernietigingswapens. Kernwapens worden zo steeds meer gestigmatiseerd.

Kernwapens zijn reëel veiligheidsgevaar

Dergelijke desinvestering en stigmatisering is broodnodig. Kernwapens zijn geen ver-van-ons-bed-show, maar een reëel veiligheidsgevaar. De afgelopen decennia is er meermaals sprake geweest van het bijna-gebruik (bewust of incidenteel) van kernwapens. Militaire experts waarschuwen daarnaast voor nucleaire cyberhacking door terroristen.

Het gevaar op een nucleaire ramp met catastrofale humanitaire gevolgen is dus allesbehalve ondenkbaar. Kernwapens maken bovendien geen onderscheid tussen burgers en militairen, en zijn de facto illegaal onder internationaal recht. De enige manier om het risico op dergelijke humanitaire catastrofe te vermijden, is het stigmatiseren, verbieden en elimineren van kernwapens. Een wereldwijde desinvesteringscampagne is hier een belangrijk hulp in.

Een internationaal verbodsverdrag is de eerste stap naar de totale eliminatie van kernwapens. Wapens zijn nog nooit geëlimineerd voordat ze buiten de wet gesteld werden. En geen enkel wapen wordt buiten de wet gesteld voordat het een stigma draagt.

Naar een internationaal verbod op kernwapens

121 landen pleitten daarom de afgelopen jaren vanuit humanitaire bezorgdheden voor het opstarten van onderhandelingen over zo’n internationaal verbodsverdrag (de zogenaamde ‘Humanitaire Belofte”). België weigert koppig om zich hierbij aan te sluiten, en raakt zo steeds geïsoleerder. Ons land erkent de humanitaire gevolgen van kernwapens, maar stelt dat ‘humanitaire principes en veiligheid gelijktijdig bestaan’, naast elkaar dus.

Dat is een valse tegenstelling. De humanitaire benadering dient juist de veiligheid van niet- kernwapenstaten én kernwapenstaten. Ze is essentieel om een ineenstorting van het mondiale nucleaire ontwapeningsregime en een nieuwe nucleaire wapenwedloop die de mondiale veiligheid bedreigt te vermijden.

Steeds meer landen raken immers in toenemende mate gefrustreerd over het gebrek aan ontwapening van de vijf erkende kernwapenstaten. Deze laatsten beloofden in 1970 in het Non-proliferatieverdrag (NPV) nochtans om nucleair te ontwapenen en te onderhandelen over een nieuw internationaal verbodsverdrag op kernwapens. Andere landen beloofden in ruil geen kernwapens te verwerven. Van deze beloftes kwam echter weinig in huis, tot groeiende frustratie van de niet-kernwapenstaten.  ‘Als zij (de kernwapenstaten) hun deel van de deal niet nakomen, waarom zouden wij ons deel (verbod op verwerving van kernwapens) nog moeten nakomen? Sommige landen verwachten dat wij volgens bepaalde regels spelen die ze zelf niet respecteren’, klinkt het steeds luider.

Een nieuw verdrag dat kernwapens verbiedt, verhoogt de druk op de kernwapenstaten om te ontwapenen. Het verhindert zo dat niet-kernwapenstaten zich niet langer iets aantrekken van hun belofte om geen kernwapens te verwerven. 

België moet kleur bekennen

De overgrote meerderheid van de internationale gemeenschap gaat in 2016 alleszins verder op het ingeslagen pad naar een verbodsverdrag op kernwapens. Met of zonder de medewerking van de kernwapenstaten en hun steeds kleiner wordend clubje van volgelingen.

‘België moet de daad bij het woord voegen en concrete stappen zetten naar een kernwapenvrije wereld.’

België moet daarom de Humanitaire Belofte ondertekenen en deelnemen aan toekomstige onderhandelingen over een internationaal verbodsverdrag op kernwapens. Als de federale regering daarentegen van mening blijft dat een verbodsverdrag niet de juiste volgende stap is naar een kernwapenvrije wereld, moet ze in elk geval duidelijk maken welke concrete en betekenisvolle alternatieven ze op internationaal niveau ziet om op korte termijn tot nucleaire ontwapening te komen.

Ondertussen blijven 10 tot 20 Amerikaanse kernwapens liggen in Kleine Brogel, die tegen 2020 gemoderniseerd zullen worden. De regering moet daarom met de Verenigde Staten bilateraal afspreken de B61-kernbommen op korte termijn weg te halen uit Kleine Brogel. Ze moet nieuwe wetgeving aannemen die het Belgische financiële instellingen verbiedt te investeren in kernwapens.

België moet de daad bij het woord voegen en concrete stappen zetten naar een kernwapenvrije wereld. Het alternatief is dat België zich plaatst bij het kleine clubje van landen dat elke betekenisvolle vooruitgang in nucleaire ontwapening afblokt, de langzame ondergang van het NPV verzekert en de wereld op het pad van een nieuwe nucleaire wapenwedloop zet.

Willem Staes is beleidsmedewerker Veiligheid en Ontwapening bij Pax Christi Vlaanderen.